Fatih ALTUĞ, İnci DEMİRAĞ TURAN, Cüneyt AKTAŞ

MEKÂN ALGISINI ETKİLEYEN PARAMETRELERİN CBS VE İSTATİSTİKSEL TEKNİKLERLE İNCELENMESİ: GİRESUN ŞEHRİ ÖRNEĞİ

Mekânın algılanması ve bilişsel süreçlerde bireysel özellikler, geçmiş deneyimler ve rutinleşmiş davranışlar önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmanın amacı bireylerin sosyo-ekonomik ve demografik özelliklerinin, mekânın algılanması ve mekânsal bilişin oluşumuna etkisini entegre analiz teknikleri ile ortaya çıkarmaktır. Çalışmada kullanılan veriler anketler aracılığı ile toplanmıştır. Çalışmanın evrenini Giresun Üniversitesi’nin Giresun şehrindeki birimlerinde eğitim-öğretim faaliyetlerine katılan öğrenciler oluşturmaktadır. Elde edilen veriler SPSS yazılımı ile hem betimsel hem de istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Ortak kümeleme yöntemi kullanılarak bilişsel haritalar ArcGIS ortamına aktarılmıştır. Bilişsel haritalar üzerindeki etkisi istatistiksel olarak kanıtlanmış olan değişkenler CBS tabanlı bilişsel haritalara aktarılmıştır. Sonuç olarak bireylerin sosyo-ekonomik ve demografik özellikleri ile mekânsal algıları arasındaki ilişki tespit edilmiştir. Örneklem grubunda mekânsal deneyim süresi daha uzun olan grupların bilişsel haritalarındaki fenomen sayısı ve bilişsel haritalara ait detaylar daha az çıkmıştır. Deneyim süresi daha kısa olan gruplarda ise tersi bulgulara ulaşılmıştır. Metalaşmaya dayalı tüketim toplumunda mekânın da metalaştığı ve insanların bilişlerinde yer etme süresinin kısalarak hızla tükendiği sonucuna varılmıştır. Çalışmamız hem ortaya koyduğu sonuçlar hem de sonuçlara ulaşmak amacıyla kullanmış olduğu entegre analiz teknikleri ile literatüre katkı sunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Mekânsal Algı, Bilişsel Haritalar, Mekânın Tüketimi, CBS, Ki-Kare Analizi, Giresun

EXAMINING OF PARAMETERS AFFECTING THE PERCEPTION OF SPATIAL BY GIS AND STATISTICAL TECHNIQUES: THE CASE OF GIRESUN CITY

In the perception of space and cognitive processes, individual characteristics, past experiences and routine behavior have an important place. The aim of this study is to reveal the effect of socio-economic and demographic features of individual on the perception of space and the formation of spatial cognition. For this, integrated analysis techniques were used. The data used in the study were collected through via questionnaires. The population of the study consists of students who participate in educational activities in the units of Giresun University in Giresun city.The data obtained were analyzed both descriptively and statistically with SPSS software. Cognitive maps were transferred to ArcGIS environment by using common clustering method. The variables that statistically proven effect on cognitive maps were transferred to GIS based cognitive maps. As a result, the relationship between the socio-economic and demographic features with spatial perceptions of individuals was determined. The number of phenomena in the cognitive maps and the details of the cognitive maps were more poor in the sample group with longer spatial experience. It has been concluded that in the meta-based consumer society, the space also commodifies, and the time it takes to get involved in people's cognition is shortened rapidly. It is thought that the study will provide significant contributions to the literature due to the use of both findings and different analysis techniques.

