ḲUŞEYRÎ’NİN SÜNNET MÜDÂFAASI

Daha ziyade tasavvufî görüşleri ve kimliğiyle öne çıkan Ḳuşeyrî (ö. 465/1072), bu makalede hadisçi yönüyle incelenecektir. Nisâbur’da meşhur Niẓâmiyye medreselerinde yirmi yedi yıl boyunca hadis hocalığı yapan Ḳuşeyrî, her ne kadar Eş ̔arîliği savunma ve devrin ilim ehline serzenişi görülse de Şikāyetü Ehli’s-sünne adlı risalesinde aynı zamanda önemli bir sünnet savunusu geliştirmektedir. Mezkûr risalesinde, ileri sürdüğü görüşlerini birçok hadise dayandırır. Öte yandan tasavvufun temel klasiklerinden er-Risâle eserinde yaşadığı manevî tecrübelerin yanı sıra sünnetin ihyâsı adına önemli yorumlar yapar. Bir takım sonuçlara varır. Ḳuşeyrî, bu yorumlarında hadisleri görüşlerine dayanak yaparken birçok sûfî gibi hadisin sıhhatinden ziyade metni esas almaktadır. Bu, “Sünnî” olarak adlandırılan tasavvufun sünnete yakınlaştırılması demektir. Bu bağlamda hicrî III., IV., V. ve VI. Asır sünnet savunusuna örneklik teşkil eder. Bu makalede, mezkûr iki eserden istifade etmek suretiyle Ḳuşeyrî’nin sünnete dair görüşleri bazı örneklerle analiz ve sentez edilecektir. Hadis ilmine kattığı değer üzerinde durulacak ve sünnet savunusuna dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Sünnet, Ḳuşeyrî, Müdâfaa, Eş ̔arî

QUSHAYRIS (d. 465/1072) SUNNAH DEFENSE

Qushayrî, (d. 465/1072), who is more prominent with his Sûfī views and identity, will be examined in this article from the hadith perspective. Qushayrî, who had been teaching hadith in the famous Niẓâmiyye madrasas in Nisâbûr for twenty seven years, has developed an important defense of Sunnah in his treatise Shiqāyetu Ehli’s-Sunnah, even though he has defended Ash ̔arism and criticized the scholars. In the aforementioned treatise, he bases his views on many hadiths. On the other hand, er-Risâle, one of the basic classics of tasawwuf, the spiritual experiences he has experienced and comments on behalf of the revival of Sunnah is important. He gets a number of conclusions. Qushayrî, in many of these interpretations based on hadith, like many Sūfī s, the text is the base rather than the health of the hadith. This means in the perspective of "sunnî" view bringing Tasawwuf closer to the Sunnah. In this context, Hijri III, IV, V and VI are examples of the century of Sunnah defense. In this article, Qushayris views on sunnah will be analyzed and synthesized with some examples by making use of the mentioned two works. The value added to science of hadith will be emphasized and attention will be drawn to the Sunnah defense.

Keywords:

Sunnah, Qushayrî, Defense, Ash ̔arî,

PDF

___

Aclūnī, İsmâil b. Muhammed (ö. 1162/1748). Keşfü’l-Ḫafā ve müzīlü’l-ilbās ammā üştühira mine’l-eḥādīsi alā elsineti’n-nās. Ḳāhire: Mektebetü’l-Kudsī. 1351/1932.Ahmed b. Ḥanbel, Ebū Abdillāh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybānī (ö. 241/855). el-Müsned. thk. Şu ̔ayb el-Arnāūd. Beyrut: Müessesetü’r-Risāle. 1421/2001.Akkuş, Süleyman. “Abdülkerîm b. Hevâzin el-Ḳuşeyrî’nin Bir Risālesi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2 (2000). 89-112.̔Ali el-Ḳārī, Ebü’l Hasan Nūruddīn el-Herevī (ö. 1014/1606). el-Esrāru’l-merfū ̔a fi’l-aḫbāri’l-mevḍūa ̔. thk. Muhammed es-Sabbāġ. Beyrūt: Dāru’l-emāne. ts.Āşıkpaşazāde, Derviş Ahmed Āşıḳī (ö. 889/1484). Āşıkpaşazāde Ṭāriḫī. haz. Necdet Öztürk. İstanbul, 2013. Bilge Kültür Sanat Yayınları. Beyḥakī, Ahmed b. el-Hüseyn b. ̔Ali el-Horasānī (ö. 458/1066). Şü ̔abü’l-īmān. thk. Abdü’l- ̔ulā Abdilhamīd Hāmid. Beyrūt: Mektebetü’r-Rüşd. 1423/2003. Çetin, Osman. “Horasan”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 18: 234-241. Ankara: TDV Yayınları, 1998.Dāvūdī, Muhammed b. ̔Ali b. Ahmed (ö. 945/1538). Ṭabaḳātü’l-müfessirīn. 2 Cilt. Beyrūt: Dāru’l-kütübi’l-ilmiyye. ts.Elbānī, Ebū Abdirrahman Muhammed Nāsıruddīn (ö. 1420/1999). Silsiletü’l-eḥādīsi’d-ḍaīfe ve’l-mevḍûa ̔. 14 Cilt. Riyāḍ: Dāru’l-me ̔ārif. 1412/1992. Ḫalīlī, Ebū Ya ̔lā Halīl b. Abdillāh el-Ḳazvīnī (ö. 446/1054), el-İrşād fî ma ̔rifeti ̔ulamāi’l-ḥadīs. thk. Muhammed Sa ̔îd Ömer İdris. 3 Cilt. Riyāḍ: Mektebetü’r-rüşd. 1409/1989.Ḥarbī, Ebū İsḥāḳ İbrāhim b. İsḥāk (ö. 285/898). Ġarībü’l-ḥadīs. thk. Süleyman İbrāhim Muḥammed el-Âyed. 3 Cilt. Mekke: Câmi ̔atü Ümmi’l-kurā. 1405/1984. Ḫatīb Baġdādī, Ebūbekir Aḥmed b. ̔Ali b. Sābit (ö. 463/1072). Ṭārīḫu Baġdād. thk. Mustafā Abdülkādir Atā. 24 Cilt. Beyrūt: Dāru’l-kütübi’l-ilmiyye. 1417/1997.Heysemī, Ebü’l-Hasan Nūruddīn ̔Ali b. Ebībekr (ö. 807/1405). Mecma ̔u’z-zevāid ve menba ̔u’l-fevāid. thk. Hüsāmüddīn el-Kudsī. 10 Cilt. Ḳāhire: Mektebetü’l-Kudsī. 1414/1994. İbn ̔Adī, Ebū Aḥmed el-Cürcānī (ö. 365/976). el-Kāmil fî ḍu ̔afāi’r-ricāl, thk. Abdülfettāh Ebū Sünne. Beyrūt: el-Kütübü’l- ̔ilmiyye. 1418/1997. İbn Aṣākīr, Ebü’l-Kāsım ̔Ali b. el-Ḥasen b. Hibetillāh (ö. 571/1176), Tebyīnü keẕibi’l-müfterī fīmā nüsibe ile’l-İmām Ebi’l-Hasen el-Eşʿarî. 3. Baskı. Beyrūt: Dāru’l-kitābi’l- ‘arabī. 1404/1983. İbn Nuḳṭa, Ebūbekir Muḥammed b. Abdilġanî b. Şucā ̔ (ö. 629/1231). et-Ṭakyīd li ma ̔rifeti ruvāti’s-Sünen ve’l-Mesānīd. thk. Kemal Yūsuf el-Hūt. Beyrūt: Dāru’l-kütübi’l- ̔ilmiyye. 1408/1988.İbnü’l-Cevzī, Cemālüddīn Abdirrahmān b. ̔Alī (ö. 597/1201). el-Mevḍūāt. thk. Abdurraḥmān Muḥammed Usman. 3 Cilt. Medīne: el-Mektebetü’s-Selefiyye. 1386/1966.İbnü’s-Sübkī, Tācüddīn Abdilvehhāb b. Ṭaḳıyyüddīn (ö. 771/1370. Ṭabaḳātü’ş-Şāfi ̔iyyeti,’l-kübrā. 2. Baskı. thk. Maḥmūd Muḥammed et-Tanāhī. 