TURUK VE MAÂBİR MEKTEBİ VE İLK NİZAMNAMESİ (1862)

Turuk ve Maâbir Mektebi Osmanlı İmparatorluğu’nda kurulan ilk sivil mühendislik okuludur. Okulun açılmasında başlıca etken ülkede yeni yol ve köprülerin inşası ve eskilerinin ıslah edilmesi için ihtiyaç duyulan mühendislerin yetiştirilmesi düşüncesidir. Bu amaçla ilk olarak Tanzimat döneminde ülkenin mühendis ihtiyacını karşılamak amacıyla Ticaret Nezaretine bağlı bir sivil mühendislik okulunun açılması tasarlanmış hatta Turuk ve Maâbir Mektebi adıyla açılması tasarlanan bu okul için 1862’de bir de nizamname kaleme alınmıştır. Ancak sivil mühendislik mektebinin bu tarihte açılıp açılmadığı bilinmemektedir. Ne var ki yaygın görüş Turuk ve Maâbir Mektebinin 1874’te açıldığı yönündedir hatta 1874 yılı Türkiye’de sivil mühendislik eğitiminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Ancak kaynaklardan 1868’den itibaren Mülkiye Mühendis Mektebi adıyla bir sivil mühendislik okulunun faaliyet gösterdiği anlaşılmaktadır. 1868 ila 1871 arasında faaliyet gösteren ilk sivil mühendislik okulu sadece dört yıl eğitim-öğretime devam ettikten sonra kapatılmış 1874 yılında yeniden açılmıştır. Bu çalışmada arşiv kaynaklarından da yararlanılarak Türkiye’de sivil mühendislik eğitiminin başlangıç tarihine ve ilk sivil mühendislik okuluna dair yeni bazı tespitler yapılmaktadır. Turuk ve Maâbir Mektebinin 1862 tarihli söz konusu nizamnamesi de ayrıntılı bir şekilde ele alınacak okulla ilgili daha önce hiç temas edilmeyen kaynaklara dayanılarak yeni bilgiler verilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Eğitimi, Turuk ve Maâbir Mektebi, Mülkiye Mühendis Mektebi, Sivil Mühendislik Okulu, Yollar ve Köprüler.

Roads and Bridges Engineering School and Its First Regulation (1862)

Turuk and Maâbir School is the first civil engineering school established in the Ottoman Empire. The main factor in the opening of the school was the idea of training the engineers needed for the construction of new roads and bridges in the country and the improvement of the old ones. For this purpose, it was planned to open a civil engineering school affiliated to the Ministry of Commerce in order to meet the engineering needs of the country during the Tanzimat period. In fact, a regulation was written in 1862 for this school, which was planned to be opened under the name of Turuk and Maâbir Mektebi. However, it is not known whether the civil engineering school was opened on this date. However, the common view is that the Turuk and Maâbir School was opened in 1874, but it is understood from the sources that a civil engineering school has been operating under the name of Mülkiye Mühendislik Mektebi since 1868. The closure of the first civil engineering school, which was active between 1868 and 1871, after continuing education for only four years, misled the researchers, and 1874, the second opening date of the school, was accepted as the starting date of civil engineering education in Turkey. In this study, some new determinations are made about the start date of civil engineering education and the first civil engineering school in Turkey by making use of archival sources. The said regulation of the Turuk and Maâbir School dated 1862 will also be discussed in detail, and new information will be given based on the sources that have never been contacted before.

Keywords:

Ottoman Education, Turuk and Maâbir School, Civil Engineering School, Roads and Bridges.,

PDF

___

Salname-i Devlet-i Aliyye, 1285, Def’a 23.
Salname-i Devlet-i Aliyye, 1286, Def’a 24.
Salname-i Devlet-i Aliyye, 1287, Def’a 25.
Salname-i Devlet-i Aliyye, 1288, Def’a 26.
Salname-i Devlet-i Aliyye, 1292, Def’a 30.
Salname-i Devlet-i Aliyye, 1293, Def’a 31.
Salname-i Devlet-i Aliyye, 1294, Def’a 32.
Salname-i Devlet-i Aliyye, 1297, Def’a 35.
“Hukuk Mektebi Nizamnamesi”. Düstur, I. Tertip. c. IV. 444-450.
“Maarif-i Umumiye Nizamnamesi”. Düstur, I. Tertip. c. II. 184-219.
“Memalik-i Mahruse-i Şahane Yollarının Tanzim ve Tesviyesi Hakkında Nizamnamedir”. Düstur, I. Tertip. c. IV. 522-530.
“Turuk ve Maâbir Mektebinin Nizamât-ı Dahiliyesidir”, Düstur, I. Tertip. c. III. 242-243.
Akyıldız, Ali (1993). Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform. İstanbul: Eren Yayıncılık.
Akyüz, Yahya (2011). “Osmanlı Döneminden Cumhuriyete Geçilirken Eğitim-Öğretim Alanında Yaşanan Dönüşümler”. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi 1 (2): 9-22.
Alkan, Ö. Mehmet (2005). “İmparatorluktan Cumhuriyet’e Modernleşme ve Ulusçuluk Sürecinde Eğitim”. Osmanlı Geçmişi ve Günümüz Türkiye’si. Derleyen. K. Karpat. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. 73-242.
Antel, Sadrettin Celal (1999). “Tanzimat Maarifi”. Tanzimat I. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. 450-461.
Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Eğitiminde Modernleşme (2014). İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
Berkes, Niyazi (2003). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Çadırcı, M. (1991). “Tanzimat Döneminde Karayolu Yapımı”. Tarih Araştırmaları Dergisi 15 (26): 153-167.
Dölen, Emre (2009). Türkiye Üniversite Tarihi I -Osmanlı Döneminde Darülfünun 1863-1922-. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Erdoğdu, Teyfur (1996). “Maarif-i Umumiyye Nezareti Teşkilatı I”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 51 (1): 183-247.
Ergin, Osman Nuri (1977). İstanbul Mektepleri ve İlim, Terbiye ve Sanat Müesseseleri Dolayısiyle Türkiye Maarif Tarihi Cilt I-II. İstanbul: Eser Matbaası.
İhsanoğlu, Ekmeleddin (2010). Darülfünun Osmanlı’da Kültürel Modernleşmenin Odağı Cilt 1. İstanbul: IRCICA Yayınları.
Keskin, Özkan (2005). Osman ve Ma’âdin Nezareti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Koçer, Hasan Ali (1992). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Lewis, Lewis (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu. çev. M. Kıratlı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Mahmud Cevad İbnü’ş-Şeyh Nâfi, (2002). Maârif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilât ve İcrââtı. (Yayına Hazırlayanlar: M. Ergün, T. Duman, S. Arıbaş, H. Dilaver). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Ortaylı, İlber (2010). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları.
Özalp, Kazım (1982). Milli Eğitimle İlgili Mevzuat. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Sakaoğlu, Necdet (1991). Osmanlı Eğitim Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Somel, Selçuk Akşin (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908). İstanbul: İletişim Yayınları.
Tekeli, İlhan (1985). “Tanzimattan Cumhuriyet’e Eğitim Sistemindeki Değişmeler”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. C. II. İstanbul: İletişim Yayınları. 456-475.
Tozlu, Selahattin (1999). “Osmanlı Yol Düzenlemeleri (1839-1908)”. Osmanlı. C. III. İstanbul: Yeni Türkiye Yayınları. 644-662.
Yazıcı, N. (1992). “Tanzimatta Haberleşme ve Kara Taşımacılığı”, OTAM (3): 332-376.