Keywords:

Spatial Perception, Cognitive Maps, Consumption of Space, GIS, Chi-Square Analysis, Giresun,

PDF

___

Akbaş, Y. & Toros, S. (2016). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının coğrafi bilgi kaynakları ve zihin haritalarındaki dünya imajları. Doğu Coğrafya Dergisi, 21(36), 201-224.
Akengin, H. & Ayaydın, Y. (2017). Mekânı algılama ve zihin haritalarının geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Marmara Coğrafya Dergisi, 36, 48-56.
Aksoy, B. & Karaçalı, H. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Ortadoğu algısı (Sinop üniversitesi örneği). Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(2), 14-27.
Aksoy, B. & Koç, H. (2012). Türkiye'de öğrenim gören lisans öğrencilerinin zihin haritasında Avrupa Birliği algısı (Ankara ili örneği). Milli Eğitim Dergisi, 42(196), 107-123.
Aliağaoğlu, A. (2007). Davranışsal coğrafyaya bir örnek: öğrenci merkezli Balıkesir şehir imajı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 17-44.
Aliağaoğlu, A. & Yılmaz Çildam, S. (2017). Balıkesir'de şehirsel imaj: şehirsel problemlerin tespitine yönelik bir araştırma. Doğu Coğrafya Dergisi/Eastern Geographical Review, 22(37), 35-52.
Aliağaoğlu, A. & Uzun, A. (2017). Üniversite öğrencilerinin şehir imajlarına yönelik bir araştırma: Balıkesir üniversitesi örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 39-58.
Alkan, A. & Yılmaz Çildam, S. (2019). Üniversite öğrencilerinin kent imajlarına yönelik bir araştırma: Siirt üniversitesi örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 73, 90-95.
Amedeo, D. M. & Golledge, R. G. (2003). Environmental perception and behavioral geography. In G. L. Galie & C. J. Willmott (Eds.), Geography in America at the dawn of the 21 st Century (pp. 133-148). New York: Oxford University Press.
Arslan, H., Cemek, B., Güler, M. & Yıldırım, D. (2012). Değişebilir sodyum yüzdesinin (ESP) konumsal dağılımının farklı enterpolasyon yöntemleri ile değerlendirilmesi. 2. Ulusal sulama ve tarimsal yapilar sempozyumu, 24-25.
Aydın, G., Baysan, S. & Aydogan, S. (2017). Perceptions in the mind maps of Turkish children living in England at primary education level about their home country Turkey and the world. Online Submission, 5(4), 521-541.
Ayvalıoğlu, N. (1993). İstanbul'luların zihnindeki İstanbul: İstanbul'un kognitif imajının incelenmesi. Psikoloji Çalışmaları, 19, 5-50.
Bjornson, R. (1981). Cognitive mapping and the understanding of literature. SubStance, 10(1), 51-62.
Boschmann, E. E. & Cubbon, E. (2014). Sketch maps and qualitative GIS: using cartographies of individual spatial narratives in geographic research. The Professional Geographer, 66(2), 236-248.
Demirligil, H. (2018). Parametrik olmayan (Non-Parametric) hipotez testleri. Ş. Kalaycı (Ed.), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri içinde(s. 85-112), Ankara: Dinamik Akademi.
Diniz, A. M. A. & Faria, A. H. P. (2018). Contributions from behavioral geography to environmental criminology. Sociol Int J, 2(4), 295-298.
Downs, R.M. & Stea, D. (1973). Image and Environmet: Cognitive Mapping and Spatial Behaviour. Chicago: Aldine Publishing Company.
Downs, R. M. & Stea, D. (2011). Cognitive maps and spatial behaviour: process and products. In M. Dodge, R. Kitchin & C. Perkins (Eds.), The map reader: theories of mapping practice and cartographic representation (pp. 312-317). UK: John Wiley & Sons
Giresun Üniversitesi, (2019). 2020-2024 Strateji Planı.23 Nisan 2021 tarihinde https://sgdb.giresun.edu.tr/Files/Images/gru-2020-2024-stratejik-p-6674.pdf, adresinden edinilmiştir.
Gold, J. R. (2009). Behavioral geography. International Encyclopedia of Human Geography, 1, 282-293.
