Seyyid Muhammed Maʿrifî’nin Hayatı, Tarîkatı ve Eserleri

On sekizinci asırda Osmanlı topraklarında tasavvufî faaliyetler büyük bir gelişme göstermiştir. Bu yüzyılda tasavvuf kültürü ile tekkeler birer çekim merkezi olmaya devam etmiştir. Ayrıca bazı tarîkatler kollara ayrılmış ve çalışmalarına bu şekilde devam etmişlerdir. Seyyid Muhammed Maʿrifî (1719-1824) bu asrın önde gelen mutasavvıflardan biridir. Mısır’da dünyaya gelmiş olan Seyyid Muhammed Maʿrifî İstanbul’a gelerek Rifâîyye tarîkatının Maʿrifiyye kolunu kurmuştur. Kartal’a yerleşmiş, taştan inşa edilmiş olan evini tekkeye çevirmiş ve burada görüşlerini yaymaya başlamıştır. Seyyid Muhammed Maʿrifî talebelerini irşat ettiği esnada Vahdetnâme ve Risâle-i Âdâb ve Tarîkatnâme-i Fethü’l-Maʿârif isimli mensur eserlerini kaleme almıştır. Her iki eser de tasavvufi bir içeriğe sahiptir. Seyyid Muhammed Maʿrifî şiirlerinde ağırlıklı olarak Allah aşkını ve ehl-i beyt sevgisini ele almıştır. Seyyid Muhammed Maʿrifî’nin vefatının ardından sırasıyla Seyyid Ali Sâbit Efendi, Seyyid Muhammed Maʿrif-i Sânî ve Seyyid Hasan Tâsîn Efendi postnişinlik yapmışlardır. İstanbul-Kasımpaşa-Çürüklük’te, İstanbul-Kasımpaşa-Kulaksız-İbadullah Mahallesi’nde, İstanbul-Üsküdar-Toygartepe’de, Manisa-İbrahim Çelebi Mahallesi’nde, Manisa-Demirci’de, Manisa-Akhisar’da, Aydın-Kuşadası’nda ve Bursa’da bulunan tekkeler Kartal’daki asitâneye bağlı olarak faaliyet göstermişlerdir. Literatür çalışması yapıldığında gerek Seyyid Muhammed Maʿrifî gerekse Maʿrifiyye tarîkatı ile alakalı derli toplu bir çalışma yapılmadığı görülmüştür. Buradan hareketle bu konuda bir çalışma yapmanın faydalı olacağı düşünülmüştür. Bu makale, Seyyid Muhammed Maʿrifî’nin hayatı ve tarîkatının Osmanlı tasavvuf kültürü ve edebiyatı içindeki yerini tespit etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Seyyid Muhammed Maʿrifî, Maʿrifiyye, on sekizinci yüzyıl., eighteenth century.

Seyyid Muhammed Maʿrifî’s Life, Tariqa and Works

In the eighteenth century, sufi activities in the Ottoman lands showed a great development. In this century, sufi culture and lodges continued to be centers of attraction. In addition, some sects branched out and continued their work in this way. Seyyid Muhammed Maʿrifî (1719-1824) is one of the leading sufis of the eighteenth century. Sayyid Muhammed Maʿrifî, who was born in Egypt, came to İstanbul and founded the Maʿrifiyye branch of the Rifâîyye order. He settled in Kartal, turned his stone-built house into a lodge and started to spread his ideas there. Sayyid Muhammed Maʿrifî at the time he was informing his disciples,he wrote Vahdetnâme and Risâle-i Âdâb and Tarîkatnâme-i Fethü'l-Maʿârif. Both works have a Sufi content. In his poems, Sayyid Muhammed Maʿrifî mainly dealt with the love of Allah and the love of the ehlibeyt. After the death of Sayyid Muhammed Maʿrifî, respectively, Seyyid Ali Sâbit Efendi, Seyyid Muhammed Maʿrif-i Sânî and Seyyid Hasan Tâsîn Efendi served as postmasters. The lodges in İstanbul-Kasımpaşa Çürüklük, in İstanbul-Kasımpaşa-Kulaksız-İbadullah neighborhood, in İstanbul-Üsküdar-Toygartepe, in Manisa-İbrahim Çelebi neighborhood, in Manisa-Demirci, in Manisa-Akhisar, in Aydın-Kuşadası in Bursa operated in connection with the asitâne in Kartal. When the literature review study was done, it was seen that there was no tidy study related to both Seyyid Muhammed Maʿrifî and the Maʿrifiyye sect. From this point of view, it was thought that it would be useful to conduct a study on this subject. This article aims to determine the place of Seyyid Muhammed Maʿrifî and the Maʿrifiyye sect in Ottoman Sufi culture and literature.

