Evrensel Sergi Anlayışı ve Mimariye Etkileri

18. yüzyılda büyük bir hızla atılım sağlayan Sanayi Devriminde hızlı kentleşme, beraberinde bir kaos yaratmıştır. Bu nedenle kentsel yaşamın iyileştirilmesi adına toplu konut çalışmaları gerçekleştirilmiş, fabrikalarda yaşanan problemlerin aşılabilmesi ya da en aza indirgenebilmesi için çeşitli sendika grupları kurulmuş ve ülkeler arasında had safhada bulunan rekabet ortamı çeşitli etkinliklerle dizginlenmeye, belki de daha da arttırılmaya çalışılmıştır. İşte gelişimin emekleyerek ancak hızlı bir gayretle devam ettiği bu dönemde başını İngiltere’nin çektiği büyük bir organizasyona imza atılmıştır. Bu imza, evrensel sergilerdir. İlk kez 1851 Londra’sında Kristal Saray ile karşımıza çıkan evrensel sergiler, ilk dönemlerinde rekabet ortamı içerisinde kendini gösterme çabası, prestij göstergesi olarak değerlendirilirken mimari yaklaşımları da bu tema ile doğru orantılı ilerlemiş ve dönemin yeni mimari teknikleri, demir-çelik ve cam gibi mimari unsurları yapı veya yapı gruplarına dahil edilerek yeni ve deneysel çalışmalara olanak sağlamıştır. Zaman içerinde dünya ve toplumda yaşanan olumlu veya olumsuz olaylar -savaşlar, yeni çağa giriş, dünyanın geleceği kaygısı- evrensel sergilerin ve mimari tasarımlarının şekillenmelerinde etkili olarak çeşitli temaları ve bu temalar ile ilişkili olarak serginin gerçekleşeceği kenti, kent içerisinde belirlenecek organizasyon alanını ve sergi binalarını etkilemiştir.

Anahtar Kelimeler:

evrensel sergiler, dünya fuarları, expolar, Sanayi Devrimi, sanayileşme

Universal Exhibition Understanding and its Effects on Architecture

Rapid urbanization in the Industrial Revolution, which made a breakthrough in the 18th century, created chaos. For this reason, mass housing works have been carried out in order to improve urban life, various union groups have been established to overcome or minimize the problems experienced in factories, and the extremely competitive environment between countries has been tried to be restrained and perhaps even increased with various activities. It was in this period, when the development continued with a crawling but rapid effort, that a great organization, led by England, was signed. This signature is the Universal Exhibitions. The Universal Exhibitions, which first appeared in London in 1851 with the Crystal Palace, were considered as an effort to show itself in a competitive environment and as an indicator of prestige in their early periods, while their architectural approaches progressed in direct proportion to this theme and new architectural techniques of the period, architectural elements such as iron-steel and glass were included in buildings or building groups, enabling new and experimental studies. Positive or negative events experienced in the world and society over time -wars, entry into the new era, concern for the future of the world- have influenced the shaping of Universal Exhibitions and their architectural designs, affecting various themes and, in relation to these themes, the city where the exhibition will take place, the organization area to be determined within the city and the exhibition buildings.

Keywords:

universal exhibitions, world fairs, expos, Industrial Revolution, industrialization,

