THOMAS KUHN VE ONUN MANTIKSAL OLMAYAN RASYONALİTESİ

Thomas Kuhn bugün halen, çok az sayıdaki istisnai felsefeci hariç, Türkçe felsefe literatüründe bilimsel faaliyeti, onun yöntemlerini, bulgularını veya bilimsel alandaki kuram seçimini irrasyonel gibi gösteren bir felsefeci olarak değerlendiriliyor. Hatta bilimin kendisini, güvenilir bilgi üretme kapasitesini oldukça küçümsediği ve onu sert şekilde eleştirdiği söyleniyor. Bu çalışmada ben, Thomas Kuhn'un bize sunduğu bilim imgesinde bilimin irrasyonel bir faaliyet olarak resmedildiği iddiasının şu nedenlerden ötürü temelden hatalı olduğunu öne sürüyorum: (i) Kuhn'a göre bilim zaten içsel olarak, neredeyse tanımı gereği, rasyonel bir insan faaliyetidir, (ii) Kuhn kuram seçimi konusunda iyi ve ikna edici gerekçelerin sunulabileceğini fikrini tartışmasız kabul eder, (iii) Kuhn'un itiraz ettiği şey, kuram seçiminde bağlamdan yani dönemden veya disiplinden bağımsız evrensel, deneysel veya mantıki bakımdan karşı konulamaz türden argümanların geliştirilebilmesini rasyonalitenin ön şartı olarak gösteren tezdir.

THOMAS KUHN AND HIS IRRATIONAL RATIONALITY

In Turkish philosophical literature, excepting a few outstanding philosophers, Thomas Kuhn is still being accused of defending an irrationalist picture of scientific activity or theory choice, or of severely criticizing its methodology and findings. Even, it is said that he undermines the importance of science and the reliability of its capacity to produce reliable knowledge. This paper argues that the claim that Kuhnian picture of science is irrationalistic is profoundly mistaken for the following reasons: (i) For Kuhn, science is an intrinsically rationalistic activity, (ii) He assumes that there are and should be good and even maybe compelling reasons, for at least some individual scientists, for theory choice, (iii) What he argues against is the thesis which stipulates that "the possibility and existence of logically and/or experimentally (also, universally) compelling arguments for theory choice is a prerequisite" for the existence of scientific rationality.

___

Akıncı, Semiha; "Bilimde Deneyin Yeri", içinde Tutarsızlığın İz Sürücüsü: Dilde/Düşüncede. Teo Grünberg'e Armağan, ed. Zekiye Kutlusoy (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2013), s. 277-84.

Arslan, Hüsamettin; "Çevirenin Önsözü", içinde Bilim Dedikleri. Bilimin Doğası, Statüsü ve Yöntemleri üzerine bir Değerlendirme, çev. Hüsamettin Arslan (Ankara: Vadi Yayınları, 1997), s. 13-16.

Baç, Murat; "Deneyimsel Bilginin En Önemli, En İşlevsiz Koşulu", içinde Tutarsızlığın İz Sü- rücüsü: Dilde/Düşüncede. Teo Grünberg'e Armağan, ed. Zekiye Kutlusoy (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2013), s. 371-84.

Bhaskar, Roy; The Possibility of Naturalism: A Philosophical Critique of the Contemporary Human Sciences (Routledge, 1998).

Bolay Belen; Hayrunnisa, "Bilimsel Zihniyet", içinde Bilimin Değeri Meselesi, ed. Süleyman Hayri Bolay (Ankara: Ebabil, 2010), s. 105-21.

Chalmers, Alan; Bilim Dedikleri. Bilimin Doğası, Statüsü ve Yöntemleri Üzerine bir Değerlendirme, çev. Hüsamettin Arslan (Ankara: Vadi Yayınları, 1997).

Çarıkcı, Barış; Thomas Samuel Kuhn ile Bilimsel Devrimlerin Yapısı (Basılmamış metin, 2016) _____https://www.academia.edu/30377231/Bilim_Felsefesi_ve_Thomas_Kuhn> Demir, Ömer; Bilim Felsefesi (İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2012).