Keywords:

Seyyid Muhammed Maʿrifî, Maʿrifiyye, eighteenth century.,

PDF

___

Ali Sâbit el-Maârifî (2015). Kisvenâme (Haz. Kahraman Özkök). İstanbul: Revak Kitabevi.
Alvân, T. (2013). Said Paşa İmamı Hasan Rıza Efendi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları.
Bandırmalızâde Ahmed Münîb (1306). Mirâtü’t-Turûk. Dersaâdet: Cemâl Efendi Matbaası.
Bandırmalızâde Ahmed Münîb (1307). Mecmua-yı Tekâyâ. İstanbul: Âlim Matbaası.
Birgören, H. (2017). Muhammed Fethü’l-Maârif’in Mensur Vahdetnâmesi İnceleme-Tenkitli Metin. Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
Caferov, Y. (2010). Seyyid Alî es-Sâbit er-Rifâî ve Kisve-i Ma‘rifî Adlı Risalesi. Tasavvuf-İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi-Prof. Dr. Mustafa Tahralı’ya Armağan, 25, 145-195.
Ceyhan, S. (2016). Ma‘rifiyye, D.İ.A., (C. Ek-2, s. 196-198). İstanbul: T.D.V. Yayınları.
Gül, M. (1999). Kisve-i Ma‘rifî-Seyyid Muhammed bin Sâbit Ali. Lisans Bitirme Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
İz, M. (1990), Tasavvuf. (Ertuğrul Düzdağ, Haz). 4. basım, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Kara, M. (2012). Bayburtlu Mahmud Efendi ve Ma’rifî Dergâhı. Bursa’da Tarîkatler ve Tekkeler içinde, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Kara, M. (2014). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. 12. basım, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kılıç, A. (2000). Ege Bölgesine Ait Alevî Bektaşî Esaslı Bilinmeyen Bir Tarîkat: Marifîlik. Uluslararası Anadolu İnançları Kongresi, 23-28 Ekim 2000, Nevşehir.
Kılıç, A. (2001a). Ege Üniversitesi Merkez Kütüphanesi El Yazmaları Alfabetik Kataloğu I (Türkçe-Arapça-Farsça). Kayseri: Laçin Yayınları.
Kılıç, A. (2001b). Maʿrifî Tarîkati Şeyhi Ferdî Baba ve Aruzla Yazılmış Şiirleri, İlmi Araştırmalar, 12, 121-134.
Kılıç, A. (2008). Manisa Demirci’de Görülen Alevî-Bektaşî Meşrepli Bir Tarîkat: Ma’rifîlik, Turkish Studies, 2(4), 2-36.
Kılıç, A. (2011). Maʿrifilik Üzerine Notlar, Entekkeliler Sempozyumu, Manisa.
Muhammed Fethü’l-Maârif (2014). Dem-i Vahdet (Haz. Kahraman Özkök). İstanbul: Revak Kitabevi.
Muslu, R. (2003). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (18. Yüzyıl). İstanbul: İnsan Yayınları,
Osmanzâde Hüseyin Vassâf (2006a). Sefîne-i Evliyâ, C.I, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Osmanzâde Hüseyin Vassâf (2006b). Sefîne-i Evliyâ, C.V, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Özkök, K. (2015). Maârifî Nefesler. İstanbul: Revak Kitabevi.
Okumuş, N. (2003). Manisa Rifaî Dergâhı. Manisa: Emek Matbaacılık.
Övüç, E. (2016). 1341 Defterine Göre 1925’te Üsküdar Tekkeleri, Tasavvuf-İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 38, 55-113.
Özdamar, M. (1994). Dersaadet Dergâhları. İstanbul: Kırk Kandil Yayınları.
Seyyid Muhammed Maʿrifî (yazma eser), Risâle-i Âdâb ve Tarîkatnâme-i Fethü’l-Maʿârif, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Reşid Efendi Efendi Koleksiyonu, No: 391.
Sürgit, A. (2020). Seyyid Muhammed Maʿrifî'nin Risâle-i Âdâb ve Tarîkatnâme-i Fethü'l-Maʿârif adlı eseri (Metin-inceleme). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Tanman, M. B. (1990). İstanbul Tekkelerinin Mimari ve Süsleme Özellikleri Tipoloji Denemeleri. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Tanman, M. B. (2003). Mârifî Tekkesi, D.İ.A., (C.28, s. 63). İstanbul: T.D.V. Yayınları.
Tarkan, N. (1964). Kartal’da Kurulmuş Bir Tarikat: Marifiye. İstanbul.
Yılmaz, Ö. (2015). Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
Yücer, H. M. (2003). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf. İstanbul: İnsan Yayınları.
Yücer, H. M. (2013). XIX. Asırda Osmanlılarda Rifailer. Keşkül, 28, 22-40.