TUZ GÖLÜ HAVZASININ JEOLOJİSİ VE PETROL İMKÂNLARI

Tuz gölü havzası, çaprazvari yapısal bir depresyon içinde yer alan NW-SE yönlü karalararası bir havzadır. Kuzeyinde Ankara yükselimi, doğusunda Kırşehir masifi, güneyinde Toros dağları ve batısında Sivrihisar-Bozdağ masifi ile çevrelenmiştir (Levha II). Petrolün jeolojik temeli, genellikle ofiyolitlerden, bunların aşındığı yerlerde Mesozoyik kireçtaşlarından veya Paleozoyik metamorfiklerinden oluşmuştur. Tuz gölü havzası Üst Senoniyen-Oligosen süresince gelişmiştir. Tam bir Sedimenter sikli temsil eden 10 000 metreden fazla kalınlıktaki sedimentler havzanın en derin yerinde birikmiştir. Subsidans Üst Senoniyen-Alt Orta Eosen süresince meydana gelmiş ve bunu Üst-Orta Eosende başlayan ve Oligosen sonlarına kadar devam eden regresyon takip etmiştir.Üst Senoniyen-Alt Orta Eosen süresince Tuz gölü havzası Haymana mıntıkasıyle kuzeybatıya doğru tek ve devamlı bir depresyon oluşturmuştur. Orta Eosen Nummulitik kireçtaşlarının depolanmasından sonra Tuz gölü havzası, yükselen Haymana havzasından Karacadağ yükseliminin doğu kenarı boyunca uzanan bir fay zonu ile ayrılmıştır. Kuzey-kuzeydoğuya doğru Çankırı havzasıyle bağlantısı Paleosen devrinde meydana gelmiş ve Tuz gölü havzasının NW-SE yönlü fay zonlarıyle sınırlanmış bir graben halini aldığı Orta Eosen-Oligosen boyunca devam etmiştir. Oligosen sonlarında veya Miyosen döneminde meydana gelen esas deformasyondan sonra, Neojen esnasında yer yer depolanma havzaları oluşmuş ve bu havzalarda değişik kalınlıkta volkaniklerle göl kireçtaşlan dahil karasal sedimentler birikmiştir. Tuz gölü havzası Pliyosendeki son Alpin kompresyonel hareketlerden hafif etkilenmiştir. Neojende meydana gelen ve Pleyistosene kadar devam eden tansiyonel hareketler tarihî devirlere kadar uzanan volkanik faaliyetlere sebep olmuşlardır.

Anahtar Kelimeler:

TUZ GÖLÜ, HAVZASI, JEOLOJİSİ VE PETROL

THE GEOLOGY AND PETROLEUM PROSPECTS OF THE TUZ GÖLÜ BASIN

The Tuz Gölü basin is a NW-SE trending intramontane basin situated in a transverse structural depression bordered to the north by the Ankara High, to the east by the Kırşehir Massif, to the south by the Taurus Mountains and to the west by the Sivrihisar-Bozdağ Massif (PI. II). The oil geological basement is generally formed by ophiolites, or, where these are eroded, by Mesozoic limestones or Paleozoic metamorphics. The Tuz Gölü basin developed during the Upper Senonian - Oligocene. Over 10,000 meters of sediments, representing a complete sedimentary cycle, accumulated in the deepest part of the basin. Subsidence occurred during the Upper Senonian - Lower Middle Eocene, followed by regression which started in the Upper Middle Eocene and lasted until the end of the Oligocene. During the Upper Senonian - Lower Middle Eocene, the Tuz Gölü basin formed one continuous depression with the Haymana area to the northwest. After the deposition of the Middle Eocene Nummulitic limestone, the Tuz Gölü basin was separated from the uplifted Haymana basin by a fault zone along the eastern side of the Karacadağ uplift. The connection with the Çankırı basin further to the north-northeast came into existence during the Paleocene and continued throughout the Middle Eocene-Oligocene, at which time the Tuz Gölü area became a graben bounded by major NW-SE trending fault zones. After the main deformation in late Oligocene or Miocene times, local basins which formed during the Neogene accumulated varying thicknesses of volcanic and continental sediments, including lacustrine limestones. The Tuz Gölü basin was only slightly affected by the late Alpine compressional movements during the Pliocene. Tensional movements took place during the Neogene and continued into the Pleistocene, leading to volcanic activity which extended into historical times.

