Hemedan Atasözlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm

Sözlü kültür ürünlerinden biri olan atasözleri, bir toplumun uzun tecrübeler sonucu elde ettiği kültürel birikimler olup toplumların asırlarca beraberinde getirdiği dünya görüşü ve hayat felsefesini yansıtmaktadır. Diğer folklorik malzemeler gibi atasözleri de sosyal hayatın içinde canlı bir şekilde varlığını sürdürdüğü için nesilden nesile aktarılarak millî hafızanın taze tutulmasını sağlamakta ve kültürel kodları koruyarak aktarmaktadır. Bu sebeple araştırmada, İran’ın Hemedan bölgesindeki doğum, evlenme ve ölüm ritüellerinde söylenen atasözleri üzerinde durulmuştur. Çalışma, Hemedan’daki atasözlerinin, geçiş dönemlerindeki yerini ve geçiş dönemlerinin hangi noktalarına temas ettiğini belirlemek amacıyla kaleme alınmıştır. Atasözleri bağlam içinde kullanılmadığında bir önem ifade etmeyen ancak bağlam içinde istifade edildiğinde sözün gücünü arttıran ve gerçek değerini bulan sözlü kültür ürünleridir. Bu husus sebebiyle araştırma, bağlam merkezli kuramlar doğrultusunda ele alınmıştır. 2015 ve 2017 yıllarında İran’daki alan araştırmaları sırasında doğum, evlenme ve ölüm üzerinde yapılan görüşmelerde bağlamına uygun olarak sözlü kaynaklar tarafından kullanılan atasözleri, çalışmada tercih edilmiş ve bu yönüyle de konu sınırlandırılmıştır. Bununla birlikte atasözlerinde birçok anlam olayına gönderme yaptığı bilinmekte ancak çalışmada bilhassa doğum, evlenme ve ölüm ile ilgili anlamlarına dikkat çekilmektedir. Araştırma sonucunda atasözlerinin, Türk dünyasının farklı coğrafyalarında olduğu gibi Hemedan sahasındaki geçiş dönemlerinin kilit noktalarına değinen temaları ön plana çıkardığı ve Türklerin kolektif bellek izlerinin atasözlerinde taşındığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İran, Hemedan, Türk, atasözü, geçiş dönemleri., Iran, Hamadan, Turk, proverb, transitional periods.

Birth, Marrıage and Death in Hamadan Proverbs

Proverbs, one of the products of oral culture, are cultural accumulations acquired by society as a result of long experience. They reflect the worldview and philosophy of life that society has brought with it over the centuries. Since proverbs continue to exist in social life, like other folklore materials, they are passed down from generation to generation, ensuring a fresh national memory and preserving the cultural codes. For this reason, the study focuses on the proverbs that are said in the context of rituals of transitional periods such as birth, marriage and death in the province of Hamadan in Iran. The research was written in order to determine the place of the proverbs in Hamadan during the transitional periods and the points of the transitional periods. Proverbs are products of oral culture that have no meaning when they are used out of context, but they increase the power of the word and gain their true value when they are used in context. For this reason, context-centered theories were used in the study. The proverbs used in the oral source in accordance with the context in the interviews on birth, marriage and death during field studies conducted in Iran in 2015 and 2017 were preferred in the study and the subject was limited in this aspect. In addition, it is known that proverbs express many meanings related to life events, but in the study, attention is drawn to the meanings of birth, marriage and death in particular. As a result of the study, it has been revealed that the proverbs of the region cover topics that relate to the key moments of transitional periods in the Hаmаdan area, as well as throughout the geography of the Turkic world, and carry traces of the collective memory of the Turks.

Keywords:

Iran, Hamadan, Turk, proverb, transitional periods.,

PDF

___

Atıcı, A. (2013). Sungur Türkçesi Atasözü Örnekleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 13 (2), 143-166.
Burkavi, S. Y. (1351/1972). Kavoşi der Emsâl u Hikem-i Farsi. Kum: Çaphane-ye Hikmet-e Kum.
Çelik, F. (2021). Altay Türkçesi Atasözü ve Deyimlerinde Kadın Tipolojisi. Uluslararası Kurmancan Datka ve Kadın Kahraman Sempozyumu, İzmir, 261-268.
Ekici, M. (2016). Türk Kültüründe “Al” Rengi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 16(2), 103-107.
Ergin, M. (2004). Dede Korkut Kitabı Giriş-Metin-Faksimile. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gönen, S. (2006). Manzum Atasözü Kavramı Üzerine. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16, 249-258.
Gün, F. (2021). Sosyo-Kültürel Değişmeler Bağlamında Hemedan (İran)’da Türk Âşıklık Geleneği. Doktora Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
Gün, F. (2022). Death Rituals of The Hamadan (Iranian) Turks. Voprosy Istorii, 4(2), 229-237.
Hemedani, A. A. (1392/2013). Pansed Zerb’ul Mesel-e Torki. Hemedan: Mefton-e Hemedan.
Hemedani, A. A. (1394/2015). 1100 Zerb’ul Mesel-e Torki. Kum: Keşf’ul-Gita.
Kubadi, A. (1392/2013). Folklor Ebzari Beray-e Mutelât-e Ferhengi (Numune-ye Moredi Mutelâ-ye Zerb’ul Meselha-ye Hemedani). Neşriye Ulumi (Vezaret-e Ulum), 30, 155-178.
Merkez-e Amar-e İran (2022). https://www.amar.org.ir, [Erişim tarihi: 10.08.2022].
Moore, J. D. (1389/2010). Zendegi ve Bozorgan-e Ensanşenasi. (Mütercim: Haşem Ağabeyverdi, Cafer Ahmedi). Tehran: Enteşarat-e Came’eşenasan.
Nergis (Yazarın soyadı yazılmamış). (1396/2017). Merkezi Ostanı ve Hemedan’da İşlenen Atasözleri. El Bilimi, 90, 120-122.
Nuri, C. (1396/2017). Şirin Sözler: Guzide-ye ez Zerb’ul Meselha-ye Rayec der Menteke ve Guyeş-e Bahar. Hemedan: Berket-e Koser.
Örnek, S. V. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
Örnek, S. V. (2000). Türk Halkbilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Raymond, J. (1954). Attitudes and Cultural Patterns in Spanish Proverbs. The Americas, 11 (1), 57-77.
Salahi, A. ve Red, M. R. (1399/2020). Ferheng-e İstilahat ve Zerb’ul Meselha-ye Torki. Kum: Yas-e Behşayeş.
Salimi Moayed, S. (1400/2021). Ferheng-e Şifahi-ye Merdom-e Bahar. Tehran: Pejuheşgah-e Miras-e Ferhengi ve Gerdişgeri.
Sina, (1379/2000-1388/2010). 1-182.
Yıldız, N. (2009). Türk Destanlarında Çocuksuzluk. Millî Folklor Dergisi, 82, 76-88.
Zülfikari, H. (1386/2007). Baztab-e Mesael-e Ectemai der Zerb’ul Meselha-ye Farsi. Necvay-e Ferheng, 3, 15-24.
Zülfikari, H. (1388/2009). Berresi-ye Zerb’ul Meselha-ye Farsi der Do Seth-i Vajegani ve Nahvi. Funun-e Ademi (Ulumi-Pejuheşi), 1, 57-80.