BAĞDATLI ZİHNİ’NİN “YÛSUF U ZÜLEYHÂ” MESNEVİSİNDE OĞLUNA NASİHATLERİ

Öğüt ve tavsiye anlamlarına gelen nasihat, genel olarak insanları iyi ve doğru olana yöneltmek, kötü ve yanlış olandan ise men etmek (uzak tutmak) amacıyla sarf edilen sözlerdir. Özelde nasihat edenin, genelde ise tüm insanlığın geçmiş tecrübelerini içerisinde barındıran nasihatler, kendisine nasihat edilen yahut bir vesileyle bunları dinleyen/okuyan bireylerin geleceklerini sağlam temeller üzerine inşa etmelerine imkân tanır. Tüm kültür ve medeniyetlerin ortak bir değeri olan nasihatin Türk edebiyatındaki örneklerine, ilk yazılı metinlerimiz olan Orhun Kitabeleri’nden itibaren pek çok eserde rastlamak mümkündür. Türklerin İslam medeniyetine dâhil olmalarıyla birlikte, “din nasihattir” hadisinin de etkisiyle edebiyatımızda nasihat içerikli eser yazıcılığı büyük bir ivme kazanmış ve pek çok şair/yazar tarafından kaleme alınmış hatırı sayılır bir nasihatname (pendname) külliyatı vücuda getirilmiştir. Farklı şairler/yazarlar tarafından kaleme alınmış olan bu müstakil nasihatname (pendname)’lerin yanı sıra divanlar, mesneviler gibi manzum yahut mensur başka eserlerin içerisinde de nasihat içerikli uzun bölümlerin varlığına şahit olmak mümkündür. İçerisindeki dikkat çekici öğüt bölümleriyle nasihat literatürüne katkı sağlayan bu eserlerden biri de Bağdatlı Zihnî’nin “Yûsuf u Züleyhâ” mesnevisidir. Kıssaların en güzeli olarak şöhret bulmuş olan bu aşk mesnevisinin ‘bitiş bölümü’nde Bağdatlı Zihnî, “semere-i nihâl-i fuâd” olarak seslendiği oğluna, önemli nasihatlerde bulunur. Zihnî’nin oğluna yapmış olduğu nasihatleri, bugün asırların imbiğinden süzülmüş hâliyle, tevarüs eden herkesin istifade edeceği önemli bir metin olarak zikretmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

Bağdatlı Zihnî, Yûsuf u Züleyhâ, Nasihat.

PDF

___

Akkuş, Metin (2007). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası. Erzurum: Fenomen Yayınları. Cebecioğlu, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Yayınları. Çağrıcı, Mustafa (2006). “Nasihat”. İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 408-409. Doğan, Ahmet (hzl.) (2014). Bağdatlı Zihnî Yûsuf u Züleyhâ. İstanbul: Kesit Yayınları. Doğan, Yusuf (2004). “Hz. Peygamber ve Mizah”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. VIII (2): 191-203. Genç, İlhan (2000). Esrar Dede, Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevlevîyye. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Işıtan, İbrahim (2016). “Sûfî Yaşamın Gençliğin Ahlaki Değer Yargılarının Gelişimine Katkısı”. Sinop Üniversitesi Uluslararası Gençlik ve Ahlak Sempozyumu Bildiriler Kitabı (6,7.8 Ekim 2016). 579-589. Kaplan, Mahmut (2008). Hayriye-i Nâbî, İnceleme-Metin. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Kaplan, Mehmet (1995). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I. İstanbul: Dergâh Yayınları. Koyuncu, Fatih (2015). “Ahlaki Eğitim Rehberi Olarak Azmî Pir Mehmed’in Enîsü’l-Ârifîn’i”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C. 8. S. 41: 241-254. Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali (2009). (hzl. Hayrettin Karaman vd.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Pala, İskender (2006). “Nasihatnâme”. İslam Ansiklopedisi C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 348 349. Schimmel, Annemarie (2004). Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri. İstanbul: Kabalcı Yayınları. Şener, Hasan (2013). “Hayriyye-i Nâbî’de Aktarılan Değerler”. Turkish Studies. 8(1): 2501-2524. http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1350129327_117_%C5%9EenerHasan-edb.pdf [erişim tarihi: 30.01.2017] Şener, Hasan (2015). “Harputlu Rahmî'nin Gazellerinde Hikmet İçerikli Beyitler”.Tarihten Günümüze Elazığ Uluslararası Kongresi Bildiri Kitabı (17-19 Kasım 2014). Elazığ: 761-776. Uysal, Enver (2003). “Değerler Üzerine Bazı Düşünceler ve Bir Erdem Tasnifi Denemesi: İnsanî Erdemler-İslâmî Erdemler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. 12. S.1: 51-69