Dilbilimsel Tefsirlerde Şiirle İstişhad

Kur’an-ı Kerim’in doğru anlaşılması ve yorumlaması konusunda karşımıza çıkan sorunlar genellikle dil ile ilgili olmuştur. Nitekim Kur’an-ı Kerim’i anlama ve yorumlama faaliyetlerinin başında dilbilimsel tefsirler yer almıştır. Dilbilimsel tefsirlerde şiir ise gerek dildeki kuralları gerek ise kullanımları ihtiva ettiğinden, Kur’an-ı Kerim’den sonra önemli bir kaynak olarak öne çıkmaktadır. Çalışmamızda öncelikle dilbilim ve dilbilimsel tefsirin tanımlarını verdikten sonra şiirle istişhad ile ilgili tarihi arka planını sergilemeye çalıştık. Daha sonra dilbilimsel tefsirlerde şiirle istişhadın, ayetlerde geçen lafızlarının hem nahiv hem de sarfla ilgili hususlarının anlaşılması bakımından katkısına değindik. Ayrıca ayetlerde geçen lafızlarının somut anlamı taşıyan mı yoksa soyut anlamı taşıyan ifadeler olduğu gerek belagat açısından gerek ise edebi ve kıraat açısından izah ettik. Böylece dilbilimsel tefsirlerde ayet lafızlarının bazen asli anlamlarını, bazen Arapların kullanımlarını, bazen ise Kur’an-ı Kerim metni bağlamında kazanılan soyut anlamlarını desteklenme amacıyla şiirle istişhada başvurulmuştur. Şiirle istişhadın, ister lafızların anlamının teyidi amacıyla olsun ister ise lafızların dildeki kullanımı ve gramer kurallarını temellendirme amacıyla olsun, dilbilimsel tefsirin gelişmesine ve önemli bir yere gelmesine çok büyük katkısı olduğunu hatırlatmak istedik.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Kur’an-ı Kerim, Ayet, Dilbilimsel Tefsir, Şiir.

Istishhad With Poetry in Linguistic Exegesis

The problems we usually encounter to understand and interpret Holy Qur'an in proper way are always related to linguistics. In fact, linguistic tafsirs have had an original place in understanding and interpreting the Qur'an. Also, linguistic tafsirs highlight poetry as an consequential source after the Qur'an because poetry reflects the rules of the Arabic language and the correct usage. In our paper we will present the linguistic tafsir and the historical background of istishhadah by poetry. Then we will touch on the contribution of poetry to linguistic commentaries in terms of understanding both syntax and word usage in poetry. In addition, we will explain whether words in poetry have concrete or abstract meanings in terms of rhetoric and standpoit of literature and recitation. Thus, we will demonstrate that istishhad poetry in linguistic tafsirs was applied to identify the original meanings of terms used by Arabs and sometimes to understand abstract meanings in the context of the Qur'an. Thus we will reveal that istishhad poetry, whether for confirming the meaning of words or whether for using words in language and justifying grammatical rules, has contributed greatly to the development of linguistic tafsirs.

Keywords:

Tafsir, Quran, Ayat, Linguistic Tafsir, Poetry,

PDF

___

Ahfeş, E.H. (1990). Me‘âni’l-Kur’ân. Kâhire: y.y.
Albayrak, H. (1996).Kur’an’ın Bütünlüğü Üzerine. İstanbul: Şule Yayınları.
Bâkıllânî, K. E. (1988).İ’câzu’l-Kur’ân. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb.
Bakırcı, S. - Demirayak, K. (2001). Arap Dili Grameri Tarihi(Başlangıçtan Günümüze). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını.
Beydâvî, N. Ö. (1418). Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
Cabirî, M. (2001). Arap/İslam Aklının Oluşumu. çev. İbrahim Akbaba. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Cumahî, M.S. (ts.). Tabakâtu Fuhûli’ş-Şu‘arâ. Beyrut: y.y.
Çetin, A. (2010). Kur’ân-ı Kerîm’in İndirildiği Yedi Harf ve Kırâatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat.
Demirayak, K. - Savran, A. (1996) Arap Edebiyatı Tarihi Sadru’l-İslam Dönemi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını.
Dimyati, A. (1987). İthâfü Füdalâi’l-Beşer Bi’lkırââti’l-Erbeate Aşer. Beyrut: y.y.
Divlekci, C. (2000). Dilbilim ve Kur’an İlimleri Açısından el-Fîrûzâbâdî’nin Besâir’i (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta.
Ebu Ubeyde, M. (ts.). Mecâzü’l-Kur’ân. Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî.
Emin, A. (1976). Fecru’l-İslâm. çev. Ahmet Serdaroğlu. Ankara: y.y.
Eroğlu, A. (1993). “Şiirle İstişhâd ve İstişhâd Açısından Medarik”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/11, 326-358.
Ferrâ, E. Z. (1983). Meâni’l-Kur’ân. Beyrût: Âlemü’l-Kütüb.
Goldziher, I. (1993). Klasik Arap Literatürü. çev. Rahmi Er Azmi Yüksel. Vadi Yayınları.
Heysemî, E. (1986). Mecmau'z–Zevâid ve Menbau'l-Fevâid. Beyrut, y.y.
Hûlî, E. (2006). Arap İslam Kültüründe Yenilikçi Yaklaşımlar. çev. M. Hakkı Suçin Emrullah İşler. Ankara: Kitâbiyât.
İbn Atiyye, E. M. (1422). el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
İbn Haldun, A. (1992). el-Mukaddime. Beyrût: Mektebetü Lübnân.
İbn Mücahid, E. T. (1980). Kitâbü’s-seb‘ fi’l-kırâât. Kahire: Şevkî Dayf.
İbn Reşîk el-Kayrevânî. (1981). el-‘Umde fî Mahâsini’ş-Şi‘r. Beyrut: Dâru’l-Cîl.
İbnu'l-Cezerî, M. (1994.) Tayyibetü’n-neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. Cidde: Mektebetü Dâri’l-Hüdâ.
İbnü’l-Cevzî, C. A. (1984). Zâdü’l-Mesîr fi Ilmi’t-Tefsir. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmiy.
İsrafilova, F. (2021). Kıraat Vecihlerinin Dilbilimsel Tefsire Etkisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
Kabdan, A. (2007.) Nesefî Tefsirinde Şiirle İstişhâd (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri.
Karagöz, M. (2009). Dilbilimsel Tefsir ve Kur’an’ı Anlamaya Katkısı (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri.
Kılıç, H. (2006). Basriyyûn. Cilt 7. İstanbul: DİA TDV Yayınları.
Kılıç, H. (2006). Kûfiyyun. Cilt 26. İstanbul: DİA TDV Yayınları.
Kırca, C. “Kur’an-ı Anlamada Dil Problemi”. Kur’an Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi 1/9, 34-60.
Kızıklı, Z.S. (2005). Arap Grameri Ekolleri (Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa.
Kurtubî, E. A. (2001.) el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
Matûk, A. M. (1996). el-Hasîletü’l-Lügaviyye. Kuveyt: Âlemü'l-Marife.
Maverdi, A. M. (ts.). en-Nüketve’l- ‘Uyûn. thk. Seyyid b. Abdülmaksûd, Beyrut: Dârû’l-Kûtûbi’l-İlmiyye.
Merâğî, A. M. (1946). Tefsîru’l-Merâğî. Beyrut.: Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî.
Nazlıgül, H. (1993). İmam Eş-Şafii’nin Hadis Kültürümüzdeki Yeri (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Nesefî, E. A. (2001). Tefsîru'n-Nesefî el-Müsemmâ bi Medâriki’t-Tenzîl ve Hakâiki’t-Te’vîl. Beyrut: Dâru'l-Kutubi’l- İlmiyye.
Öğmüş, H. (2010). Kur’an Yorumunda Şiirin Yeri. İsam Yayınları. İstanbul.
Rudeyni, M. A. (2002). Fusûl fi İlmi’l-Lügati’l-Âmm. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb.
Sa’lebi, E. İ. (2004). el-Keşf ve’l-Beyân fî Tefsiri’l-Kur’an. thk. Seyyid Kesrevî Hasan, Beyrut: Daru’l-Kutûbi’l- İlmiyye.
Saussure, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. çev. Berke Vardar. İstanbul: Multilingual.
Sezgin, F. (1991). Târîhu’t-Türâsi’l-Arabî. Riyâd: İdâretü’s-Sekâfe.
Subhî, S. (1960.) Dirâsât fî Fıkhı’l-Lüga. Dımaşk: Matbaatu Câmiatü Dımaşk.
Suyuti, C. (1987). el-Muzhir fi Ulumi'l-Luğa ve Envaiha. Beyrut.
Taberânî, S. (1983). el-Mu’cemu’l-Kebîr. thk. Hamdi b. Abdi’l-Mecîd es-Silefî Musul.
Taberî, C. (2000). Câmiu’l-Beyan an Te'vili âyi'l-Kurân. Beyrut: Müessesetü’r Risale.
Türcan, S. (2003). “Mecaz Teriminin Gelişim Sürecinde el-Ferra’nın Yeri”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4, 89-122.
Ukberî, E. H. (1987). et-Tibyân fî i’râbi’l-Ḳur’ân. nşr. ‘Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrût: Dâru’l-Cîl.
Yalar, M. (2008). “Cahiliye Şiirinin Tarihsel Gerçekliği Problemi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2, 96-97.
Yiğit, İ. (1995). Emeviler (Siyasî Tarih, Medeniyet Tarihi). İstanbul: TDV Yayınları.
Zeccac, E. İ. (1988). Me‘âni’l-Kur’ân ve İ‘râbüh. Beyrut: y.y.
Zelat, M. (2013). Kurtubî ve Menhecühû fi’t-Tefsîr. Beyrut: Merkezü’l-Arabî.
Zemahşeri, E. K. (1987). el-Keşşâf an Hakâ‘ik-ı Ğavâmizı’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Akâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l- ‘Arabi.
Zeydan, C. (2005). Târîhu Âdâbi’l-Lugati’l-Arabiyye. Beyrût: Dâru’l-Fikr.
Ziolkowski, J. (1990). “What is Philology: Introduction”, On Philology (Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press) 27/1-12.