UNDASYON NAZARİYESİ BAKIMINDAN ANADOLU OROJENİ

Son yirmi sene içinde yapılan, Anadolu orojenini geniş çapta bir tasnife tabi tutma denemelerinin hepsi, az çok tek taraflı bir analize dayanmıştır. Bu denemelerin bir kısmı, sahre muhtevasını, yani yapı materyelini ele almış ve bunun neticesi olarak, Anadolu'yu E-W istikametinde kat'eden sahre zonlarını tebarüz ettirmiştir. Jenetik ve yapı tarihi bakımından her hangi bir müşterek vasfı bulunmadığı için, bu meyanda mütaaddit yapı elemanlarının suni surette bir araya getirilmeleri vukua gelmiştir. Arni (1939) tarafından tesis olunan sentez, ba hususta Anadolu'nun geniş çapta tasnifi denemelerinin ilk ve en önemlisi olarak kabul edilebilir. Jeotektonik faraziyelere dayanarak, Alpler'in ve Balkanlar'm orojenezi (Kober) yönünden Arni, iki kuzey zonu ayırdetmiş (Pontidler ve Anatolidler) ve yine iki güney zonu (Toroslar ve İranidler) ele almıştır. Bu zonlar, Batı ve Orta Anadolu'da beşinci bir zonla (Kober'in ara dağlar silsilesi) ayrılmaktadır. Doğu Anadolu'da bu beşinci zon yoktur. Orada kuzey ve güney zonları bir nedbe (Narbe) boyunca temas halindedirler. Bu ana prensip, sonraları inkişaf ettirilmiş ve bu suretle zonların daha sarih bir şekilde tebarüz ettirilmeleri gayesi güdülmüş olduğu gibi, tasnifi daha fazla bölümlere ayırmak (Blumenthal, 1946, 1958) veyahut muayyen bazı metalojenetik ve magmatojen olayların Anadolu orojeni içinde mütalâası da denenmiştir (Wijkerslooth, 1942; Petrascheck, 1954/55; Egeran, 1946).

DAS ANATOLISCHE OROGEN VOM STANDPUNKT DER UNDATIONSTHEORIE

Alle Versuche einer Grossgliederung des anatolischen Orogens der letzten zwei Jahrzehnte legten ihrem Konzept eine mehr oder minder einseitige Analyse zugrunde. Ein Teil richtete das Hauptaugenmerk auf den Gesteinsinhalt, somit auf das Baumaterial. Auf diese Art konstruierte man Gesteinszonen, die Anatolien in E-W Richtung durchziehen. Hierbei kamen Bauelemente künstlich zusammen, da sie genetisch und baugeschichtlich nichts Gemeinsames aufweisen. In diese Gruppe wäre vor allem die Synthese von Arni (1939) als erster bedeutender Versuch einer Grossgliederung Anatoliens zu stellen. In Anlehnung an geotektonischie Konzepte über das Alpenorogen und den Balkan (Kober) unterscheidet Arni zwei Nordzonen (Pontiden und Anatoliden) und zwei Südzonen (Taurideaa und Iraniden), die in West- und Zentralanatolien von einer fünften Zone, jener der alten Massive (Kober's Zwischengebirge) getrennt sind. In Ostanatolien fehlt die fünfte Zone: Dort berühren sich Nord- und Südzonen entlang einer Narbe. Diese Grundkonzeption wuide in der Folge weiterentwickelt, sei es um die Zonen klarer herauszuarbeiten bzw. weiter unterzuteilen (Blumenthal, 1946, 1958), oder aber um gewisse metallogenetische bzw. magmatogene Prozesse in das anatollsche Orogen einzubauen (Wijkerslooth, 1942; Petraschcck, 1954/55; Egeran, 1946). 