Elgin, Mehmet, "Bağlam Rasyonalizmi ve Bilimsel İlerleme", Felsefe Tartışmaları, 2004, 69-80.

Grünberg, Teo; "Bilimsel Akılcılık Anlayışının Evrimi", içinde Felsefe ve Felsefi Mantık Yazı- ları, ed. Emrah Efe Çakmak (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005), s. 225-30.

---; "Thomas S. Kuhn ve Bilimsel Akılcılık", içinde Felsefe ve Felsefi Mantık Yazıları, ed.

Emrah Efe Çakmak (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005), s. 276-96.

Hacking, Ian; "Introductory Essay", içinde The Structure of Scientific Revolutions, 50th Anniv (Chicago, IL: The University of Chicago Press, 2012), s. vii-xxxvii.

Iliffe, Rob; Bir Disiplinin Gelişim Hikayesi. Bilim Tarihi, ed. Melek Dosay Gökdoğan, çev. Sedef Beşkardeşler vd. (İstanbul: Lotus Yayınevi, 2016).

Irzık, G.; "Carnap'ın İçsel-Dışsal Sorular Ayrımının Kapsamı", içinde Tutarsızlığın İz Sürü- cüsü: Dilde/Düşüncede. Teo Grünberg'e Armağan, ed. Zeki Kutlusoy (Ankara: İmge Kitabevi

Yayınları, 2013), s. 253-69.---; "Changing Conceptions of Rationality: From Logical Empricism to Postpositivism", içinde Logical Empricism: History & Contemporary Perspectives, ed. P. Parrini, W. Salmon, ve M. Salmon (Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2003), s. 325-46.

Irzık, G., ve T. Grünberg, "Whorfian Variations on Kantian Themes: Kuhn's Linguistic Turn", Studies in History and Philosophy of Science, 29 (1998), s. 207-21.

İnam, Ahmet, "Bu Kitap için bir Söz. Nasıl bir Bilim Düşmanıyım?", içinde Bilim Dedikleri.

Bilimin Doğası, Statüsü ve Yöntemleri üzerine bir Değerlendirme, çev. Hüsamettin Arslan (Ankara: Vadi Yayınları, 1997), s. 7-12.

Kuhn, Thomas, "Afterwords (1993)", içinde The Road since Structure, ed. James Conant ve John Haugeland (Chicago, IL: The University of Chicago Press, 2000), s. 224-52

---; Bilimsel Devrimlerin Yapısı, çev. Nilüfer Kayaş, 8. baskı (İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2008).

---; "Bulgulama Mantığı ya da Araştırma Ruhbilimi", içinde Asal Gerilim. Bilimsel Gelenek ve Değişim Üzerine Seçme İncelemeler, çev. Yakup Şahan (İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1994), s. 319-50.

---; "Commensurability, Comparability, Communicability", içinde PSA: Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association, Vol. 1982, Volume Two: Symposia and Invited Papers. (1982) (The University of Chicago Press, 1982), s. 669-88 _____http://links.jstor.org/sici?sici=0270-8647%281982%291982%3C669%3ACCC%3E2.0. CO%3B2-V> [erişim 9 Mart 2017].

---; "Eleştirmenlerime Cevaplar", içinde Bilginin Gelişimi ve Bilginin Gelişimiyle İlgili Teorilerin Eleştirisi, ed. İmre Lakatos ve Alan Musgrave, çev. Hüsamettin Arslan (İstanbul: Paradigma Yayınları, 1992), s. 284-341.

---; "Keşfin Mantığı mı yoksa Araştırmanın Psikolojisi mi?", Bilginin Gelişimi ve Bilginin Gelişimiyle İlgili Teorilerin Eleştirisi, ed. İmre Lakatos ve Alan Musgrave, çev. Hüsamettin Arslan (İstanbul: Paradigma Yayınları, 1992), s. 1-29.

---; "Logic of Discovery or Psychology of Research", içinde The Essential Tension: Selected Studies in Scientific Tradition and Change (Chicago, IL: The University of Chicago Press, 1977), s. 266-92.

