OSMANLI MANTIK GELENEĞİNDE ÎSÂGÛCÎ ÖRNEĞİ: KISM-I TASAVVURÂT MİN HÜLÂSATİ’L-MÎZÂN

Eisagoge’nin tercüme hareketleriyle birlikte İslâm dünyasına dahil olması güçlübir geleneğin ortaya çıkmasına da öncülük etmiştir. Kategoriler’e giriş için kalemealınan bu eserden sonra gayeleri değişmekle birlikte çok sayıda giriş kitabıtelif edilmiştir. Îsâgûcî yazma geleneği Osmanlı medreselerinde de son dönemlerekadar varlığını sürdürmüştür. Bu minvalde çalışmanın amacı Osmanlı mantıkgeleneği içerisinde kaleme alınan Kısm-ı Tasavvurât min Hülâsati’l-Mîzân(1891) isimli îsâgûcî’yi muhteva itibariyle incelemek böylece dönemin mantıkanlayışıyla ilgili çalışmalara katkı sunmaktır.

THE EXAMPLE OF ÎSÂGÛCÎ IN THE TRADITION OF OTTOMAN LOGIC: KISM-I TASAVVURÂT MIN HÜLÂSATI’L-MÎZÂN

The transmission of “Eisagōgḗ” to the Islamic world following the translation movements from the time of Abbasids have paved the way for a strong tradition. Following Isagoge, which was written as an introduction to “Categories”, many introductory books have been written. However, objectives of such boks have changed through time. The tradition of composing Îsâgûcî in Ottoman madrasas continued until its final days. In this context, the central objective of this study is to analyze a version of Îsâgûcî, called “Kısm-ı Tasavvurât min Hülâsati’l- Mîzân” (1891). We will present its content, and contribute to the studies related to the understanding the logic in 19th Century Ottoman Empire.

___

Bingöl, Abdulkuddüs; “Îsâgûcî”, DİA, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c. XXII, 2000, s. 488-489.

Bingöl, Abdulkuddüs; “Osmanlı Dünyasında Mantık Bilimi ve Eğitimi”, Felsefe Dünyası, sayı 29, 1999, s. 12-19.

Çelebi, Ladikli Mehmet v.dğr; Mantık Risâleleri, ed. İbrahim Çapak, İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.

Durusoy, Ali; “Taksîm”, DİA, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c. XXXIX, 2010, s. 477-478.

Ebherî; Îsâgûcî ve Şerhi, çev. Ferruh Özpilavcı, İstanbul, Litera Yayıncılık, 2017.

Ebherî; Îsâgûcî: Mantığa Giriş, çev. Hüseyin Sarıoğlu, Ankara, Türkiye Bilimler Akademisi, 2016.

Hıfzı, Ahmed; Kısm-ı Tasavvurât min Hülâsati’l-Mîzân, İstanbul, İbrahim Efendi Matbaası, 1309.

İbn Sînâ; İşaretler ve Tembihler, çev. Ali Durusoy, Muhittin Macit, Ekrem Demirli, İstanbul, Litera Yayıncılık, 2005.

İbn Sînâ; Kitâbu’ş-Şîfâ: Mantığa Giriş, çev. Ömer Türker, İstanbul, Litera Yayıncılık, 2006.

Kara, İsmail; Bir Felsefe Dili Kurmak: Modern Felsefe ve Bilim Terimlerinin Türkiye’ye Girişi, İstanbul, Dergâh Yayınları, 2005.

Köz, İsmail; “Modern Türk Düşüncesinde Mantık Çalışmaları”, Ankara, AÜİFD, c. XLIII, sayı 1, 2002, s. 135-169.

Öner, Necati; “Türkiye’de Yeni Mantık Cereyanlarının İlk Habercisi: Ali Sedad”, Ankara, AÜİFD, c. I-IV, 1957, s. 60-69.

Öner, Necati; Klasik Mantık, Ankara, Divan Kitap, 2016.

Öner, Necati; Tanzimat’tan Sonra Türkiye’de İlim ve Mantık Anlayışı, Ankara, Divan Kitap, 2012.

Sedâd, Ali; Mîzânu’l-Ukûl: Mantık ve Metodoloji, ed. İbrahim Çapak, Harun Kuşlu, Metin

Aydın, İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.

Şenel, Cahid; “Hüseyin Hıfzı Efendi’nin Zübde-i Mantık Yahut Sualli Cevaplı Îsâgûcî Adlı Eserinin Transkripti”, İslâmî İlimler Dergisi, c. 7, sayı 2, 2012.

Ülken, Hilmi Ziya; Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.