KARAY YAZI DİLİ
M.S. 8. yüzyılda Musevîlik inancının bir mezhebi olarak ortaya çıkan Karaîlik, zamanla bu topluluğun adı olmuştur. Karay olarak adlandırılan bu topluluğun büyük çoğunluğu Hazar bakiyesi Türklerden oluşmuş ve gün geçtikçe de topluluk tamamen Türkleşmiştir. Karay Türkleri, inançlarına bağlı olarak İbrani alfabesini kullanmaya başlamışlardır. Uzun yıllar İbrani alfabesini kullanan Karaylar, daha sonraları Leh ve Litvan kaynaklı Lâtin alfabeleriyle Kiril alfabesini kullanmışlardır. Kullandıkları bu alfabeler ile çeviri eserler çoğunlukta olmak üzere az sayıda edebî eserler de ortaya koyarak ve bilhassa süreli yayınlar ile Karay yazı dilini meydana getirmişlerdir. Çeşitli sebepler sonucu göç eden, dağılan Karayların nüfusu sürekli azalarak günümüzde neredeyse yok olma seviyesine gelmiştir. Nüfusun azlığının ve dağınıklığının yanı sıra günümüzde Karayların yaşadığı ülkelerdeki dil politikaları da Karay Türkçesi konuşma ve yazı dilini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu çalışmada Karayların kullandıkları alfabeler, bu alfabeler ile ortaya konulan Karay Türkçesinin yazı dili tarihî bir bakış açısıyla ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Karay, Alfabe, Yazı Dili.
-
Karaism emerged as a sect of Judaism in the 8th century A.D., over-time Karaim became the name of the community of followers. The vast majority of this community known as the Karaim consisted of remnants of the Caspian Turks. As time passed the community became entirely Turkified. Karaim Turks began to use the Hebrew alphabet, which was tied to their Jewish fate. For many years the Karaim used the Hebrew alphabet, however later they started using the Latin and Cyrillic alphabets originating from their use of Lithuanian and Polish. With these alphabets they used they brought up the Karaim written language, with mostly works of translation, a small amount literary work, and particular articles. The Karaim migrated for various reasons, as a result the population of the scattered Karaim continuously decreased and has currently almost reached a level of extinction. The scarcity and dispersion of the Karaim has negatively affected the spoken and written form of the Karaim language, furthermore the language policies of the boundaries which within the Karaim Turks live in is also directly influencing the language. In this study the alphabets the Karaim use, and the written language of Karaim Turkish which is being put forward with these alphabets is going to be discussed and looked at through a historical perspective
Keywords:
Karaim, Alphabet, Written Language,
___
- Budnik, Natalya (2008), ‘Rusya Milli Kütüphanesinde (Sankt-Petersburg) ve Rusya İlim Akademisinin Şarkiyat Enstitüsünün Sankt-Petersburg Şubesinde Bulunan Kırım Karaylara Ait El Yazmaları Koleksiyonlarının İnceleme Perspektifleri’, KARADENİZ, S. 1., s. 73-80.
- Csató, Éva Á., Lars Johanson (1995), ‘Zur Silbenharmonie Des Nordwest-Karaimischen’, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hung. Tomus XLVIII (3), Akadẻmiai Kiadỏ, Budapest.
- Csató, Éva Á. (1998), ‘Das gesprochene Halitsch-Karaimisch’, Bahşı Ögdisi. Klaus Röhrborn Armağanı, (haz.) J. P. Laut-M. Ölmez, Freiburg/İstanbul.
- Csató, Éva Á. (2002), ‘The Karaim Language in Halych’, In: Novochaško, L., Fedoruk O., Beregovśkij, O. (eds.) Halych Karaims: History and culture, Lviv-Halych, p. 135-139.
- Csató, Éva Á. (2008), ‘Karaim Studies At Uppsala’, Orientalia Suecana LVII, Uppsala
- Csató, Éva Á. (2011), 9. Karajče Jaz Üriatiuviu Grammar Corr, Uppsala Universitet, Trakai-Lithuania 2011.
