İbn Mâlik’in Hayatı, Nahiv Metodu ve Hadisle İştişhâdı

Bu makalede görüşleriyle nahiv ilmine yön vermiş bir dilbilimci olan İbn Mâlik’in hayatı ve nahiv metodu ele alınmaktadır. İbn Mâlik’in yaşadığı dönemde Endülüs ilim tahsil etmek için uygun olmamasına rağmen o, Arap dilbiliminde kendini çok iyi yetiştirmiş ve kendine özgü bir nahiv metodu ortaya koymuştur. O, ilim tahsil etmek amacıyla memleketi Endülüs’ten ayrılmış ve pek çok şehir dolaşmıştır. Onun Arap dili ile ilgili özgün görüşlerinin ve eşsiz eserlerinin kendi döneminin de ötesine geçtiği söylense yanlış bir yargı olmayacaktır. Ayrıca onun nahiv metodunda hadisin büyük yer tuttuğu da bir diğer gerçektir. İbn Mâlik, nahiv metodunda hadise geniş yer vermiş, önceki dilbilimcileri taklit etmeyerek bu alanda yeni bir ufuk açmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İbn Mâlik, Hadisle İstişhâd, Arap grameri, Endülüs, Endülüs Nahiv metodu

İbn Mâlik’s Life, His Gramer Method, Evidence With of Hadith

In this article, the life and Arabic grammar method of Ibn Mâlik, a linguist who has guided nahiv by his views, is discussed. At the time of his upbringing, the country of Andalusia was not suitable for collecting science nevertheless, he developed himself very well in Arabic linguistics and introduced his own unique Arabic grammar method. He left his hometown of Andalusia to collect science and traveled many cities. His original ideas and his unique works on Arabic grammar have gone beyond his era. In addition, the hadith in his Arabic grammar method has found a large place is another fact. He gave a lot of space in Arabic grammar method and did not emulate previous linguists and opened a new horizon.

Keywords:

İbn Mâlik, Evidence with of hadith, Arabic grammar method, Andalusia, Arabic grammar Andalusia,

