DELALET VE GÖSTERGE KAVRAMLARININ BELAGAT-GÖSTERGEBİLİM İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Simgesel sistemiyle görünür olan dil, onu kullanan bireyin evrene ve ögelerine bakışını, düşünüş biçimini sunar ve böylelikle toplumu seslendirerek ve topluma seslenerek yaşama eşlik eder. Anlamı inşa eden insan, dili konuşarak onu yeniden üretmiş olur. Bu da ancak dilsel göstergeler yoluyla gerçekleşebilmektedir. Sesin söze dönüşmesiyle gösterdiği şey, söylenişi, çağrışımları ve anlam alanları gibi birçok öge Doğu ve Batı dünyasında çeşitli boyutlarıyla araştırma konusu edilmiştir. Bunlar arasında kavram, kelime ve nesne arasındaki ilişkiler de yer almaktadır. Dile ait bu bilimsel disiplinlerin kapsamlı ve geçmişi bakımından en önemlilerinden biri belagattir. Sözün doğru, güzel, yerinde ve zamanında dinleyicinin durumunu gözeterek söylenmesiyle ilgilenen belagat, kullandığı malzeme bakımından ve çeşitli yönlerden göstergebilimle örtüşür. Bunda klasik belagatin ve Batı'daki çalışmaların, Aristo tarafından sistemleştirilen klasik mantıktan beslenmesinin payı vardır. Bu çalışmada İslam mantıkçılarının üzerine eğildiği delalet kavramı ile Saussure ve Peirce'ün üzerinde durduğu gösterge kavramı ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Belagat, Delalet, Göstergebilim, Saussure, Pierce

PDF

___

Ahmet Cevdet Paşa (2000). Belagat-ı Osmâniye. Hazırlayan: Turgut Karabey-Mehmet Atalay. Ankara: Akçağ Yayınları.
Bingöl, Abdülkuddûs (1993). Gelenbevî'nin Mantık Anlayışı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Bolay, Naci (1990). Farabi ve İbni Sina'da Kavram Anlayışı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Bolay, Naci (1994). “Delalet”. İslâm Ansiklopedisi. Cilt 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 119-122.
Büyükkantarcıoğlu, Nalan (2006). Toplumsal Gerçeklik ve Dil. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Erkman-Akerson, Fatma (2005). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Erkman-Akerson, Fatma (2008). Türkçe Örneklerle Dile Genel Bir Bakış. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Filizok, Rıza (2001). Anlam Analizine Giriş. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi. http://www.egeedebiyat.org/modules.php?name=News&file=article&sid=247, (Erişim Tarihi: 01.01.2018).
Hengirmen, Mehmet (2009). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınları.
Kıran, Zeynel-Kıran Eziler, Ayşe (2001). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayınları.
Marshall, Gordon (1999). Sosyoloji Sözlüğü. Çevirenler: Osman Akınhay-Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Öner, Necati (2017). Klasik Mantık. Ankara: Divan Kitap.
Rifat, Mehmet (2009). Göstergebilimin ABC'si. İstanbul: Say Yayınları.
Saraç, M. A. Yekta (2016). Klâsik Edebiyat Bilgisi Belagat. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
Saussure, Ferdinand de (2001). Genel Dilbilim Dersleri. Çeviren: Berke Vardar. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Sözen, Edibe (2014). Söylem Belirsizlik Mübadele Bilgi/Güç ve Refleksivite. Ankara: Birleşik Yayınları.
Vardar, Berke (2001). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Vardar, Berke vd. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Vendryes, J. V. (2001). Dil ve Düşünce. Çeviren: Berke Vardar. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Yılmaz Orak, Kadriye (2013). Belagat Geleneğimiz ve Belagat-i Lisân-ı Osmanî. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Yılmaz Orak, Kadriye-Orak, Bayram (2012). “Belagatin Felsefî Temeli: Mantık”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011) Bildirileri. Adana. s. 224-227.