Keywords:

THE GEOLOGY, PETROLEUM PROSPECTS, THE TUZ GÖLÜ,

PDF

___

AKARSU, I. (1959): Ankara bölgesi, Polatlı ve civarının petrol jeolojisi. M.T.A. Bull., no. 52, Ankara.
BAILEY, E.B. & McCALLIEN, W. J. (1950): The Ankara Melange and the Anatolian Thrust. M.T.A. Mecm., no. 15/40, Ankara.
BAYKAL, F. (1941): Kırıkkale-Kalecik ve Keskin-Bala mıntıkalarındaki jeolojik etütler. M.T.A. Rep., no. 1448 (unpublished), Ankara.
BİLGÜTAY, U. (1960): Geology of the Hasanoğlan-Ankara region. M.T.A. Bull., no. 54, Ankara.
BLUMENTHAL, M. (1937): Sur la repartiton des gisements de lignite, d'hydrocarbures et de schistes bitumineux dans la region entre le Kızılırmak et le Yeşilırmak M.T.A. Rep., no. 164 (unpublished), Ankara.
(1941): Un aperçu de la geologie du Taurus dans les vilayets de Niğde et d'Adana. M.T.A. Publ., ser. B, no. 6, Ankara.
BRELIE, G.v.d. (1958): Palynologische Untersuchungen zur Alterstellung des Braunkohlen-Vorkommens von Kayı- Bucuk (Vilayet Ankara). M.T.A. Bull., no. 50, Ankara.
BUCHARDT, W. S. (1957): Rapport über die in Sommermonaten 1953 und 1954 in Zentralanatolien durch geführten geologischen Kartierungs-arbeiten im Masstabe 1:100 000. M.T.A. Rep., no. 2675 (unpublished), Ankara.
DİNÇEL, B. (1958): Geology of Haymana-Çaldağ Anticline (District II, licences no. 146-14'7) Turkish Gulf Oil Co. Petr. Adm.
DRUITT, C.E. (1959): Preliminary report on the petroleum possibilities of the Tuz Gölü and Ereğli licences. Turkish Gulf Oil Co. Petr. Adm.
EGERAN, N. & LAHN, E. (1951): Note on the tectonic position of the Northern and Central Anatolia. M.T.A. Mecm., no. 16/41, Ankara.
ERENTÖZ, C. & TERNEK, Z. (1959): Oil possibilities in the sedimentary basins of Turkey. M.T.A. Bull., no. 53, Ankara.
ERK, S. (1957): Çayraz-Haymana (Küçük Çaldağ). A stratigraphic study. Turkish Gulf Co. Petroleum Administration.
EROL, O. (1956): A study of the geology and geomorphology of the region SE of Ankara in Elma Dağı and its sur- roundings (Summary). M.T.A. Publ., ser. D, no. 9, Ankara.
GANSSER, A. (1958): Report on a short visit to the Çankırı and Haymana blocks of the Turkish Gulf Oil Co. Turkish Gulf Oil Co. Petroleum Administration.
HORSTINK, J. (1970): The late Cretaceous and Tertiary geological evolution of Eastern Turkey. Proceedings of the First Petroleum Congress.
KETİN, İ. (1955): On the geology of Yozgat region and the tectonic features of the Central-Anatolian massif (Kırşehir crystallines) (Summary). Bull. Geol. Soc. Turkey, vol. VI, no. 1, Ankara,
(1959): The orogenic evolution of Turkey. M.T.A. Bull, no. 53, Ankara.
KLEINSORGE, H. (1940): Kurze Erlaeuterung einer geologischen Übersichtskarte der Umgebung des Tuz Gölü von Ko9hisar. M.T.A. Rep., no. 1048 (unpublished).