PDF

___

Abbâh, Muhammed el-Muḫtâr Veled. Târîḫu’n-naḥvi’l-ʿArabî. Beyrut: Dâru'l-kutubi'l-Iʿlmiyye, 2008.
Adıgüzel, Adnan. Abdülmümin b. Ali Döneminde Muvahhidler Devleti. (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara, 2005.
el-Afḳânî, Saîʽd. Fî uṣûli’n-naḥv. byy. 1994.
Âmâl, Abdulʿâl. el-Mesâilu’l-hılâf fî şerḥı’t-teshîl li İbn Mâlik (Basılmamış Doktora Tezi), Kahire,: Câmiʿatu Ezher, 2004.
el-ʿAtâbekî, Cemâluddîn Yusuf. en-Nucûmu’z-zâhire fî mulûki Mıṣr ve'l-Ḳâhire. Mısır: Vizâratu’s-Seḳâfe, 1963.
el-Bağdâdî, Abdulḳâdir. Ḫızânetu’l-edeb ve lubbu lubâbi lisâni’l-ʿArab. Kahire: Mektebetu Ḥancî, 1982.
Bilici, Mustafa. İbn Mâlik ve Şevâhidu’t-Tavḍîḥ ve’t-Taṣḥîḥ Adlı Eseri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler, 2008.
Bolelli, Nusrettin. “Nahivde Hadisle İstişhâd Meselesi”. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 5-6, 1987-1988.
Brockelmann, Carl. Târîḫu’l-edebi’l-ʿArabî. tahk. Abdulhalim en-Neccâr, Ramazan Abduttevâb, Kahire: Dâru’l-Meʿârif, 1977.
Ḍayf, Şevḳî. el-Medârisu’n-naḥviyye. byy: Dâru’l-Meʿârif, 1991.
Doymaz, Câfer Tayyâr. Ebû Ḥayyân el-Endelûsî’nin Hayatı ve İrtişâfu’ḍ-Ḍarab Adlı Eserinin Tahlili. (Basılmamış Doktora Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
Ebu’l-Faḍl, Muhammed b. eş-Şeḥne. ed-Durru’l-munteḫab fî târîḫ-i memleket-i Ḥaleb. byy: Âlemu’t-Türâs, 1984.
Ebû Ramîle, Hişam. el-Muvahhidîn, Dâru’l-Furḳân. Amman, 2004.
el-Enbârî, Ebu’l-Berakât. Nuzhetu’l-elibbâ fî ṭabaḳâti’l-udebâ. tahk. İbrahim es-Sâmirâî, Zerkâ (Ürdün): Mektebetu’l-Menâr, ts.
el-Esedî, Takiyuddin; Ebû Bekir, Ahmet b. Muhammed. Ṭabaḳâtu’n-nuḥât ve’l-luğaviyyîn. tahk. Muhsin ʿIyâḍ, Necef: Maṭbaʿatu’n-Nuʿmân, ts.
Eşbâh, Yusuf. Târîḫu’l-Endelus fî ʿahdi’l-Murâbıṭîn ve’l-Muvaḥḥidîn. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1996.
Goldziher, Ignace. “Arap Dili Mektepleri” (çev. Süleyman Tülücü) 5. Erzurum: Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1990.
el-Ḥadîs̱î, Ḫadîce. eş-Şâhid ve uṣûlu’n-naḥv fî Kitâb-ı Sibeveyh. Kuveyt: Câmiʿat-u Kuveyt, 1974.
el-Ḥadîs̱î, Ḫadîce. Mevḳıfu’n-nuḥât mine’l-iḥticâc bi’l-ḥadîs̱. byy.: Dâru'r-Raşît li’n-Neşr, 1981.
el-Ḥamevî, Yâkût b. Abdillâh. Muʿcemu’l-buldân. Beyrut: Dâru’s-Ṣâdır, ts.
Ḫamîs, Eymen Câbir. Elfiyyetâ İbn Mâlik ve’s-Suyûṭî. Gazze, 1978.
Ḥassâneyn, ʿAfâf. Fî edilleti’n-naḥv. Kahire: el-Mektebetu’l-ʿAkâdîmiyye, 1996.
Ḫâṭır, Süleymân Yûsuf. Menhecu Sîbeveyh fi’l-istişhâd bi’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ḫartûm: Câmiʿatu Ummi Durmân el-İslâmiyye, 2000.
Ḫayyâṭ, Cemile binti Abdülazîz. Mevḳıfu İbn Mâlik mine’l-Aḫfeşi’l-Evsaṭ. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Mekke: Câmiʿatu Ummi’l-Ḳurâ, 2003.
el-Heysemî, Ali b. Ebi Bekr. Mecmeʿu’z-zevâid ve menbeʿu’l-fevâid. tahk. Hüseyin Selim ed-Dârânî, Beyrut: Dâru’l-Mâmûn li’t-Turas̱, 1967.
ʿÎd, Muhammed. el-İstişhâd ve’l-iḥticâc bi’l-luğa. byy.: ʿÂlemu’l-Kutub, 1988.
İbn ʿAḳîl, Bahâuddîn Abdullâh. Şerḥ-u İbn ʿAḳîl. tahk. Muhammed Muhyiddîn, XIV. bs. Kahire: Dâru’t-Turâs, 1980.
İbn Hişâm, Cemâluddîn el-Ensârî. Muğni’l-lebîb, tahk. Abdüllatîf Muhammed el-Ḫaṭîb. Kuveyt: es-Silsiletu’t-Turâsiyye, 2000.
İbnu’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed Şemsuddîn. Ğâyetu’n-nihâye fî ṭabaḳâti’l-ḳurrâ. tahk. G. Bergstraesser, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʽIlmiyye, 2006.
