Bir Meddahın Biyografisi: Tulûî’nin Bilinmeyen Şiirleri

Tulûî, tezkire ve diğer biyografik kaynaklarda adı geçmeyen bir 17. yüzyıl divan şairidir. Paşa-nâme isimli tarihî mesnevisi, Sultan IV. Murad’ın Bağdat Fethi’ni işleyen Pesendîde-nâme adlı kasidesi ve yine aynı sultanın atlarını övmek amacıyla kaleme aldığı rahşiyye türündeki kasidesi şairin literatürde bilinen eserleri ve hayatına dair yapılan çıkarımların dayanaklarıdır. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde şairin şiirlerini içeren ve daha önce üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamış bir yazma, Tulûî’nin bilinen eserlerine bir yenisini ekleme ve bu eserlerden yapılan biyografik çıkarımlara katkı sağlama imkânıyla bu makaleye konu olmuştur. Makalede, Tulûî’nin hayatı, eserleri ve şairliği hakkında bilgiler aktarılmış, bahsi geçen yazma tanıtılmış, şiirlerin şekil özellikleri belirtilmiş, muhtevaya dair tespitler örnek beyitler eşliğinde sıralanmış ve şairin bilinmeyen şiirleri yayımlanmıştır. Sonuçta, kendisini sultanın meddahı olarak niteleyen Tulûî’nin Sultan IV. Murad’dan sonra Sultan İbrahim’e intisap etme süreci Osmanlı himaye sisteminin şiirlere yansıyan örnekleri olarak vurgulanmış, övgü içerikli şiirlerinden hareketle şair hakkında daha detaylı bir biyografiye ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tulûî, himaye, biyografi, Sultan IV. Murad, Sultan İbrahim., Tului, mesen, biography, Sultan Murad IV

A Meddah’s Biography: Tului’s Unknown Poems

Tului is a 17th-century divan poet who is not mentioned in tezkire and other biographical sources. As the works of the poet known in the literature, his historical masnavi named Paşa-nâme, Sultan IV. Murad’s eulogy named Pesendide-nâme, which deals with the conquest of Baghdad, and the same sultan’s ode in the type of rahşiyya, which he wrote to praise his horses have been the basis for the information obtained about his life. A manuscript containing the poet’s poems at the Istanbul University Rare Books Library, which has not been studied before, has been the subject of this article with the opportunity to add a new one to Tului’s known works and to contribute to the biographical inferences made from these works. In the article, information about Tului’s life, works and poetry was conveyed, the manuscript was introduced, the formal characteristics of the poems were stated, the findings about the content were listed with sample couplets, and the unknown poems of the poet were published. As a result, the process of affiliation of Tului, who described himself as the meddah of the sultan, to Sultan Ibrahim after Sultan Murad IV was emphasized as examples of the Ottoman patronage system reflected in the poems. In adition a more detailed biography of the poet was tried to be reached based on his praising poems.

Keywords:

Tului, mesen, biography, Sultan Murad IV, Sultan İbrahim.,

PDF

___

Avşar, Z. (2011). Sınırlı Malzeme ile Bir Biyografi Üretmek: Dürrî Biyografisi. Klasik Türk Edebiyatında Biyografiler (s. 69-86). içinde Ankara: AKM Yayınları.
Cevrioğlu, M. H. (2022). Tulû’î’nin Paşaname’si ya da Karadeniz’de Bir Deniz Cenginin Anlatımı (1629). Türk Savaş Çalışmaları Dergisi, 86-100.
Değirmenci, T. (2012). Sözleri Dinlensin, Tasviri İzlensin: Tulû’î’nin Paşanâme’si ve 17. Yüzyıldan Eşkıya Hikâyeleri. Kebikeç, 127-147.
Doğan, M. N. (1999). Fuzûlî Türkçe Divan’ın Mukaddimesi. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler (haz. Mehmet Kalpaklı) (s. 13-16). içinde İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Durmuş, T. I. (2021). Şair ve Sultan Osmanlı’da Edebî Himaye. İstanbul: Muhit Kitap.
Eğri, S. (2021). Manzum Hâl Tercemelerinin (Terceme-i Ahvâl) Edebiyat Tarihi Bakımından Önemi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(40), 393-420.
İnalcık, H. (2003). Şair ve Patron. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Javanshir, L. (2021). Tulû’î. TEİS http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tului [erişim tarihi: 10.08.2022]
Kaçar, M. (2011). IV. Murâd Dönemine Ait Manzum ve Minyatürlü Bir Gazâ-nâme: Tulûî’nin Paşanâme İsimli Eseri. Türkiyat Mecmuası, 267-280.
Kaya, B. (2017). Divan Şiirinde At ve Şiirlerde İşlenişi. Türk Bilim Araştırma Vakfı Dergisi Bilim Dergisi, 10(3), 86-99.
Kılıç, F. (2014). Tulû’î, İbrahim Tulûî Efendi. TEİS http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tului-ibrahim-tului-efendi, [erişim tarihi: 10.08.2022]
Levend, A. S. (2015). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Meredith-Owens, G. M. (1961). Ken’ān Pasha’s Expedition against the Cossacks. The British Museum Quarterly, 24(3-4), 76-82.
Na‘îmâ, M. (1280). Târîh-i Na‘îmâ, İstanbul: Tabhâne-i Âmire.
Özcan, A. (2003). Mehmed IV. TDV İslâm Ansiklopedisi, 28, 414-418.
Özcan, A. (2022). Kemankeş Mustafa Paşa. TDV İslâm Ansiklopedisi, 25, 248-250.
Suliman, O. (2017). Tulû’î’nin Paşa-Nâme’si. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Suliman, O. (2018). 17. Yüzyıl Şairlerinden Tulû’î ve Rahşiyye’si. Rumeli İslâm Araştırmaları Dergisi, (2), 119-145.
Şenödeyici, Ö., & Koşik, H. S. (2014). IV. Murat’ın Bağdat Seferi Hakkında Yazılmış Bir Kaside: Tulû’î’nin Pesendîde-nâme’si. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 133-150.
Tarlan, A. N. (1999). Fuzuli Farsça Divan’ın Önsözü. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler (haz. Mehmet Kalpaklı) (s. 9-12) içinde. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tolasa, H. (1999). Klasik Edebiyatımızda Divan Önsöz (Dibace)leri; Lami’î Divanı Önsözü ve (buna göre) Divan Şiiri Sanat Görüşü. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler (haz. Mehmet Kalpaklı) (s. 229-244) içinde. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tului. (5756). Manzume-i tevarih. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü 5756.
Tului, İ. (10689/02). Divan. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü No: 10689/02.
Yazıcı, N. (2006). Türk Edebiyatında Biyografi. Türkbilig, (11), 189-217.