Mehmet DÜZGÜN, M. Zahir DÜZ, Murat KOÇ, İrfan ERDEMCİ

Türkiye'nin Güneydoğusunda Yetişen Bazı Kırmızı Mercimek ve Nohut Çeşitlerinin Mineral Bileşimi

Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en önemli bakliyat ürünleri olan kırmızı mercimek ve nohut gibi baklagiller ayrıca mineral madde bakımından zengin bir yapıya sahiptir. Ancak bölgede bu alanda çok az çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada, K, Ca, Mg, Zn, Fe, Cu, Cd, Pb, Cr, As, Se, V, Sn, Mn, Si ve Ni gibi mineral elementlerin konsantrasyonları GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi (GAPUTAEM) tarafından tescilli altı kırmızı mercimek ve iki nohut çeşidinde indüktif eşleşmiş plazma optik emisyon spektrometresi (ICP-OES) ile belirlenmiştir. Ayrıca türlerin element konsantrasyonlarının belirlenmesi, mercimek ve nohuttaki element miktarlarının karşılaştırılması da değerlendirilmiştir. Mercimek çeşitlerinde element konsantrasyonları azalan sırayla K> Mg> Ca> Fe> Si> Zn> Sn> Mn> Cu> Ni> Cr> Se> V> Cd> Pb> As, nohut çeşitlerinde ise; K> Ca> Mg> Fe> Zn> Si> Mn> Sn> Cu> Ni> V> Cr> Se> Pb> Cd> As şeklinde olmuştur. Araştırmada tescilli mercimek ve nohut çeşitlerinin potasyum elementi yönünden zengin olduğu tespit edilmiştir. Nohut çeşitlerinde ise kalsiyum içeriği mercimek çeşitlerine göre daha yüksek bulunmuştur. Ayrıca toksik ağır metaller Cd, Pb ve As derişimlerinin sınır değerlerin altında olduğu belirlenmiştir. Sonuçlar bize baklagillerin çok önemli mineral kaynakları olduğunu göstermiştir. Mercimek ve nohutun, makro ve mikro element içerikleri bakımından birbirine çok benzer olduğu, ayrıca besin açısından güvenli mineral değerlere sahip oldukları görülmüştür.

Mineral Composition of Elements in Red Lentil and Chickpea Cultivars Grown in Southeast of Turkey

Legumes such as red lentils and chickpeas, which are the most important legumes of the Southeastern Anatolia Region, have a rich content of many mineral substances. However, very little work has been done in this area in the region. In this study, contents of mineral elements such as K, Ca, Mg, Zn, Fe, Cu, Cd, Pb, Cr, As, Se, V, Sn, Mn, Si and Ni were determined by inductively coupled plasma optic emission spectrometry (ICP-OES) method in six red lentil and two chickpea cultivars registered by GAP International Agricultural Research and Training Center (GAPUTAEM). In addition, the element concentrations of the species and the comparison of the element amounts in lentils and chickpeas were evaluated. Element concentrations in lentil varieties were listed in descending order as follows K> Mg> Ca> Fe> Si> Zn> Sn> Mn> Cu> Ni> Cr> Se> V> Cd> Pb> As, while in chickpea cultivars are; K> Ca> Mg> Fe> Zn> Si> Mn> Sn> Cu> Ni> V> Cr> Se> Pb> Cd> As. The study results indicated that registered lentil and chickpea varieties were rich in potassium. On the other hand, calcium content of chickpea cultivars were higher than those of lentils. In addition, toxic heavy metals such as Cd, Pb and As concentrations were determined to be below the limits. The results showed that legumes were very important as mineral resources. Lentils and chickpeas were very similar in terms of macro and micro element contents. Additionally, it was observed that they had a nutritionally safe mineral structure.