---; "Logic of discovery or psychology of research?", içinde Criticism and the Growth of Knowledge, ed. I. Lakatos ve A. Musgrave (Cambridge, MA: Cambridge University Press, 1970), s. 1-23.

---; "Nesnellik, Değer Yargısı ve Kuram Seçimi", içinde Asal Gerilim. Bilimsel Gelenek ve Değişim Üzerine Seçme İncelemeler, çev. Yakup Şahan (İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1994), s. 381-404.

---; "Objectivity, Value Judgment, and Theory Choice", içinde The Essential Tension: Selected Studies in Scientific Tradition and Change (Chicago, IL: The University of Chicago Press, 1977), s. 320-39.

---; "Önsöz", içinde Bilimsel Devrimlerin Yapısı, çev. Nilüfer Kuyaş, 8. baskı (İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2008), s. 61-69.

---; "Önsöz", içinde Asal Gerilim. Bilimsel Gelenek ve Değişim Üzerine Seçme İncelemeler, çev. Yakup Şahan (İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1994), s. 7-22.

---; "Rationality and Theory Choice", The Journal of Philosophy, 80 (1983), s. 563-70.

---; "Reflections on My Critics", içinde Criticism and the Growth of Knowledge, ed. I. Lakatos ve A. Musgrave (Cambridge, MA: Cambridge University Press, 1970), s. 231-77.

---; "Sonsöz: 1969", içinde Bilimsel Devrimlerin Yapısı, çev. Nilüfer Kuyaş (İstanbul: Kırmı- zı Yayınları, 2008), s. 281-324.---; The Structure of Scientific Revolution, 4. baskı (50th Anniversary Edition. Chicago, IL: The University of Chicago Press, 2012).

---; The Structure of Scientific Revolutions, 2. baskı (Chicago, IL: The University of Chicago Press, 1970).

Kuhn, Thomas, ve A. Baltas, "A Discussion with Thomas Kuhn (1995)", içinde The Road since Structure. Philosophical Essays, 1970-1993, with an Autobiographical Interview, ed. James Conant ve John Haugeland (Chicago, IL: The University of Chicago Press, 2000), s. 255-323.

Lakatos, Imre, ve Alan Musgrave, ed., "Criticism and the Growth of Knowledge", içinde Proceedings of the International Colloquium in the Philosophy of Science 1965 (London: Cambridge University Press, 1970), iv.

Morkoç, Umut, "Wittgenstein ve Kuhn: Yeni bir epistemolojiye doğru / Wittgenstein and Kuhn: Towards a new epistemology" (Ege Üniversitesi, 2016).

Niiniluoto, Ilkka, "Scientific Progress", Stanford Encyclopedia of Philosophy (Stanford University, 2015) _____https://plato.stanford.edu/entries/scientific-progress/> [erişim 11 Mart 2017].

Örs, Yaman, "Felsefede 'Popülizm': sözde hoşgörü ilkesi", içinde Felsefe Tartışmaları 16.

kitap, ed. Vehbi Hacıkadiroğlu (İstanbul: Panorama, 1994), s. 99-108.

Quine, W.V., "Levels of Abstraction (1972)", içinde Quine and His Place in History, ed. Frederique Janssen-Lauret ve Gary Kemp (Albany: Palgrave Macmillan, 2015), s. 12-20.

Sayan, Erdinç, "Hocam Teo Grünberg", içinde Tutarsızlığın İz Sürücüsü: Dilde/Düşüncede. Teo Grünberg'e Armağan, ed. Zekiye Kutlusoy (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2013), s. 93-96.

Scheffler, Israel, Science and Subjectivity (New York, N.Y: Bobbs-Merrill, 1967).

Yıldırım, Cemal, "Bilimsel Nesnellik ve Değer Yargıları", içinde Felsefe Tartışmaları 13. kitap, ed. Vehbi Hacıkadiroğlu (İstanbul: Panorama, 1993), s. 40-45