LAHN, E. (1941): Aksaray-Konya arasındaki volkanik arazi. M.T.A. Mecm., no. 1/22.
(1946): Les depost pliocenes et quaternaires de la region de Konya-Burdur. Rev. Fac. Sc. Universite d'İstan- bul, ser B, t. XI, fasc. 2.
(1949): On the geology of Central Anatolia Bull. Geol. Soc. Turkey, vol. II, no. 1, Ankara.
MOBIL (1960): Surrender report. Licences 360-361-362-363 District II, Turkey. Petroleum Administration.
NEBERT, K. (1958): Ein Beitrag zum jüngsten geologisch-tektonischen Werdegang Inneranatoliens-Nachweis der Wallachischen Orogenphase im Vilayet Ankara (bei Kayı-Bucuk). M.T.A. Bull., no. 50, Ankara.
NORMAN, T.N. (1969): A method to study the distribution of heavy mineral grain abundance in a turbidite. Sedi- mentology, vol. 13, no. 3/4.
OKAY, A.C. (1954): Kayseri, Niğde ve Tuz gölü arasındaki bölgenin jeolojisi. M.T.A. Rep., no. 2252 (unpublished), Ankara.
ÖZBEY, S. (1958): Ruhsat No. 152 nin Jeolojisi II. Bölge Sorba sahası. Turkish Gulf Oil Co. Petr. Administration.
PAREJAS, E. (1940): La tectonique transversale de la Turquie. Rev. Univ. İstanbul, ser. B, t.v., fasc. 3/4.
PERRY, Jr. C.D. (1959): II Bölge 287 hak sıra numaralı Sorba mıntıkasının petrol jeolojisi. Turkish Gulf Oil Co. Petr. Administration.
RECKAMP, J.U. (1959): Petroleum geology of Ar/TGO/FOG/II/281-282 Polatlı Area. Turkish Gulf Oil. Co. Petr. Administration.
ROMBERG, H. (1937): Bericht uber die Lignitvorkommen bei Koçhisar, Vilayet Ankara. M.T.A. Rep., no. 162 (unpublished), Ankara.
SCHMIDT, G.C. (1960): Geologic evaluation of licences MEM/360-363 and MES/365-367 District II. Mobil Report Petroleum Administration.
TAŞMAN, C.E. (1950): Türkiye'deki bitümlü tezahürlerin stratigrafik yayımı. M.T.A. Mecm., no. 15/40, Ankara.
TROMP, S.W. (1942): Geological observations in the areas between Niğde-İncesu, Kızılırmak and Tuz Gölü. M.T.A. Rep., no. 1456 (unpublished).
TURKSH GULF OIL CO. (1961): Regional geology and oil exploration in the Tuz Gölü Basin of Central Anatolia. Petr. Adm. Publications Bull. no. 6.
TÜRKÜNAL, M. (1958): Note on some Lower Cretaceous Ammonites from Karalar Köyü, northwest of Ankara. M.T.A. Bull., no. 50, Ankara.
UĞURTAŞ, G. (1975): Geophysical interpretation of part of the Tuz Gölü Basin. M.T.A. Bull., no. 85, Ankara.
WIJKERSLOOTH, P. de (1941): Einiges über den Magmatismus des jüngeren Palaeozoikums (des Varistikums) im Raume West-Zentral-Anatoliens. M.T.A. Mecm., no. 4/25, Ankara.
YALÇINLAR , İ. & İZBIRAK, R. (1951): Les vertebres du Miocene superieur au Nord de Kayseri (Turquie). Bull. Geol. Soc. Turkey, vol. III, no. 1, Ankara.