İKİ ŞAİR, BİR ŞEHİR: REMZÎ VE RIFKÎ’NİN KAHİRE ŞİİRLERİ

Klasik Türk edebiyatı temsilcileri doğdukları, bir vesile ile ziyaret ettikleri ya da bir süre yaşadıkları mekânlar, şehirler, kasabalar ile ilgili şiirler yazmışlardır. Şehirlere dair yazılan şiirlerde o şehrin tarihî ve doğal güzellikleri, iklimi, coğrafyası, şehrin kültürel mekânları, eğitim durumu ve müesseseleri, meşhur şahsiyetleri, mimari yapıları, dergâhları, zirai mahsulleri, şehrin olumsuz yönleri ve sosyal hayatı hakkında bilgiler bulmak mümkündür. Osmanlı şehirleri arasında hakkında en çok şiir kaleme alınan şehirler genellikle Osmanlı devletine başkentlik yapmış veya şehzadelerin yetiştirilmek üzere gönderildikleri şehirlerdir. Günümüzde farklı siyasi idareler altında yönetilen ancak vaktiyle Osmanlı toprakları içerisinde bulunan birçok şehir, kasaba veya bölge hakkında da şairlerin divanlarında şiirler bulunmaktadır. Divan ya da mesnevilerde muhtelif nazım şekilleri ve başlıklar altında yer verilen şehir şiirleri, çoğu zaman şehir methiyesi tarzında yazılmakla beraber şehir hicviyesi tarzında da karşımıza çıkabilmektedir. Adına şiir yazılan şehirlerden biri de geçmişte yaklaşık dört asır Osmanlı hâkimiyeti altında bulunan Kahire’dir. Çalışmamızda XVIII. asırda yaşamış çağdaş iki şair olan Kayserili Remzî ve Kilisli Rıfkî’nin Kahire ile ilgili yazmış oldukları şiirler, şekil ve muhteva itibariyle karşılaştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Şehir şiirleri, Kahire, Kayserili Remzî, Kilisli Rıfkî.

PDF

___

Aksoyak, İ. H. Hakkı (2007). “Feyzullah Efendi’nin Mesâiri ile Lutfî’nin Ferdî’nin Bilâdiyesine Zeyli”. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Özel Sayı, 37-51.
Aksoyak, İ. Hakkı (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî, Divanlar, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 08.06.2022).
Arslan, Mehmet (2018). “Divan Edebiyatında Şehirler Üzerine Yazılan Şiirler ve Bunlar Arasında Amasya Şiirleri”. Uluslararası Amasya Şairleri Bilim Şöleni 04-06 Ekim 2018 Amasya Bildiriler Kitabı. M. F. Köksal, S. Murat, M. İlhan (ed.), Ankara: KIBATEK Yayınları.
Batislam, H. Dilek (2009). “Şehir Şiirleri ve Şeyhülislâm Yahyâ’nın Edirne Gazelleri”. Atatürk Üniversitesi TAED, 39, 483-498.
Batur, Halil (2022). “Kilisli Rıfkî’nin Tarih Manzumeleri”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 7, 150-165.
Eymen, Fuâd Seyyid (2001), “Kahire”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kahire#1-kurulusu-ve-osmanli-oncesi (07.06.2022).
Gülhan, Abdülkerim (2018). “Rıfkî ve İstanbul Şehrengizleri”. Journal of Turkish Language and Literature, 4(1), 86-100.
Güzeller, Özlem (2007). Sürurî Divanı'ndaki Manzum Tarihler (sayfa 250-322). Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
İlgürel, Mücteba (1995) "Evliya Çelebi", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/evliya-celebi (08.06.2022).
İpekten, H.; İsen, M.; Toparlı, R.; Okçu, N.; Karabey T. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Kahraman, Seyit Ali (2011). Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Günümüz Türkçesiyle). 10. Kitap. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kaplan, Hasan (2020). “Bir İstanbul methiyesi: İzzet’in Bilâdiyesi”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 442-487.
Kurnaz, Cemal (1997). “Arayıcızâde Hüseyin Ferdî ve Derviş Ömer Efendi’nin Bilâdiyeleri”. Divan Edebiyatı Yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları, 230-252.
Kutlar, F. Sabiha (2011). “Klasik Türk Şiirinde Şehir Hicivleri ve Arpaemîni-zâde Mustafa Samî’nin Edirne Kasîdesi”. Turkish Studies, 6/2, 1-16.
Pala, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
Raymond, André (2001), “Kahire”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kahire#2-osmanli-donemi (07.06.2022).
Rıfkî. “Mecmua-i Eşâr, Rıfkî Divanı” Mutasarrıf Ömer Âlî Bey Yazma Eser Kütüphanesi, no. 394,84b-110b.
Taştan, Yahya Kemal (2011), “Evliya Çelebi' de Mısır: 16. ve 17. Yüzyıllarda Meşrutiyet ve Muhalefet”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XI/2 (Kış), s.13-68.
Tezcan, Nuran (2001). “Güzele Bir Şehrengizden Bakış”, Türkoloji Dergisi, cilt: XIV, s. 163-194.
Tezcan, Nuran, (2009). Çağının Sıradışı Yazarı ve Eseri: Evliyâ Çelebi ve Seyahatnâme, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Yekbaş, Hakan (2015). “Malatyalı Necâtî ve Şehir Methiyeleri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (15), 377–401.
Yıldız, Enes (2021). “Kilisli Rıfkî’nin Kesdel, Tekfur ve Kızıldağ Methiyeleri”. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(4), 2144-2164.
Yıldız, Enes (2021). Bir Hayriyye Naziresi: Fehmînâme. İstanbul: DBY Yayınevi.