MUHTASAR BİR BELÂGAT METNİ: MEFHÛMU’T-TELHÎS

Belâgat ilminin temel kural ve metotları, Kur’ân-ı Kerîm’i daha iyi anlamak amacıyla tefsir ve kelam âlimleri tarafından Arap dilinin kuralları içerisinde ortaya konmuştur. Hatîb el-Kazvînî'nin belâgat tarihinde önemli bir yeri olan Telhîsü'l-Miftâh isimli eseri, İslâmî edebiyatlarda birçok şerh, tercüme, hâşiye ve muhtasar çalışmasına konu edilmiştir. Bu çalışmada Telhîsü'l-Miftâh'ta geçen belâgat terimlerinin özetlenerek Türkçeye tercümesinden oluşan bir metin üzerinde durulacaktır. Mütercimi hakkında bilgi bulunmadığı için tam olarak ne zaman yazıldığı bilinmeyen eserin tarafımızca üç nüshası tespit edilebilmiştir. Çalışmamızda öncelikle Telhîsü'l-Miftâh'ın belâgat tarihindeki yerine ve Türkçe’de bu eserle ilgili çalışmalara işaret edilecektir. Ardından da tercümenin nüshaları ve muhtevası hakkında bilgi verilerek Telhîsü'l-Miftâh'taki belagat terimlerini içeren bu tercümenin metni sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Anahtar Kavramlar: Telhîsü'l-Miftâh, Kazvînî, tercüme, belâgat

A SUMMARIZED TEXT OF RHETORIC: MEFHÛMU’T-TELHÎS

Rhetoric is a scientific method developed by Islamic scholars in parallel with Arabic Grammar for the purpose of a better understanding of The Kor’an Khatib al-Qazwini’s Telhîsü'l-Miftâh has an important place in the field of rhetorics. Scholars following Qazwini penned many commentaries, translations, apostils on the relevant sections of Qazwini's to better understand them, expand their scope and to translate them into different languages. This study focuses on only a work that consists of a Turkish translation of Telhisü'lMiftâh's rhetoric terms. There is no information about the writer of this translation and three copies of this work, whose exact date of production still is unknown, are at hand at present. This study, after giving information about Qazwini, Telhîsu'l-Miftâh and copies of this translation, deals with the content and literary style of the work. After that has been included a transcribed text that was produced out of the available three copies

Keywords:

Telhîsü'l-Miftâh, Qazwini, translation, rhetorics,

PDF

___

Akdağ, Ahmet. (2015). Abdülganî Gürânî ve "Tercüme-i Dîbâce-i Telhîs-i Miftâh" Adlı Eseri. Samsun: Dinbilimleri Dergisi.
Aytekin, Murat. (2006). Vak'anüvîs Halîl Nûrî'nin "Matla'u'n-Nûr" Adlı Telhîs Tercümesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.106-109.
Benli, A. Sami. (1991). Başlangıçtan Fatih Devri Sonuna Kadar Belagata Dair Eser Veren Osmanlı Âlimleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çiftçi, Ömer. (Erişim Tarihi: 23.01.2015). Hâtimetü'l-Eş'âr (Fatîn Tezkiresi). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf?0 ,s.413.
Dinçkol, Mehmed Fahreddin. (1990). Telhis (Meani-Beyan-Bedi) Kur'an Edebiyatı. İstanbul: Ebrar Yayınları.
Durmuş, İsmail. (2002). "Kazvînî, Hatîb", TDV İslâm Ansiklopedisi. (25), s. 156-157.
Bursalı Mehmed Tâhir Efendi. (1975). Osmanlı Müellifleri. haz.: A. Fikri Yavuz, İsmail Özen, İstanbul: Meral Yayınevi, (1), s. 261.
Ermiş, Hamza. (2011). Mehmed Zihni Efendi Hayatı, Eserleri ve Arapça Öğretimindeki Yeri. İstanbul: İSAM Yayınları.
H.Yanık, Nevzat; Kılıçlı, Mustafa; Çögenli, M. Sadi. (2006). Telhîs ve Tercümesi Kur'ân'ın Eşsiz Belâgatı. İstanbul: Huzur Yayınları.
İshakoğlu, Ömer. (2004). Türklerin XV-XVI. Asırlarda Arapça Belagata Yaptığı Katkılar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kılıç, Atabey. (2007). Altıparmak Mehmed Efendi ve Şerh-i Telhîs-i Miftâh'ında Şerh Metodu. Turkish Studies. (2/3), 332-339.
Müderrisoğlu, Ahmed. (2006). Telhîs Ebyâtının Şerhi Binbir Hakikat. haz.: Şükrü Özger, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Saraç, M. A. Yekta. (2004). Osmanlı Döneminde Belâgat Çalışmaları. Journal of Turkish Studies Günay Kut Armağanı. (3), s. 311-344.
Summak, Abdülkadir. (1999). Miftâhu'l-Belâga ve Misbâhu'l-Fesâha -Transkripsiyonlu Metin-. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Süreyya, Mehmed. (1996). Sicill-i Osmanî. haz.: Nuri Akbayar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (4), s. 1236.
Şaban, İbrahim. (2008). 19. Yüzyıl Osmanlı Âlimlerinin Belagata Dair Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Şarkiyat Mecmuası. (13) , 119-134.
Şaban, İbrahim. (2011). Osmanlı Âlimlerinin Arap Belagatine Dair Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Şarkiyat Mecmuası, (17), 108-132.
Şanlı, İsmet. (2010). Muhammed bin Muhammed Altıparmak Telhîs Tercümesi [Tenkitli Metin]. Ankara: Ürün Yayınları.
Ustaosmanoğlu, Mahmut; Şahin, Şevket Halil İbrahim. (2012). Telhis Tercümesi (Kur'an'daki Edebiyat). İstanbul: Hanifiyye Kitabevi.
Yalar, Mehmet. (1997). el-Hatîb el-Kazvînî ve Belâgat İlmindeki Yeri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.