Düşünce Tarihinde Epistemolojik Bir Denge Unsuru Olarak Ayna Metaforu

Düşünce tarihi boyunca insanlar ince anlamlar nakletmek amacıyla metaforlar istihdam etmişlerdir. Öte yandan, kategorik olarak söylersek, akıl ve sezgi arasında denge fikri tarihin başlangıcından bu yana insanlığı meşgul etmiştir. Resim Yarışması hikâyesi olarak bir ayna metaforu, akıl ile sezgi arasında ve -İslami ilim geleneği açısından söylersek- zahiri ilim ile batini ilim arasında bir tür denge durumunun gerekliliğini işaretlemektedir. Metaforik ifadeler istihdam etmede müstesna konum arz etmesi dolayısıyla özellikle tasavvufîsufî literatüre yoğunlaşılan bu makalede, esas itibarıyla ontolojik bir bağlamda zikredilen ayna metaforları ele alınacak, sonra da başat olarak epistemolojik bir bağlamda zikredilen ayna metaforları gündeme getirilecek ve işlenecektir. Makale, akıl ve sezgi arası mükemmel kombinasyon durumuna işaret eden ayna metaforu olarak Resim Yarışması hikâyesine yoğunlaşmaktadır. Bu metafor da, Gazali'nin İhya'sında, Mevlâna'nın Mesnevı sinde, İbn Haldun'un Şifâü's SâiP'inde ve Orhan Pamuk'un Kara Kitap'mda bulunduğu şekliyle dört (farklı) versiyonuylâ işlenmektedir.

Mirror Metaphor as an Epistemological Balance Factor in the History of Thought

People employed metaphors to convey subtle meanings throughout the history of thought. On the other hand, categorically speaking, the idea of balance between reason and intuition struggled mankind from the beginning of history. One metaphor as the story of the Painting Contest indicates the necessity of a kind of balance between reason and intuition, and to say it in terms of the Islamic studies tradition, between zahirî 'ilm and batınî 'ilm. In this essay, with a special focus on sufi literature since it seems unique in its use of metaphorical utterances, metaphors told mainly in an ontological context are taken into account, then, the ones told mainly in an epistemological context are presented and dealt with. The essay draws special attention and focuses on the story of the Painting Contest as a mirror metaphor that points out the state of the perfect combination between reason and intuition. Moreover, this metaphor is dealt with in its four versions as they found were in Ghazali's Ihya, Rumi's Mathnawi, Ibn Khaldun's Shifâu's-Sâil and Orhan Pamuk's Kara Kitap (The Black Book).

___

Abdurrahman es-Sülemî. Hakâiku't-Tefsîr. Ed. S. İmrân. Cilt: I, II. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-ilmiyye, 2001.

Ahmed Faruki Serhendi. Mektubat. Farsçadan Arapçaya çev. Muhammed Murad el-Menzilevi. Cilt: I, II, III. İstanbul: Siraç Kitabevi, t.y.

Ali Hucvirî. Keşfu'l-Mahcûb: Hakikat Bilgisi. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh, 1996.

Arasteh, A. Reza. Aşkta ve Yaratıcılıkta Yeniden Doğuş: Mevlânâ Celâleddîn Rûmî'nin Kişilik Çözümlemesi. Çev. Bekir Demirkol, İ. Özdemir. Ankara: Kitabiyat Yay., 2000.

Aristotle, The Art of Poetry. Trans, by Butcher et al. in Wheel's Wright's Aristotle. New York: Odyssey, 1951.291-325.

Balzac, Honore de. Köy Doktoru. Çev. Metin İlkin. İstanbul: Roman Yay., 1996. Çetindağ, Yusuf. Ayna Kitabı. Çorum: KaraM, 2005.

Çetinkaya, Bayram Ali. "Mevlânâ'nın Hakikâti Temaşa Ettiği Ayna: Tebrizli Şems." EKEV Akademi Dergisi. Yıl: 10, Sayı: 29, Güz 2006. 1-26.

Ebu Hamid Gazali. İhyâu Ulûnıi'd-Dîn. Çev. Ahmed Serdaroğlu. Cilt: I-IV. İstanbul: Bedir, 1985.

Ebu'l-Hasen en-Nedvî. Ricâlü'1-Fikr ve'd-Da've. Cilt: I-IV. Dimaşk: Dârü'bnu Kesîr, 1999.

Fadiman, James, Frager, Robert. (Eds.). Essential Sufısm. New York: HarperCollins, 1999.

Fazlur Rahman. Prophecy in Islam: Philosophy and Orthodoxy. Chicago: University of Chicago Press, 1979.

Ferideddin-i Attar. Mantık Al-Tayr. Çev. Abdülbaki Gölpmarlı. Cilt I—II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1991.

Güler, Zülfı. "Şeyh Galib Divanında Ayna Sembolü" Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 14, sayı: 1, Elazığ 2004. 103-121.