İbnu’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed Şemsuddîn. en-Neşr fi’l-ḳıraâti’l-ʿaşr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, ts
İbn Kesîr, İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Beyrut: Mektebetu’l-Meʿârif, 1988. İbn Mâlik, Muhammed b. Abdillâh Cemâluddîn. İkmâlu’l-iʿlâm bi tes̱lîs̱i’l-kelâm. tahk. Saʿd b. Ḥamdân el-Ġâmidî, Cidde: Mektebetu’l-Medenî, 1984.
İbn Mâlik, Muhammed b. Abdillâh Cemâluddîn. Şerḥu’l-kâfiyeti’ş-şâfiye. tahk. Abdulmunʿım Ahmed, byy.: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs̱, 1982.
İbn Mâlik, Muhammed b. Abdillâh Cemâluddîn. el-İʿtimâd fî neẓâiri’ẓ-ẓâi ve’ḍ-ḍâd. tahk. Ḥâtim Salih eḍ-Ḍâmin, Şam: Dâru’l-Beşâir, ts.
İbn Mâlik, Muhammed b. Abdillâh Cemâluddîn. Şerḥ-u ʿumdeti’l-ḥâfıẓ ve ʿuddeti’l-lâfıẓ. tahk. Adnan Abdurrahman ed-Dûrî, Bağdat: Maṭbaʿatu’l-ʿÂnî, 1977.
İbn Mâlik, Muhammed b. Abdillâh Cemâluddîn. Şevâhidu’t-tavḍîḥ ve’t-taṣḥîḥ li muşkilâti’l-câmiʿı’ṣ-ṣaḥîḥ. tahk. Tâhâ Muhsin, Bağdat: Mektebetu İbn Teymiyye, 1992.
İbn Mâlik, Muhammed b. Abdillâh Cemâluddîn. Şerḥu’t-teshîl. tahk. Abdurrahman Seyyid; Muhammed Bedevî el-Meẖtûn, byy.: Dâr-u Hicr, 1990.
İbnu’n-Nâẓım, Muhammed b. Muhammed. Şerḥu İbn Nâẓım ʿalâ elfiyet-i’bn Mâlik. tahk. Muhammed Bâsil ʿUyûnu's-Sûd, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 2000.
Mahmud, Mahmud Ḥuseynî. el-Medresetu’l-Bağdâdiyye fî târîḫi’n-naḥvi’l-ʿArabî. byy.: Dâru ʿAmmâr, ts.
el-Maḳḳarî, Ahmed b. Muhammed. Nefḥu’ṭ-ṭîb. tahk. İhsan Abbâs, Beyrut: Dâru Ṣâdır, 1968.
Necîp, Mahmud. Şurûḥu’l-elfiyye menâhicuhâ ve’l-ḫılâfu’n-nahvî fîhâ. (Basılmamış Doktora Tezi), Halep, 1999.
Özdemir, Mehmet. “Muvahhidler”. İstanbul: DİA, 2006.
es-Ṣâliḥ, Ṣubḥî. ʿUlûmu'l-ḥadîs̱ ve muṣṭalaḥuhû. Beyrut: Dâru’l-ʿIlm li’l-Melâyîn, 2009.
eṣ-Ṣallâbî, Muhammed. Târîḫu’d-devleteyi’l-Murâbiṭîn ve’l-Muvaḥḥadîn. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, ts.
es-Sâmirâî, İbrahim. el-Medârisu’n-naḥviyye. ʿAmmân: Dâru’l-Fikr, 1987.
es-Sîrâfî, Hasan b. Abdillâh Ebî Saîd. Aḫbâru’n-naḥviyyîn el-Baṣriyyîn. tahk. Ṭâhâ Muhammed ez-Zînî, Muhammed Abdulmun’ım el-Ḥafâcî, byy.: Matbaʿatu Mustafa el-Bâbî, 1955.
es-Suyûṭî, Celâluddîn Abdurrahmân. Buğyetu’l-vuʿât fî ṭabaḳâti’l-luğaviyyîn ve’n-nuḥât. tahk. Muhammed Ebu’l-Faḍl İbrahim, byy.: Dâru’l-Fikir, 1979.
es-Suyûṭî, el-Muzhir fî ʿulûmi’l-luğa ve envâʿıhâ. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, 1986.
es-Suyûṭî, Hemʿuʽl-hevâmî fî şerḥ-i cemʿi’l-cevâmi. tahk. Ahmed Şemsüddîn, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1998.
Şeḥḥât, Muhammed. Ḥurûfu’l-meʿânî fî turâs̱-ı İbn Mâlik. (Basılmamış Doktora Tezi), Mısır: Câmiʿatu Ezher, 2005.
Tural, Hüseyin. “Arap Dilinde Şiir ve Hadisle İstişhâd Meselesi” 9. Erzurum: Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1990.
Turan, Abdülbaki. “İbn Mâlik et-Tâî” İstanbul: DİA. 1999.
Uysal, Muhittin. “Hadisin Arap Dilbilmine Etkisi ve Hadisle İstişhâd Meselesi”. 1. Marife, 2006.
Uzunoğlu, M. Vecih. “Hz. Peygamber’in Edebi Yönü”. 32. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010.
el-Yenbuʿâvî, Ġanîm Ġânîm Abdülkerim. İbn Mâlik el-luğavî. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Mekke: Câmiʿatu Melik Abdilazîz, 1979.
ez-Zâkî, Muhammed Adem. Es̱eru İbn Mâlik fi’d-dirâsâti’ṣ-ṣarfiyye. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Mekke: Câmiatu Melik Abdilazîz, 1981.
ez-Ziriklî, Ḫayruddîn b. Mahmut. el-Aʿlâm. Beyrut: Dâru’l-ʿIlm li’l-Melâyîn, 2002.
Ziya Paşa. Endülüs Tarihi. İstanbul: 2005.