Golledge, R. (2006). Philosophical bases of behavioral research in geography. In S. Aitken & G. Valentine (Eds.), Approaches to human geography (pp. 75-83). London, Thousand Oaks, New Delhi: SAGE Publication.
Golledge, R., Jacobson, R. D., Kitchin, R. & Blades, M. (2000). Cognitive maps, spatial abilities and human wayfinding. Geographical Review of Japan Series B, 73,93-104.
Goovaerts, P. (1998). Geostatistical tools for characterizing the spatial variability of microbiological and physico-chemical soil properties. Biology Fertility of soils, 27(4), 315-334.
Gould, P. & White, R. (1974). Mental Maps. Routledge.
Gökten, C. & Südaş, I. (2014). The image of Australia: a case study on the mental maps of Turkish immigrants in Sidney. Journal of Geography Geology, 6(2), 82-92.
Groh, J. M. (2014). Mekân Yaratmak: Beyin Neyin Nerede Olduğunu Nasıl Biliyor. İstanbul: Metis Yayınları.
Hart, R. A. & Conn, M. K. (1991). Developmental perspectives ondecision making and action in environments. In T. Garling & G. W. Evans, (Eds.), Environment, cognition and action--An integrated approach (pp. 277-294). New York: Plenum Press.
Jenks, G. F. (1967). The data model concept in statistical mapping. International Yearbook of Cartography, 7, 186-190.
Johnston, R. & Sidaway, J. D. (2015). Geography And Geographers: Anglo-American Human Geography Since 1945. London & New York: Routledge.
Kaplan, S. (1973). Cognitive maps in perception and thought. In R. M. Downs & D. Stea, (Eds), Image and environment (pp. 63-78). Chicago, IL: Aldine.
Karadağ, A. & Turut, H. (2013). Üniversite öğrencilerinin kentsel çevre algısı üzerine bir araştırma: İzmir örneği (A research on urban environment perception of undergraduate students: case of Izmir). Coğrafi Bilimler Dergisi/Turkish Journal of Geographical Sciences, 11(1), 31-51.
Kitchin, R. M. (1994). Cognitive maps: what are they and why study them? Journal of Environmental Psychology, 14(1), 1-19.
Kitchin, R. M. & Fotheringham, A. S. (1997). Aggregation issues in cognitive mapping. The Professional Geographer, 49(3), 269-280.
Kitchin, R. & Freundschuh, S. (2018). Cognitive mapping. In R. Kitchin & S. Freundschuh, (Eds.), Cognitive mapping: Past, present and future (pp. 1-8). New York: Routledge.
Korkmaz, Ö. & Mahiroğlu, A. (2007). Beyin, bellek ve öğrenme. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 93-104.
Köşker, N. (2019). Öğretmen adaylarının zihin/taslak haritalarına göre Türkiye'nin çevresindeki ülkeler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 50, 324-358.
Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Lloyd, R. E. (1976). Cognition, preference and behavior in space: an examination of the structural linkages. Economic Geography, 52(3), 241-253.
Lloyd, R. E. (1989). Cognitive maps: encoding and decoding information. Annals of the Assocation of American Geographers, 79(1), 101-124.
Lynch, K. (1960). The Image Of The City (11th ed.). London: MIT Press.
Matthews, M. H. (1984). Cognitive maps: a comparison of graphic and iconic techniques. Area, 16(1), 33-40.
Montello, D. R. (2009). Cognitive geography. In R. Kitchin & N. Thrift (Eds.), International encyclopedia of human geography (pp. 160-166). UK: Elsevier.
Montello, D. R. (2013). Behavioral Geography. New York: Oxford University Press.
Montello, D. R. (2018). Handbook of Behavioral and Cognitive Geography. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
Mulla, D. J. & McBratney, A. B. (2000). Soil spatial variability. In M. E. Sumner (Eds.), Handbook of soil science (pp. 321-352). Boca Raton: CRC Press.
Öcal, A., Polat, R. & Altınok, A. (2011). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin “önemli yer” algısı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 61-79.