PDF

___

Ada, R, Ceyhan, E, Çelik, SA, Harmankaya, M, Özcan, MM 2019. Fatty acid composition and mineral contents of pea genotype seeds. Iranian Journal of Chemistry and Chemical Engineering, 38(2:, 153- 158.
Akinyele I.O., Shokunbi O.S 2015. Concentrations of Mn, Fe, Cu, Zn, Cr, Cd, Pb, Ni in selected Nigerian tubers, legumes and cereals and estimates of the adult daily intakes. Food Chem. 2015 Apr 15;173:702-8. doi: 10.1016/j.foodchem.2014.10.098. Epub 2014 Oct 25. PMID: 25466079.
Anonim 2020. Baklagil Sektör Politika Belgesi 2019- 2023, 2019, Ankara 2019.https://www.tarimorman. gov.tr/ TAGEM/Belgeler/yayin/Baklagil% 20Sekt% C3%B6r%20Politika%20Belgesi%202019-2023.pdf Anonymous 2021. https://www.news-medical.net/ health/ Chromium-Supplementation. aspx. (24.06.2021)
Babaoğlu M 2013. http://www.ttae.gov.tr/12.01.2013. Baysal A 1996. Beslenme, Ankara, 1996, 110-130, 258- 260.
Bilge İ. 1998. Saldamlı, Gıda Kimyası, Ankara, 379- 392.
Ceyhan, E 2001. Variations in grain properties of dry bean ( Phaseolus vulgaris L.). International Journal of Agricultural Research , 1(2): 116-124.
Ceyhan, E, Harmankaya, M, Avcı, MA 2008. Effects of sowing dates and cultivars on protein and mineral contents of bean ( Phaseolus vulgaris L.). Asian Journal of Chemistry, 20(7): 5601-5613.
Ceyhan, E, Harmankaya, M, Kahraman, 2014. Combining ability and heterosis for concentration of mineral elements and protein in common bean ( Phaseolus vulgaris L.). Turkish Journal of Agriculture and Forestry , 38(5): 581-590.
Ceyhan, E. Şimşek,D. 2021. Fasulyede Tarımsal Özelliklerin Kalıtımlarının Çoklu Dizi Analiz Metoduyla Belirlenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 8(1): 215–225, 2021
Çiçek, B. İnanç, N. Tokalıoğlu, Ş. 2017. Kayseri Piyasasında satılan çeşitli besinlerin ağır metal içeriklerinin ICP-MS ile belirlenmesi. ERÜ, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Proje No: TSA-10-3274
Erdoğan S 2002.Çeşitli bakliyat ürünlerinde bazı metallerin spektroskopik yöntemlerle analizleri. İnönü Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı.Yüksek Lisans Tezi, 74 sy, Malatya Erdoğan S, Erdemoğlu, SB, Kaya, S. 2006.
Optimisation of microwave digestion for determination of Fe, Zn, Mn and Cu in various legumes by flame atomic absorption spectrometry J Sci Food Agric 86:226–232
Ereifej K.I, Haddad SG 2001. Chemical composition of selected jordanian cereals and legumes as compared with the FAO, Moroccan, East Asian and Latin American tables for use in the Middle East Trends in Food Science and Tecnology 11: 374-378
FAO 1982. Twenty-sixth Report of the joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (1982). Evaluation of certain Food Additives and Contaminants. WHO Technical Report Series, No. 683
Harmankaya, M, Karadaş, S, Palta, Ç, Ceyhan, E 2009. Relationships between protein content and chemical compositions of local dry bean ( Phaseolus vulgaris L.) genotypes grown in Central Anatolian Region of Turkey. Asian Journal of Chemistry, 21(2): 1535-1540.
Harmankaya, M, Özcan, MM, Karadaş, S, Ceyhan, E 2010. Protein and mineral contents of pea ( Pisum sativum L.) genotypes grown in Central Anatolian Region of Turkey. South Western Journal of Horticulture, Biology and Environment , 1(2): 159- 165.
Harmankaya, M, Ceyhan, E, Çelik, AS, Sert, H, Kahraman, A, Özcan, MM 2016. Some chemical properties, mineral content and amino acid composition of cowpeas [ Vigna sinensis (L.) Savi]. Quality Assurance and Safety of Crops & Foods, 8(1): 111-116.
Gündüz T. 2004. Çevre Sorunları, Gazi Kitabevi, Ankara
Kahraman, A, Ceyhan, E. Harmankaya, M 2015. Nutritional variation and drought tolerance in chickpeas ( Cicer arietinum L.). Journal of Elementology , 20(2): 331-341.
Keskin H.1987. Besin Kimyası, İstanbul, 369-380. Levy J. 1998. Immunonulrition: The pediatric Experience, Nutrition, 14; 641-647.
Momen, AA, Zachariadis GA, Anthemidis AN, Stratis JA 2006. İnvestigation of four digestion procedures for multi-element determination of toxic and nutrient elements in legumes by inductively coupled plasma-optical emission spectrometry Analytica Chimica Acta 565: 81–88
Onianwa PC, Adeyemo AO, Idowu OE, Ogabiela EE 2001. Copper and Zinc contents of Nigerian foods and estimate of the adult dietary intakes, Food Chemistry, 72: 89-95.
Özyılmaz G 1999. İskenderun Körfezinde Endüstri Kuruluşlarının Neden Olduğu Hava ve Toprak Kirliliği, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı, Antakya
Reyes MNM, Cervera ML, Campos RC, De la Guardia M. 2010. Total content of As, Sb, Se, Te and Bi in Spanish vegetables, cereals and pulses and estimation of the contribution of these foods to the Mediterranean Daily intake of trace elements. Food Chemistry 122: 188–194
Salama AK, Radwan M 2005. Heavy metals (Cd, Pb) and trace elements (Cu, Zn) contents in some foodstuffs from the Egyptian market. Emir. J. Agric. Sci. . 17 (1): 34-42
TÜİK 2019. Kuru baklagiller, 2018-2019, www.tuik.gov.tr.Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara.
Vaessen HAMG., Van de Kamp C.G 1990. Reference- material-based collaborative test of flame atomic absorption spectroscopic determination of calcium and magnesium in foods and biological materials, Z. Lebensm Unters Forsch, 19: 199-204.
WHO 1996. Trace elements in human nutrition and health. Geneva