Güngör, Erol. İslam Tasavvufunun Meseleleri. İstanbul: Ötüken, 1996.

Hadamard, Jacques. The Psychology of Invention in the Mathematical Field. New York: Dover, 1945.

Hatîb el-Kazvînî, Telhîs ve Tercümesi: Kur'ân 'm Eşsiz Belagatı. Tere. Nevzat H. Yanık, Mustafa Kılıçlı, M. Sadi Çöğenli. İstanbul: Huzur, t.y.

Hazrat Inayat Khan. The Inner Life. Boston: Shambhala, 1997.

Ibn Al'Arabi. The Bezels of Wisdom (Füsûsü'l-Hikem). Trans, by R. Austin. New York: Paulist Press, 1980

İbn Haldun. Şifâus's-Sâil: Tasavvufun Mahiyeti. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh, 1998..

Karakoç, Sezai. Mevlânâ. İstanbul: Diriliş Yay., 1975.

Keeler, Annabel. "Sufi Tafsîr as a Mirror : al-Qushayri the Murshid in his Latâ'if al-Ishârât." in Journal ofQur 'anic Studies, vol. 8, issue: 1, 2006. 1-21.

Keklik, Nihat. Felsefede Metafor: Felsefe Problemlerinin Metafor Yoluyla Açıklanması. İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Yay., 1990.

Keklik, Nihat. Felsefede Metafor: Felsefe Problemlerinin Metafor Yoluyla Açıklanması. İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fak. Yay., 1990.

Kövecses, Zoltân. Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press, 2002.

Lakhsassi, Abderrahmane. "Ibn Khaldun and the Classification of the Sciences." In The Maghreb Review. Issue: 4, (January-February 1979). 21-25.

Meriç, Cemil. Kırk Ambar: Rümuz-ülEdeb. İstanbul: İletişim, 1998.

Mevlâna. Divân-ı Kebîr. Çev. Abdülbaki Gölpınarlı. Cilt: I-VII. Ankara: Kültür Bakanlığı,2000.

Mevlâna. Mesnevi Terce/nesi ve Şerhi. Terceme ve şerh eden: Abdülbaki Gölpınarlı. Cilt: I-VI.İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1990.

Mohamed, Yasien. "Knowledge and Purification of the Soul: An Annotated Translation with Introduction of Isfahânî's Kitâb al-Dharî'a ilâ Makârim al-Sharîa (58-76; 89-92)." in Journal of Islamic Studies. 9: 1 (1998). 1-34.

Naci, Fethi. Dünya Bir Gölgeliktir. İstanbul: YKY, 2002.

Nasr, Seyyed Hossein. Science and Civilization in Islam. Cambridge: Harward University Press, 1968.

Öngören, Reşat. "Bir Bilgi Kaynağı Olarak Tasavvufta Keşfin Değeri." İ. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. Sayı: 5, İstanbul: 2002.

Özdenören, Rasim. Aşkın Diyalektiği. İstanbul: İz, 2003.

Pamuk, Orhan. İstanbul: Hatıralar ve Şehir. İstanbul: YKY, 2003.

Pamuk, Orhan. Kara Kitap. İstanbul: İletişim, 1999.

Pamuk, Orhan. Kırmızı ve Kar. Haz. Ahmet Hakan. İstanbul: Birey, 2002.

Pamuk, Orhan. Öteki Renkler: Seçme Yazılar ve Bir Hikâye. İstanbul: İletişim, 1999.

Pamuk, Orhan. Sessiz Ev. İstanbul: İletişim, 1999.

Pamuk, Orhan. The Black Book. Trans, by Güneli Gün. Chatham, Kent: Faber and Faber, 2002.

Plato. Complete Works. Ed. by John M. Cooper. Indianapolis: Hackett, 1997.

Pramling, Niclas. Sâljâ, Roger. "Scientific Knowledge, Popularisation, and the Use of Metaphors : Modern Genetics in Popular Science Magazines." In Scandinavian Journal of Educational Research. Vol. 51, Issue: 3, July 2007. 275-295.

Ricoeur, Paul. The Rule of Metaphor: The Creation of Meaning in Language. Trans, by Robert Czerny. London: Routledge, 2003.

Sağiroğlu, Ekrem. İmam-ı Rabbani: Hayatı, Cihadı, Eseri. İstanbul: Yasin Yay., 2000.

Stone, I. F. The Trial of Socrates. New York: Doubleday, 1989.

Sunar, Cavit. Tasavvuf Tarihi. Ankara: Ankara Ünv. İlahiyat Fak. Yay., 1975.

Şebüsteri. Gülşen-iRâz. Çev. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1994.

Uygur, Nermi. Başka-Sevgisi. İstanbul: YKY, 2001.

Weber, Alfred. Felsefe Tarihi. Çev. H. Vehbi Eralp. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1998.

Yılmaz, Hasan Kâmil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2000.