Öymen Özak, N. & Pulat Gökmen, G. (2009). Bellek ve mekân ilişkisi üzerine bir model önerisi. İTÜ Dergisi, 8(2), 145-155.
Özdamar, K. (2015). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi.Eskişehir: Nisan Kitabevi Yayınları.
Özdemir, N. (2014). Öğretmen adaylarının Türkiye'nin yeryüzü şekilleri konusundaki zihin haritalarını geliştirmeye yönelik deneysel bir çalışma. Electronic Turkish Studies, 9(5), 1685-1706.
Özgüç, N. & Tümertekin, E. (2010). Coğrafya: Geçmiş. Kavramlar. Coğrafyacılar. İstanbul: Çantay Kitabevi.
Özkan, O. & Uzun, A. (2019). Spatial perceptions and thoughts of retirement migrants in the case of Kazdağı (Ida Mountain) national park and its vicinity (Balıkesir-Turkey). Coğrafi Bilimler Dergisi, 17(2), 237-259.
Öztürk, A. Ç. (2016). Eskişehir’in geçmişteki ve bugünkü kent belleğinin zihin haritaları üzerinden okuma denemeleri. İdealkent, 7, 856-880.
Peker Dural, H., Mehmetoğlu, E., Tuzkaya, F., Solak, Ç., Elçi, C., Karasu, M., Akça, E. & Göregenli, M. (2018). The representations of east-west among the university students: distinctions, criticisms, demands. Turkish Psychological Articles, 21, 117-119.
Robinson, A. H. (1952). The Look of Maps: An Examination of Cartographic Design. Madison: University of Wisconsin Press,
Robinson, A. H. & Petchenik, B. B. (2011). On Maps And Mapping, From The Nature of Maps: Essays Toward Understanding Maps and Mapping. West Sussex: John Wiley & Sons.
Saarinen, T. F. (1966). Perception of The Drought Hazard on The Great Plains. Chicago: University of Chicago.
Sözcü, U. & Aydınözü, D. (2020). Coğrafya bölümü öğrencilerinin doğal afetlere yönelik farkındalıklarının mekânsal düşünme bağlamında analizi. Erciyes Journal of Education, 4(1), 1-19.
Südaş, I., & Gökten, C. (2012). Cognitive maps of Europe: geographical knowledge of Turkish geography students. European Journal of Geography, 3(1), 41-56.
Südaş, İ. & Öz, İ. (2018). Davranışsal coğrafyada bilişsel haritalar: Ege üniversitesi kampüsü örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 71, 81-92.
Taşan, M. & Demir, Y. (2017). Çeltik yetiştiriciliği yapılan arazilerde demir ve mangan içeriklerinin alansal dağılımının farklı enterpolasyon yöntemleri ile belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 32(1), 64-73.
Temurçin, K. & Keçeli, K. (2015). Bir davranışsal coğrafya çalışması: Isparta şehri örneğinde uluslararası öğrencilerin kentsel mekân algısı. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 1-22.
Tuan, Y. (1977). Space and Place:The Perspective of Experience. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.
Tunçel, H. (2002). Türk öğrencilerin zihin haritalarında İslam ülkeleri. Fırat University Journal of Social Science, 12(2), 83-103.
Tunçel, H. (2009). Kentsel mekânın algılanması: Elazığ örneği. (Ed.), TÜCAUM 5. ulusal coğrafya sempozyumu içinde (s. 233-240). Ankara: Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi.
Türkan, O. (2017). Çankırı şehrinde üniversite öğrencilerinin kentsel çevre algısı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(53), 409-423.
Urry, J. (2015).Mekânları Tüketmek. (Çev: R. G. Öğdül). (2. Baskı). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Varnacı Uzun, F. (2018). Öğrencilerin Aksaray’a ilişkin kentsel çevre algıları. N. Türtkoğlu, R. Bayar, K. Karabacak, C. K. Anlı, H. Kılar & E. Gökkaya (Ed.), TÜCAUM 30. yıl uluslararası coğrafya sempozyumu içinde (s. 458-468). Ankara: Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi.
Varnacı Uzun, F. & Altaş, A. (2018). Aksaray üniversitesi öğrencilerinin Aksaray kent merkezindeki yeme-içme mekânları algısı (Perceptions of Aksaray university students about food-beverage places in the city center of Aksaray). Coğrafi Bilimler Dergisi/Turkish Journal of Geographical Sciences, 16(1), 121-134.