Sezer YILMAZ

ORYANTALİST YAKLAŞIMLARIN ÇEVİRİYE ETKİSİ ÜZERİNE MİKRO BİR İNCELEME

Bu çalışmanın amacı, çeviri ve oryantalizm arasındaki ilişkiyi betimlemek ve oryantalist yaklaşımlarla sürdürülen faaliyetlerin çeviriye olan etkilerini ortaya koymaktır. Çalışmada art süremsel bir metotla; oryantalizm kavramı, tarihi süreçleri, Doğu’da uyandırdığı yankı bütünsel olarak değerlendirilmiş, akabinde, oryantalist faaliyetlerin çeviriye olan etkileri mikro bir yaklaşımla ele alınmıştır. Batının, Doğu ile çeviri faaliyetleri üzerinde gerçekleştirdiği iletişim sayesinde egemenlik girişimlerini gerçekleştirmeye çalışmış olması, oryantalist faaliyetlerde gerek iletişim noktasında gerekse kültür noktasında çevirinin ana enstrüman rolünü ve önemini ortaya koymuştur. Ancak oryantalist faaliyetler çerçevesinde yürütülen söz konusu faaliyetler sadece bir çeviri aktarımdan ibaret değildir, yapılan çeviriler bir dilden diğerine aktarımın ötesinde çoğunlukla oryantalist yaklaşımlarla oluşturulmuş projelerdir. Doğu kültürüne yönelik algılar çerçevesinde yürütülen bu projeyle, Doğu kültürünün Batıda farklı anlaşılması hedeflenmiştir. Bu süreçte özellikle Kur’ ân-ı Kerîm çevirilerinin ayrı bir yeri vardır. Kur’ân-ı Kerîm’in Avrupa’da yapılan Arapça basımları ve çevirileri, her şeyden önce siyasi ve iktisadi çıkarlar ve özellikle de İslâm devletlerinde sömürgecilik ve misyonerlik çalışmalarını başarıya ulaştırmak için yapılmış planlı projelerdir. Batılı müsteşrikler Kur’ânı Batı dillerine çevirirken Kur’ân’da verilen asıl iletinin dışına çıkmış, düşüncelerini ve dinsel önyargılarını çeviri kisvesi altında aktarmışlardır. Böylelikle oryantalist merkezli yapılan çevirilerle Kur’ân-ı Kerîm’in Batı dünyasındaki algısı üzerinde etkili olması hedeflenmiştir. Nitekim bu hedeflerle yapılan tüm oryantalist çabalar günümüzdeki İslamofobi olgusuna da zemin hazırlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Oryantalizm, Çeviri, Çeviri Faaliyetleri.

A Micro Examination on The Effect of Orientalism on Translation Activities

This study aims to describe the relationship between translation and orientalism and the effects of activities carried out with orientalist approaches on translation. In this study, the orientalism concept, historical processes thereof, and reactions created in the East were evaluated in a general framework using a diachronic method, then the effects of orientalist activities on translation were disclosed with a micro approach. The West tried to dominate through its communication with the East on translation activities, which revealed the main instrument role and importance of translation in orientalist activities, both in terms of communication and culture. The activities carried out within the framework of orientalist activities are not only about transferring a translation, however, these translations are mostly projects created with orientalist approaches beyond transferring from one language to another. This project was carried out within the framework of perceptions towards Eastern culture, and it has been aimed to make Eastern culture be understood differently in the West. Within this period, especially the translations of the Quran have a special place. The Arabic editions and translations of the Quran in Europe are projects, which are planned primarily for political and financial interests, and especially for making colonialism and missionary activities successful in Islamic states. While the Western polytheists were translating the Quran into Western languages, they deviated from the original message given in the Quran and conveyed their ideas and religious prejudices under cover of translation. Thus, it has been aimed to have an impact on the perception of the Quran in the Western world through orientalist-centered translations. So, all orientalist attempts made with these goals established a ground for current islamophobia.

Keywords:

Orientalism, Translation, Translation Activities,

PDF

___

BULUT, Y. (2004). Oryantalizmin kısa tarihi. İstanbul: Küre Yayınları.
BULUT, Y. (2007). Oryantalizm. Türkiye Diyanet Vakfı (TDV) İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 428-437.
CEMİLE, M. (2011). İslam ve oryantalizm (Çev: Faruk Yılmaz, Ahmet Deniz). Ankara: Berikan Yayınevi.
CERRAHOĞLU, İ. (1989). Oryantalizm ve Batıda Kur’an ve Kur’an ilimleri üzerine araştırmalar. Ankara Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi. 95-136.
ÇETİN, Z. (2013). Avrupalı gezginler gözüyle 19. yüzyılda Batı Anadolu. Adnan Menderes Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih A.B.D, YL Tezi, Aydın.
ÇORUK, A. (2007). Oryantalizm üzerine notlar. Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 193-204.
DİKİCİ, E. (2014). Doğu-Batı ayrımı ekseninde oryantalizm ve emperyalizm. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, (3), 45-59.
ERTEKİN, E. (2020). Çeviride cinsiyet sorunsallığına eleştirel bakış. Sakarya Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çeviribilim A.B.D. YL Tezi, Sakarya.
GEZER, G. (2018). Kültürlerarası çevir kapsamında oryantalizm ve öteki kavramı. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, (4) 8, 17/45.
KARATAŞ, G. (2014). Emperyalizm bağlamında oryantalizm kavramına bir bakış. Turkish Studies, (9) 5 1269-1277.
KNIGHTLEY, P. & SIMPSON, C. (1994). Lavrens'in gizli hayatı (Çev: Cüneyd Emiroğlu). İstanbul: Sebil Yayınevi. KOLOĞLU, O. (2003). Lawrence, Thomas Edward. Türkiye Diyanet Vakfı (TDV) İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 114-116.
KOYUNCU, R. VE YİĞİT, İ. (2022). Oryantalist bakış açısına göre kıraatler: Otto Pretzl, Arthur Jeffery, Nöldeke ve Goldziher örneği. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. (22) 2 559-584.
KÖSE, M. & KÜÇÜK, M. (2015). Oryantalizm ve “Öteki” algısı. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi. (1) 1, 107-127.
SAİD, E. (1991). Oryantalizm (Çev: Selahaddin Ayaz). İstanbul: Pınar Yayınları.
SAİD, E. (2001). Şarkiyatçılık (Çev: Berna Ünler). İstanbul: Metis Yayınları.
UMUNÇ, H. (2010). Boş hayal peşinde, T.E.Lawrence ve Arap İsyanı Üzerine Bir Değerlendirme. İnternational Semposium on the Ottoman Empire and the European Theatre. İstanbul.
YAVUZ, H. (1999). Modernleşme, oryantalizm ve İslam. İstanbul: Boyut Yayınları.
YILDIRIM, S. (2012). Oryantalistlerin yanılgıları. İzmir: Işık Akademi Yayınları.