Prediction of Professional Commitment of Teachers by the Job Characteristics of Teaching Profession*

The purpose of this study is to investigate the predictive value of the characteristics of teaching profession for teachers’ professional commitment to their job. The target population of the research consists of 812 teachers working in public primary and secondary schools in Fatsa district of Ordu. Of the entire target population, 327 teachers are selected by cluster sampling method. Using the correlational survey design, the set data is obtained by using Teaching Job Characteristics and Teachers’ Professional Commitment scales. Results of the study suggest that teachers’ perceptions of job characteristics and their professional commitment levels are very high. Multiple linear regression analysis results suggest that there is a moderate level of positive relation between teachers’ perceptions of job characteristics and professional commitment, commitment to job and commitment to students, and a low level of positive relation between perceptions of job characteristics and devoted work. It is also revealed that job characteristics explain 34% of professional commitment and that the sub-dimensions of job characteristics; teacher competencies, teacher performance feedback and teacher autonomy are significant predictors of professional commitment. It is determined that teachers’ perceptions of job characteristics and general levels of professional commitment do not differ in terms of gender, area and educational level; although the perceptions of job characteristics do not differ in terms of marital status and year of service, the general level of Professional commitment is found to differ in favor of single teachers and teachers with 1-10 years of service.

Öğretmenlik Mesleği İş Özelliklerinin Mesleğe Adanmışlığı Yordama Düzeyi

Bu araştırma, öğretmenlik mesleği iş özelliklerinin mesleğe adanmışlığı yordama düzeyini tespit etmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın hedef evreni, Ordu ilinin Fatsa ilçesinde kamuya bağlı ilk ve ortaokullarda görev yapan 812 öğretmenden oluşmaktadır. Hedef evrenden küme örnekleme yöntemi ile belirlenen 327 öğretmen örnekleme dâhil edilmiştir. İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı araştırmada veriler, “Öğretmenlik Mesleği İş Özellikleri Ölçeği” ve “Öğretmenlik Mesleğine Adanmışlık Ölçeği” kullanılarak elde edilmiştir. Araştırma sonucunda öğretmenlerin iş özellikleri algısı ve mesleğe adanmışlık düzeylerinin çok yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Yapılan çoklu doğrusal regresyon analizi sonucunda, öğretmenlerin iş özellikleri algısı ile mesleğe adanmışlık, mesleğe bağlılık ve öğrencilere adanma arasında orta düzeyde; özverili çalışma arasında ise düşük düzeyde pozitif yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada ayrıca, iş özelliklerinin mesleğe adanmışlığı %34 oranında açıkladığı ve iş özelliklerinin alt boyutlarından öğretmen yeterlikleri, öğretmen performansı geribildirimi ve öğretmen özerkliğinin mesleğe adanmışlığın anlamlı yordayıcıları olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin iş özellikleri algısı ve mesleğe adanmışlık genel düzeylerinin cinsiyet, alan ve eğitim durumu açısından farklılaşmadığı; iş özellikleri algısının medeni durum ve hizmet yılı açısından farklılaşmamasına rağmen mesleğe adanmışlık genel düzeyinin bekâr öğretmenler ve 1-10 yıl hizmeti olan öğretmenler lehine farklılaştığı tespit edilmiştir.

___

Alper Apak, E. G. (2009). Yıldırma eylemleri ve örgütsel adanmışlık ilişkisi: İlköğretim okulu öğretmenleri üzerinde bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Aşan, Ö. (1998). İş özellikleri modeli ve bir uygulama (Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.

Aşkın, H. H. (2014). Mesleğe adanmışlık, örgütsel sadakat ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkinin incelenmesi: Sağlık çalışanları üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep, Türkiye.

Balcı, A. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler (12. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.

Bilgiç, R (2008). İş özellikleri kuramı: Geniş kapsamlı gözden geçirme. Türk Psikoloji Yazıları Dergisi, 11(22), 66-77.

Bostancı, H. ve Ekiyor, A. (2015). Çalışanların işe adanmasının örgüt içi girişimciliğe etkisinin incelenmesi: Sağlık sektöründe bir uygulama. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 1(1), 37-51.

Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. ve Köklü, N. (2013). Sosyal bilimler için istatistik (12. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.

Celep, C. (1998). Eğitim örgütlerinde öğretmenlerin örgütsel adanmışlığı. Eğitim ve Bilim Dergisi, 22(108), 56-62.

Celep, C. (2000). Eğitimde örgütsel adanma ve öğretmenler. Ankara: Anı Yayıncılık.

Celep, C., Doyuran, Ş., Sarıdede, U. ve Değirmenci, T. (2004). Eğitim örgütlerinde çok boyutlu iş etiği ve örgütsel adanmışlık. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004. Malatya: İnönü Üniversitesi Rektörlüğü.

Coşkun, H. (2012). The examination of moderating role of personality trait on the relationship between job characteristics, boredom at work and intention to leave (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Çalışkan, S. C. (2014). Pozitif örgütsel davranış değişkenleri ile yeni araştırma modelleri geliştirme arayışları: Pozitif örgütsel davranış değişkenlerinin işe adanmışlık, tükenmişlik ve sinizm üzerine etkileri ve bu etkileşimde örgütsel adalet algısının aracılık rolü üzerine bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 363-382

Çamur, B. (2006). İş doyumunun iş özellikleri modeli bakımından incelenmesi ve bazı demografik özelliklerle ilişkilerinin belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.

Çelikten, M., Şanal, M. ve Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(19), 207-237.

