Neo-Liberal Emek Yönetiminde Devletin Rölü: Türkiyede Özel İstihdam Büroları

Devletin piyasaya dair herhangi bir müdahalesinin, akılcılığı ve özgürlüğü zedeleyeceğini ve bu nedenle devletin piyasaya müdahale kanallarının mümkün olduğunca kısıtlanması gerektiğini savunan neoliberalizmin pratikteki programı, devletin müdahale biçimlerini ortadan kaldırmak değil, bu biçimleri yeniden yapılandırmak üzerine kuruludur. Bu yeniden yapılandırma eğiliminin tarihsel temeli, ilkel birikim vasıtasıyla mülksüzleştirilen, yoksullaştırılan ve proleterleştirilen geniş yığınların yönetimini merkeze koyan liberalizmde aranmalıdır. Sermaye birikiminin istikrarı için gerekli olan ücretli emeğin oluşumu, klasik liberal düşünürlerin çizdiği tablonun aksine kendiliğinden değil zor yoluyla, bir başka deyişle, devlet iktidarının gücü ile gerçekleştirilmiştir. Bu anlamda emeğin yönetimi, devlet iktidarının toplumsal düzen imalatında oynadığı merkezi role işaret ederken; bu rol liberalizmden neoliberalizme bir süreklilik taşımaktadır. Bu bağlamda Özel İstihdam Büroları (ÖİB) sermaye birikim sürecinde emeğin coğrafi, iktisadi, politik ya da gündelik hareketinin öngörülemez sonuçlarının yaratacağı olumsuz etkilerin yönetilebilmesi için stratejik bir araç olarak değerlendirilebilir. ÖİB’lerin yetkilendirilmesi sermayenin devlet eliyle işgücü piyasasında kurucu ve düzenleyici faaliyetlerin meşru öznesi kılınmasına dayanmaktadır. Türkiye’de sermaye birikiminin devamı ve kârlılık için yalnızca emeğin düşük maliyeti kâfi olmamaktadır. Aynı zamanda emeğin belirli sektörlere, belirli niteliklerle ve belirli bir sürede yönlendirilebilmesini sağlamak gerekmektedir. Bunun anlamı herhangi bir emekçinin niteliklerini çeşitlendirmek ya da geliştirmek için –ki bu sayede emeğini satarken pazarlık şansını artıracaktır- yöneleceği meta-dışı alanlardan ya da bu alanların kazandıracağı zamandan kopartılmasıdır. Böylelikle emek yönetilebilecek bir ölçekte yani ÖİB depolarında konumlandırılabilecektir. Anahtar Kelimeler: Liberalizm, Neoliberalizm, devlet, hukuk, emek yönetimi, ÖİB, ilkel birikim

___

  • 4857 Sayılı İş Kanunu, (2003), Resmi Gazete, http://www.resmigazete. gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/06/20030610. Htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/06/20030610.htm, Erişim Tarihi: 18.07.2017.
  • Bağımsız Sosyal Bilimciler (Kol.) (2015), AKP'li Yıllarda Emeğin Durumu, Yordam Kitap. İstanbul Bentham, J. (2008), “Panoptikon ya da Gözetim Evi,” Çoban, Barış ve Özarslan, Zeynep (Haz.), Panoptikon Gözün İktidarı, Su, İstanbul, ss. 9-76
  • Burawoy, M. (1985), Politics of Production, Verso. London
  • Chibber, V. (2016), Post-Kolonyal Teori ve Kapitalizmin Hayaleti, İletişim. İstanbul
  • De Angelis, M. (2007), The Beginning of History, Pluto Press. London