Bir Risalede Halk Hekimliği ve Halk İnançlarına Dair Unsurlar

İnsan zihni, düzen arayışı içerisindedir. Bu arayışın temellerinde kaos ortamını kozmosa dönüştürme, hayatını düzene sokma, geleceğini koruma altına alma çabası bulunmaktadır. Bilinmeyeni bilme ve doğaya hükmetme amacıyla insanlar, çeşitli ritüellere başvurmuş ve bu ritüelleri deneyimleyerek nesilden nesile aktarmıştır. Ritüellerin temelinde mitolojik unsurlar bulunmaktadır. Özellikle sayı temelli ritüellerde duanın kaç kere okunması gerektiği, ritüel esnasında kullanılan nesneler ve hayvanlar, mitolojik unsurlara örnek gösterilebilir. Mitolojik kökenlere dayanan ritüellerin amacı kötü ruhları kovmak böylece insanın içerisinde bulunduğu talihsizlik, hastalık gibi kaosa neden olan durumları kozmosa dönüştürmektir. Kültürel bellek içerisinde aktarılan deneyimlenmiş bilgi ve bu bilgi etrafında ortaya çıkan ritüeller, sözlü kültürden nesilden nesile aktarıldıktan sonra yazıya geçirilmiştir. Yazma eserler sözlü kültürden yazılı kültüre geçişinin ürünleridir. Çalışma kapsamında incelenecek olan risale, yazıldığı dönemin halk inançları ve halk hekimliği hakkında bilgiler vermektedir. Risalenin dil özellikleri dikkate alındığında, 15-16. yüzyıl başlarında kaleme alındığı söylenebilir. Risalenin içerisinde halk hekimliği ve halk inançları bağlamında insan hayatını düzenleyecek ritüeller, Arapça dualar ve hadisler yer almaktadır. Çalışmada, duaların anlamlarından ziyade, dualar etrafında meydana gelen ritüeller incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

halk inançları, halk hekimliği, ritüel, büyü, risale

Elements of Folk Medicine and Folk Beliefs in a Booklet

The human mind is in search of order. At the foundation of this search is the effort to transform the chaotic environment into a cosmos, to put his life in order, and to protect his future. In order to know the unknown and dominate nature, people have resorted to various rituals, experienced these rituals, and passed them down from generation to generation. Rituals are based on mythological elements. Especially in number-based rituals, the number of times the prayer should be recited and the objects and animals used during the ritual can be given as examples of mythological elements. The purpose of rituals based on mythological origins is to expel evil spirits, thus transforming the chaos-causing situations in which human beings exist into the cosmos. The experienced knowledge transmitted in cultural memory and the rituals that emerged around this knowledge were transferred from oral culture from generation to generation and then written down. Manuscripts are the products of the transition from oral culture to written culture. The booklet within the scope of the study provides information about folk beliefs and folk medicine of the period in which it was written. Considering the language features of the booklet, it may have been written in the 15th or early 16th century. The booklet contains rituals and Arabic prayers to regulate human life in the context of folk medicine and folk beliefs. In this study, the rituals around the prayers will be analyzed rather than the meanings of the prayers.

Keywords:

folk beliefs, folk medicine, ritual, magic, booklet,

PDF

___

Abdurrezzak, Ali Osman (2021). “Halk İnançlarının İşlevleri ve Düşünsel Temelleri”. Asya Studies, 5(18): 155-168.
Aça, Mehmet ve Yolcu, Mehmet Ali (2019). “Halk Bilgisinin İnanış Temelli Temsilleri”. Halk Bilimi El Kitabı. Ed. Mustafa Aça. Ankara: Nobel, 345-440.
Bayat, Fuzuli (2007). Türk Mitolojik Sistemi (Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Çağbayır, Yaşar (2017). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Doğan, Şaban (2011). “XIV.-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinde Halk Hekimliği İzleri”. Millî Folklor, 89: 120-132.
Frazer, James George (1992). Altın Dal II: Dinin ve Folklorun Kökleri. Çev. Mehmet H. Doğan. İstanbul: Payel Yayınları.
Hoştaş, Gülay (2022). “İslamiyet Öncesi Türklerde Büyü Algısı”. Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7(2): 111-131.
İÜ Edebiyat Fakültesi (1946). Türk İlmî Transkripsiyon Kılavuzu. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Kalafat, Yaşar (2006). “Türk Halklarında Kurt Ağzı Bağlama İnancı”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1): 273-280.
Kanar, Mehmet (2018). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
Kaplan, Melike (2011). “Halk Tıbbının Kökenleri: Teşhisten Tedaviye Din ve Büyü İlişkisi”. Millî Folklor, 91: 150-156.
Karakaş, Rezan (2021). “Doğanın ve İnsanın Dirilişinin Simgesi: Yumurta”. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 6: 31-51.
Kartopu, Saffet ve Ünalan, Abdurrahman (2019). “Büyü ve Tabiatüstü Güçlere Başvurma Nedenleri Üzerine Bir Saha Araştırması”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19(2): 379-399.
Koçyiğit, Hikmet (2012). “Kur’ân Açısından Bereket Kavramının Değerlendirilmesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(1): 147-170.
Köse, Serkan (2021). “Ritüel Bellek”. Motif Akademi, 33: 57-70.
Malinowski, Bronislaw (1990). Büyü Bilim ve Din. Çev. Saadet Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Örnek, Sedat Veyis (1988). İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Özpınar, Berna (2023). “Türklerde Geçiş Dönemi Ritüellerinde Ak/Beyaz Renk Sembolizmi Üzerine Bir Çalışma”. Motif Akademi, 42: 588-607.
Öztürk, Dilara Can (2022). “Hayvanlarla İlgili İnanışlar ve Toplum Etkileşimi: Anadolu Örneği”. Kadim Akademi SBD, 6(2): 201-211.
Tek, Recep (2018). “Anadolu Türk Halk Hekimliğinde Toprak”. SEFAD, 39: 189-204.
Ünver, İsmail (2008). “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Turkish Studies, 3(6): 1-46.
Yeşilmen, Halit (2019). “Sosyal Antropolojideki Büyü Olgusuna Sihir Kavramı Çerçevesinde Yeni Bir Yaklaşım”. Bilimname, 38: 325-354.
Yolcu, Mehmet Ali (2018). “Türk Halk Kültüründe Tarımsal Ürünlerin Bolluğunu Amaçlayan Ritüeller ve Büyüsel İşlemler”. Motif Akademi, 23: 90-95.