___

  • ARNI, P. (1939) : Doğu Anadolu ve mücavir mıntakalarının tektonik ana hatları. M. T. A. Yayınl. Seri B. 4, Ankara.
  • AUBOUİN, J. (1957a) : Essai de correlations Stratigraphiques en Grece Occidentale. Butt. Soc. Geol. Fr., t. VII, Paris.
  • (19576) : Un profil tectonique d'ensemble de la Grece septentrionale moyenne. Bull. Soc. Geol Fr., t. VII, Paris.
  • AYGEN, T. (1956) : Balya bölgesi jeolojisinin incelenmesi. M. T. A. Yayınl. Seri D. 11, Ankara.
  • BEMMELEN, R. W. van (1954) : Mountain Building. Ed. Mart. Nijhoff, The Hague.
  • (1955) : Tectogenese par gravite. Bull. Soc. belge de Geologie, 64, 95-123, Bruxelles.
  • (1960) : New views on east-alpine orogenesis. XXI. Int. Geol. Congr. 1960, Part XVIII, 99-116, Copenhagen.
  • BLUMENTHAL, M. M. (1946) : Die neue geologische Karte der Türkei und einige ihrer stratigraphisch-tektonischen Grundzüge. Eclogae Geol. Helv., Vol. 39/1.
  • (1952) : Sur l'inconstance de dejettement tectonique dans la zone orogenique anatolienne. Proc. Int. Geol. Congr. 1948, Part. XIII, London.
  • (1958) : Der Vulkan Ararat und die Berge seiner Sedimentumrahmung. istanbul Univ. Fen Fakült. Mecmuası, Serie B, tome XXIII, Fasc. 3-4, 177-327, İstanbul.
  • BRUNN, J. H. (1956) : Contribution â l'etude geologigue du Pinde septentrional et d'une partie de la Macedonie Occidentale. Annales Geol. Pays Hell., Vol. VII, Athenes.
  • (1957) : Mouvements verticaux et translations dans le couple axe ancien - sillon orogene de la Grece Septentrionale. Bull. Soc. Geol. Fr., t. VII, Paris.
  • CİSSARZ, A. (1956) : Lagerstâtten und Lagerstattenbildung in Jugoslavien in ihrer Beziehung zu Vulkanismus und Geotektonik. Mem. Serv. Geol. et Geophys. R. P. Serbie, vol. VI, Belgrad.
  • EGERAN, N. (1946) : Türkiye maden yataklariyle tektonik birlikler arasındaki münasebetler. M. T. A. Mecm. No. 1/35, Ankara.
  • FURON, R. (1953) : introduction â la geologie et â la hydrogeologie de la Turguie. Mem. Mus. Nat. d'Hist. Natur., C. 3, fasc. l, 1-128, Paris.
  • KAADEN, G. van der (1959) : Anadolu'nun kuzeybatı kısmında yer alan metamorfik olaylarla magmatik faaliyetler arasındaki yaş münasebetleri. M. T. A. Derg. No. 52, Ankara.
  • & METZ, K. (1954) : Datça-Muğla-Dalaman çayı (SW Anadolu) arasındaki bölgenin jeolojisi. Türk. Jeol. Kur. Bült., Cilt V, Sayı 1/2, Ankara.
  • KETİN, İ. (1956): Über einige messbare Überschiebungen in Anatolien. Berg- und Hüttenm. Mh. montan. Hochschule Leoben. Bd. 101, 22-24, Wien.
  • (1959a): Über Alter und Art der kristallinen Gesteine und Erzlagerstâtten in Zentral-Anatolien. Berg- und Hüttenm. Mh. montan. Hochschule Leoben. Jg. 104, H. 8, Wien.
  • (19596) : Türkiye'nin orojenik gelişmesi. M. T. A. Derg. No. 53, Ankara.
  • (1959c) : Çamlıca bölgesinin tektoniği hakkında. Türk. Jeol. Kur. Bült. Cilt VII, Sayı l, Ankara.
  • (1960) : 1/2 500000 ölçekli Türkiye Tektonik Haritası hakkında açıklama (Notice explicative). M. T. A. Derg. No. 54, Ankara.
  • KOSSMAT, F. (1924) : Geologie der Zentralen Balkanhalbinsel. Die Kriegsschauplâtze 1914 - 1918, Heft 12, Berlin (Borntrâger).
  • KRAUS, E. (1956) : Zur Kenntnis der Orogene Anatoliens. Berg- und Hüttenm. Mh. montan. Hochschule Leoben, Bd. 101, 25-26, Wien.
  • (1958) : Doğu Anadolu orojenleri ve bunların şaryaj mesafeleri. M. T. A. Derg. No. 51, Ankara.
  • METZ, K. (1956) : Zur Verbindung zwischen Taurus und Helleniden. Berg- und Hüttenm. Mh. montan. Hochschule Leoben, 101, 26-27, Wien.
  • NEBERT, K. (1956) : Denizli-Acigöl mevkiinin jeolojisi. M. T. A. Rap. No. 2509 (basılmamış). (1959) : Anadolu'daki sima magmatizmasına ait silis teşekkülleri. M. T. A. Derg. No, 53, Ankara.
  • (1960) : Tavşanlı'nın batı ve kuzeyindeki linyit ihtiva eden Neojen sahasının mukayeseli stratigrafisi ve tektoniği. M. T. A. Derg. No. 54, Ankara.
  • & RONNER, F. (1956) : Menderes masifi içinde ve çerçevesinde Alpidik albitizasyon olayları. M. T. A. Derg. No. 48, Ankara.
  • PAREJAS, E. (1940) : La tectonigue transversale de la Turquie. Rev. Fac. Sc. Univ. İstanbul, t. 5, 133-244, İstanbul.
  • PETRASCHECK, W. E. (1954-55) : Anadolu ve Güneydoğu Avrupası metal Provensleri arasındaki münasebet. M. T. A. Derg. No. 46/47, Ankara.
  • PHILIPPSON, A. (1914) : Zusammenhang der griechischen und kleinasiatischen Faltengebirge. Peterm. Mitt.
  • PINAR, N. & LAHN, E. (1954) : La position tectonigue de l'Anatolie dans le Systeme orogenique mediterraneen. Comptes Rend. 19. Congr. Geol. Int., Sect. XV, Fasc. XVII, 171-180, Alger.
  • RENZ, C. (1940) : Die Tektonik der griechischen Gebirge. Mem. Ac. Ath. vol. 8, Athen.
  • (1955) : Die vorneogene Stratigraphie der normalsedimentâren Formationen Griechenlands. Publ. Int. Geol. Sub. Research, Athen.
  • WIJKERSLOOTH, P. de (1942) : Türkiye ve Balkanlar'daki krom cevheri zuhuratı ile bunların bu ülkelerin büyük tektoniğine olan münasebetleri. M. T. A. Mecm. No. 1/26, Ankara.
  • YALÇINLAR, î. (1954a) : Les lignes structurales de la Turguie. C. R. Congr. Geol. Int. 1952, Sect. 13, Fasc. 14, 293-299, Alger.
  • (19546) : Les lignes structurales de la Turquie. Rev. Geogr. Inst. Univ. İstanbul, No. l, 3-12, İstanbul