- Csató, Éva Á. (2011), ‘A typological coincidence: Word order properties in Trakai Karaim biblical translations’, Turcologica, S. 86, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
- Çulha, Tülay (2010), Kırım Karaycasının Katık Mecuması. Metin-Sözlük-Dizin, İstanbul: Mehmet Ölmez Yayınları.
- Çulha, Tülay (2010), Proben der Volkslitteratur der Nordlichen Turkischen Stamme von W. Radloff. VII. Theil. Kuzey Türk Boylarının Halk Edebiyatından Örnekler. VII Bölüm, İstanbul: Mehmet Ölmez Yayınları.
- Doğruer, Semra (2007), Karay (Karaim) Türklerinin Sözlü Edebiyatı, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, basılmamış Yüksek Lisans tezi.
- Gökçe, Faruk (2000), Karay Türkçesinin Fonetiği, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, basılmamış Yüksek Lisans tezi.
- Gülsevin, Selma (2007), ‘Karay Türkçesinde Oğuzca Unsurlar’, Turkish Studies, Volume 2/2.
- Gülsevin, Selma (2010), Günümüz Karay Türkçesi (Giriş-Dil Özellikleri-Metinler-Söz Dizini) ve Türk Lehçeleri Arasındaki Yeri, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, basılmamış Doktora tezi.
- Hopeavuori, Keijo (2004), ‘Karaim Literature In The Karaim Language’, Studia Orientalia 99, p. 65-68.
- Kazan, Özlem (2002), Litvanya Karaylarına Ait Dini Metinler, basılmamış doktora tezi,
- İstanbul.
- Kuzgun, Şaban (1993), Türklerde Yahudilik ve Doğu Avrupa Türklerinin Menşei Meselesi Hazar ve Karay Türkleri, Ankara.
- Musayev, K. M. (2002), ‘Karaim Türkçesi’, çev. Mevlüt Gültekin, TÜBAR, Bahar XI, s. 197-230.
- Musayev, K. M. (2003), Синтаксис Караимского Языка, Москва.
- Nemeth, Michal (2010), O Wpływach Polskich Na Język Karaimów Łuckich, Rok V, nr 2 (10), Krakow.
- Özkan, Nevzat (2007), Türk Dilinin Yurtları, Ankara: Akçağ Yay.
- Öztürk, Abdulkadir (2014), ‘Leksikoloji Çalışmalarında Karaycanın Yeri’ (yayımlanmamış bildiri), VI. Uluslararası Genç Türkologlar Sempozyumu, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Bişkek-Kırgızistan, 24-26 Nisan.
- Öztürk, Abdulkadir (2015a), Karay Türkçesinin Tarihî ve Çağdaş Kıpçak Türkçesiyle Karşılaştırmalı Söz Varlığı – Fiil, (basılmamış doktora tezi), Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Öztürk, Abdulkadir (2015b), ‘Karaycadaki Alıntı Kelimeler’, Gazi Türkiyat Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi, Ankara, Bahar 2015, S. 16, s. 143-164.
- Prohorov, Dmitriy Anatolyeviç (2013), ‘XIX. Yüzyılın İkinci Yarısı-XX. Yüzyılın Başlarında Tavriya Vilayeti Karaim Türklerinin Etnik ve Dil Durumu’, çev. Emine Atmaca-Reshide Adzhumerova, Gazi Türkiyat, S. 13., s. 209-214.
- Smetek, Dorota (2012), Crimean Karaim Version of Melukhat Sha’ul. Critical Edition and Linguistic Analysis, (niepublikowane rozprawa doktorska), Poznan: Poznan Adama Mickiewicza Uniwersytet: Wydział Neofilologii Katedra Studiow Azjatyckich Zakład Turkologii, Mongolistyki i Koreanistyki.
- Tekin, Talat, Mehmet Ölmez (1999), Türk Dilleri, İstanbul: Simurg Yayınları.
- Westcott, W., W. Mathers, S. L. MacGregor (2011), Kabalaya Giriş ve Sefer Yezirah (Oluşum Kitabı), çev. Kemal Menemencioğlu, İstanbul: Hermes Yay.
- Zajackowski, Ananiasz (1996), ‘Karaim Edebiyatı’, çev. İlker Pak, Türk Lehçeleri ve Edebiyatı Dergisi, S. 3. S. 13-20.
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Bahir SELÇUK