10 Cilt. Ḳāhire: Dāru’l-hicr. 1413/1992. İrfan, Abdülhamit Fettāh. “Eş ̔arî Ebü’l-Hasan”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 11: 444-447. Ankara: TDV Yayınları, 1995.Kandemir, M. Yaşar. “Hâkim Nisâbûrî”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 15: 190-193. Ankara: TDV Yayınları, 1997.Kātip Çelebi, Ebü’l-Hāc Mustafa b. Abdillāh el-Ḳusṭanṭınī (ö. 1067/1656). Keşfü’z-Ẓunūn an esāmi’l-kütüb ve’l-fünūn. 4 Cilt. Baġdād: Mektebetü’l-musennā, 1360/1941.Ḳuşeyrî, Ebü’l-Kāsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevāzin b. Abdilmelik (ö. 465/1072). er-Risâletü’l-Ḳuşeyriyye. thk. Abdülhalīm Mahmūd - Mahmūd b. eş-Şerīf. 2 Cilt. Ḳāhire: Dāru’l-me ̔ārif, ts.Münāvī, Zeynüddīn Muḥammed Abdurraūf Ali b. Zeynilābidīn (ö. 1031/1621). Feyḍu’l-ḳadīr Şerḥu’l-Cāmi ̔ıs - Saġīr. 6 Cilt. Mıṣr: el-Mektebetü’t-ticāriyye, 1356/1937.Özaydın, Abdülkerim, “Kündürî”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 26: 554-555. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.Ṣārīfīnī, Ṭaḳıyyüddīn Ebū İsḥāk İbrāhīm b. Muḥammed (ö. 641/1244). el-Münteḫab min kitābi’s-siyāḳ li-Tārīḫi Nisābūr. thk. Ḫālid Ḥaydar. Beyrūt: Dāru’l-fikr, 1414/1993.Seḫāvī, Şemsüddīn Ebü’l-ḫayr Muḥammed b. Abdirrahmān (ö. 902/497). Fetḥu’l-muġīs bi şerḥi Elfiyeti’l-Ḥadīs. thk. ̔Ali Hüseyn ̔Ali. 4 Cilt. Mıṣr: Mektebetü’s-Sünne. 1424/2003.Ṣubḥī Ṣāliḥ, İbrāhīm (ö. 1407/1986). ̔Ulūmü’l-ḥadīs ve Musṭalaḥuh, 15. Baskı. Beyrūt: Dāru’l-âlem lilmelāyīn 1405/1984. Süyūtī, Celālüddīn ̔Abdurrahmān b. Ebībekir (ö. 911/1505). el-Le āli’l-maṣnū ̔a fi’l-eḥādīsi’l-mevḍū ̔a. thk. Ebū ̔Abdurrahmān Ṣalāh b. Muḥammed b. Uveyḍa. 2 Cilt. Beyrūt: Dāru’l-kütübi’l- ̔ilmiyye. 1417/1996.Süyūtī, Celālüddīn ̔Abdurrahmān b. Ebībekir (ö. 911/1505). Tedrībü’r-rāvī fî Şerḥi Ṭaḳrībi’n-Nevevī. thk. Ebū Ḳuteybe Naẓar Muḥammed el-Fāryābī. 2 Cilt. Riyāḍ: Dāru Ṭaybe, ts.Teḥānevī, Muḥammed b. ̔Ali İbni’l-Ḳâḍī el-Fārukī (ö. 1158/1746). Mevsūātü Keşşāfi ̔ıstılāḥātı’l-fünūn ve’l- ̔ulūm. thk. Ali Dahrūc. 2 Cilt. Beyrūt: Mektebetü Lübnān, 1417/1996.Uludağ, Süleyman. “Ḳuşeyrî”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 26: 473-475. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.Uludağ, Süleyman. “Sülemî, Muhammed b. Hüseyin”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 38: 53-55. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.Uludağ, Süleyman. “Giriş”. Tasavvuf İlmine Dair Ḳuşeyrî Risalesi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.Yavuz, Yusuf Şevki. “İbn Fûrek”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 19: 495-498. Ankara: TDV Yayınları, 1999.Yazıcı, İshak. “Ebü’l-Leys Semerkandî”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 36: 473-475. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.Ẕehebī, Ebū Abdillāh Şemsüddīn Muḥammed b. Aḥmed (ö. 748/1347). Siyeru ̔a’lāmi’n-nübelā, thk. Şu ̔ayb el-Arnāūd. 2. Baskı. 15 Cilt. Müessesetü’r-Risāle, Beyrūt: 1405/1985. Ẕehebī, Ebū Abdillāh Şemsüddīn Muḥammed b. Aḥmed (ö. 748/1347). Tārīḫu’l-İslām, ve vefāyātü’l-meşāhīri ve’l - ̔a’lām, thk. Beşşār ̔Avvād, Dāru’l-ġarbi’l-İslāmī. 15 Cilt. Beyrūt: 1424/2003.