Demirbaş, H. T. (2008). İş özellikleri algısının iş bütünleşmesi üzerindeki etkisi (İDO A. Ş’.de bir uygulama) (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Erben, G. S. (2008). Effects of perceived employment opportunuties, peer support, exhaustion and work alienation on the relationship between perceived job characteristics and work attitudes: A comparative study between lean and traditional production contexts (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Eroğlu, S. (2007). Toplam kalite yönetimi uygulanan ortaöğretim kurumlarında öğretmenlerin örgütsel adanmışlık ve motivasyon düzeyleri (Yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Eyi, F. (2010). Critical thinking as a mediator between job resources and goal achievement (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Güner, H. (2006). Öğretmenlerin adanmışlık sorunu: İstanbul ili örneğinde bir çalışma (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1975). Development of the job diagnostic survey. Journal of Applied Psychology, 60(2), 159-170.

Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1976). Motivation through the design of work: Test of a theory. Organizational Behavior and Human Performance, 16, 250-279.

İnce, A. R. (2016). Algılanan örgütsel desteğin işe adanmışlık üzerindeki etkisinde yönetici desteğinin aracılık rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(57), 649-660.

Kahn, W. A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. Academy of Management Journal, 33(4), 692-724.

Karagöz, A. (2008). İlk ve ortaöğretim okulu yöneticilerinin öğretmenler tarafından algılanan etik liderlik rolleri ile öğretmenlerin örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişki (Bursa ili örneği) (Yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Kass, S. J., Vodanovich, S. J., & Khosravi, J. Y. (2011). Applying the job characteristics model to the college education experience. Journal of the Scholarship of Teaching and Learning, 11(4), 56-68.

Kaşlı, M. (2007). İş özellikleri modelinin otel işletmelerinde uygulanabilirliğine yönelik bir araştırma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(2), 159-174.

Keleş, S. (2014). Aile şirketlerinde Y jenerasyonunun öz yeterlilik algısı ve işe adanmışlık ilişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 5(11), 95-109.

Kozikoğlu, İ. (2016). Öğretimin ilk yılı: Mesleğin ilk yılındaki öğretmenlerin karşılaştıkları güçlükler, hizmet öncesi eğitim yeterlikleri ve mesleğe adanmışlıkları (Doktora tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van, Türkiye. Mavi, D. (2015). Öğretmen görüşlerine göre duygusal emek, iş özellikleri ve iş akışı arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Zirve Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep, Türkiye

Milli Eğitim Temel Kanunu. Kanun Numarası: 1739, Kabul Tarihi: 14.6.1973 (Yayımlandığı Resmi Gazete: Tarih: 24.6.1973, Sayı: 14574).

Nigah, N., Davis, A. J., & Hurrel, S. A. (2012). The impact of buddying on psychological capital and work engagement: An empirical study of socialization in the professional services sector. Thunderbird International Business Review, 54(6), 891-905.

Özpınar, T. (2003). İş özellikleri modeli ve Kara Kuvvetleri Komutanlığı›nda bir uygulama (Yüksek lisans tezi). Kara Harp Okulu Komutanlığı Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye.

Öztürk, F. (2010). Determinants of organizational citizenship behavior among knowledge workers: The role of job characteristics, job satisfaction, and organizational commitment (Yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.

Polat, Ş. (2017). İş özellikleri, iş-yaşam dengesi ve meslekten ayrılma niyeti arasındaki ilişkilerin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye.

Polat, Ş. ve Özdemir, M. (2018). Öğretmenlik mesleği iş özellikleri ölçeğinin (ÖMİÖÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (46), 428-446.

Schaufeli, W. B., & Bakker, A. B. (2010). Defining and measuring work engagement: Bringing clarity to the concept. In A. B. Bakker & M. P. Leiter (Eds.), Work engagement: A handbook of essential theory and research, (pp. 10–24). New York, NY, US: Psychology Press.

Schaufeli, W. B., Salanova, M., González-Romá, V., & Bakker, A. B. (2001). The measurement of engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3(1), 71-92.

Sert, S. (2017). Otel işletmelerinde çalışan işgörenlerin iş özellikleri ve örgütsel yapı algılarının yabancılaşma düzeylerine etkisi (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.

Suveren, B. (1998). İnşaat sektöründe iş özellikleri ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Tabachnick, B. G., & Fidell. L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th Edition). Boston: Pearson Education.

Turhan, M., Demirli, C., ve Nazik, G. (2012). Sınıf öğretmenlerinin mesleğe adanmışlık düzeyine etki eden faktörler: Elazığ örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 179-192.

Uysal, B. (2014). Çalışma yaşamındaki güncel gelişmeler çerçevesinde iş dizaynı ve iş özelliklerinin proaktif iş davranışına etkisi üzerine bir araştırma (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Ünüvar, T. G. (2006). An integrative model of job characteristics, job satisfaction, organizational commitment, and organizational citizenship behavior (Doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.

Yıldız, T. (2018). Çalışmaya tutkunluk, iş özellikleri, kişilik tipleri, işkoliklik, stratejik çeviklik ve başarı hedef yöneliminin örgütsel bağlılığa etkisi üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye

Yılmaz, H. (2007). Örneklem büyüklüğünün saptanması ve istatistiksel testler. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalı, Manisa. https://www.tavsiyeediyorum.com/makale_298.htm (15.10.2018).

Yolcu, S. (2010). Çağrı merkezindeki işlerin iş özellikleri modeline göre incelenmesi ve bir araştırma (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.

Zhang, T., Avery, G. C., Bergsteiner, H., & More, E. (2014). The relationship between leadership paradigms and employee engagement. Journal of Global Responsibility, 5(1), 4-21.