PDF

___

Akagündüz, Ümüt (2016). “Sanayi Devrimi ve Sanayileşme”. Uygarlık Tarihi. Ed. İsmail Güven. Ankara: Pegem Akademi, 422-431.
Altun, Tutku Didem A. (2003). Dünya Fuarlarının/Expoların Mimari Değerlendirilmesi: Türk Pavyonları. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Altun, Tutku Didem A. (2007). “Dönüştürücü Bir Güç Olarak Expolar”. Ege Mimarlık, 61: 11.
Balamir, Aydan (1985). “Mimarlık Söyleminin Değişimi ve Eğitim Programları”. Mimarlık, 85(8): 12.
Batur, Afife ve Batur, Selçuk (1970). “Sanayi, Sanayi Toplumu ve Sanayi Yapısının Evrimi Üzerine Bazı Düşünceler”. Mimarlık, 80: 26-41.
Benevolo, Leonardo (1981). Modern Mimarlığın Tarihi. Çev. Atilla Tokatlı. İstanbul: Çevre Yayınları.
Benjamin, Walter (2015). “Paris XIX. Yüzyılın Başkenti”. Modernizmin Serüveni. Çev. Enis Batur. İstanbul: Sel Yayıncılık, 32-43.
Birol, Gaye (2006). “Modern Mimarlığın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi”. Megaron Mimarlar Odası Balıkesir Şubesi Dergisi, 19: 3-16.
Campbell, Roy H. (1961). Carron Campany. Edinburg: Oliver & Body.
Childe, Gordon V. (2001). Kendini Yaratan İnsan. Çev. Filiz Ofluoğlu. İstanbul: Varlık Yayınları.
Cimadevila, Javier Estévez & César, Isaac López (2015).“La Galería de las Máquinas de 1889. Reflexiones históricoestructurales”. VLC arquitectura, 2(2): 1-8.
Clapham, John H. (1939). Economic History. Cambrige University Press.
Deane, Phyllis (2000). İlk Sanayi İnkılabı. Çev. Tevfik Güran. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Dündar, Şebnem G. & Özkelle, Deniz (2007). Yüzyılların Yarışında Son Dönem: ‘Expo’ ve İzmir”. Ege Mimarlık, 61: 14-17.
Erbil, Yeşim (2009). “Geçmişten Günümüze Mimar Profilinde Meydana Gelen Değişim-Dönüşüm ve Mimarlık Eğitimine Yansımaları”. E-Journal of New World Sciences Academy Engineering Sciences, 4(1): 58-67.
Farrelly, Lorraine (2017). Mimarlığın Temelleri. Çev. Neslihan Şık. İstanbul: Literatür Yayınları.
Giedion, Sigfried (1995). Building in France Building in İron Building in Ferroconcrete. Santa Monica: The Getty Center for the History of Art and the Humanities.
Gürsel, Yücel (1993). “Mimarlık Nereden Nereye”. Ege Mimarlık Dergisi, 8: 59.
Hobsbawm, Eric J. (1989). Devrim Çağı. Çev. J. Ergüder ve A. Şenel. Ankara: Verso Yayınları.
Hobsbawm, Eric J. (1998). Sanayi ve İmparatorluk. Çev. B. S. Şener. Ankara: Dost Kitabevi.
Hobsbawm, Eric J. (2003). Sanayi ve İmparatorluk. Çev. Abdullah Ersoy. Ankara: Dost Kitabevi.
Hyde, Charles K. (1977). Technological Change in the British Iron Industry. New Jersey: Princeton University Press.
Küçüktaş, Rahim (2015). Büyük Ölçekli Etkinliklerin Ev Sahibi Ülkelere ve Kentlere Olan Etkileri. Uzmanlık Tezi. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
Luckhurst, Kenneth W. (1951). “The Great Exhibition of 1851”. Journal of the Royal Society of Arts, 99(4845): 413-456.
Mokyr, Joel (1990). Levers of Riches: Technological Cicativity and Economic Progress. Oxford: Oxford University Press.
Mualla, Gözde (2016). “Evrensel Sergilerden Çağdaş Sanat Fuarlarına Mekan Deneyimleri”. Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(1): 15-32.
Mutlu, Belkıs (2001). Mimarlık Tarihi Ders Notları 1. İstanbul: Mimarlık Vakfı Enstitüsü Yayınları.
Onur, Beyza (2018). “Mimar’ın Tarihsel Dönüşümünün Anlatısı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 60: 583-590.
Orhon, Ahmet Vefa ve Altın, Müjde (2016).“Yapı Cephelerinin Gelişiminde Bir Öncü: Menier Çikolata Fabrikası (1872)”. 8. Ulusal Çatı Cephe Sempozyumu. İstanbul: Mimar Sinan GSÜ, 105-112.
Özçeri, Ece (2014). Displaying the Empire: A Search for Self Representation of the Ottoman Empire in the International Exhibitions of the Nineteenth Century. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Smith, Adam (1937). The Wealth of Nations. Newyork: The Modern Library.
Souto, Maria Helena & Matos, Ana Cardoso de (2012). “The 19th Century World Exhibitions and Their Photographic Memories. Between Historicism, Exoticism and Innovation in Architecture”. Quaderns d’Història de l’Enginyeria, XIII: 57-80.
Şirin, İbrahim (2017). “Dünya Fuarları ve Osmanlı Modernleşmesi”. History Studies, 9(2): 189-204.
URL-1: “So-Rummet”. https://www.so-rummet.se/fakta-artiklar/angmas kinen-mojliggjorde-den-industrie (Erişim: 08.08.2023).
URL-2: “History”. https://www.history.com/news/second-industrial-revolution-advances (Erişim: 08.08.2023).
URL-3: “Arthur Chandler”. http://www.arthurchandler.com/1798-exposition (Erişim: 08.08.2023).
URL-4: “BIE Bureau International des Expositions”. https://www.bie-paris.org/site/en/1851-london# (Erişim: 05.08.2023).
URL-5: “First Monday”. https://doi.org/10.5210/fm.v18i11.4955 (Erişim: 08. 08.2023).
URL-6: “BIE Bureau International des Expositions”. https://bieparis.org/site/fr/ (Erişim: 05.08.2023).