“Güçlü Program” ve Ussallık Tartışması
Bilimin ve bilimsel bilginin doğasını açıklamak için farklı pek çok yaklaşım geliştirilmiştir. Özellikle ondokuzuncu yüzyıldaki bazı bilimsel kuramların (evrim kuramı gibi) tercihinde toplumsal etmenlerin rolünün gözlemlenmesi, bilimsel bilginin toplumbilimsel bir araştırma konusu olduğu kanısını yaygınlaştırmıştır. Bu süreçte ortaya konan açıklama ve gerekçelendirme modellerinden biri de “Strong Programme” (Güçlü Program) olarak anılandır. “Strong Programme”ın temel savı, bilimsel kuramların tercihinde sanıldığı gibi ussal ve evrensel ölçütlerin değil, toplumsal etmenlerin belirleyici olduğu yönündeydi. Dolayısıyla bu görüşü savunanlar, bilim ve bilimsel yöntem için ortaya konan tüm ussalcı çözümlemeleri reddettiler. Bu çalışmada, “Strong Programme”ın ileri sürdüğü savların haklılığı ve sanıldığı gibi usçu bir yaklaşım olmaksızın bilimin gerçek doğasını anlamanın olanaklı olup olmadığı soruşturulmaktadır. Bilimin içeriğinin bütünüyle ve sadece toplumsal etmenlerce belirlenemeyeceği, doğa olaylarının da kendi başlarına anlamlı olabileceği ileri sürülmektedir.
Anahtar Kelimeler:
Güçlü Program, Bilimsel Yöntem, Bilgi Sosyolojisi, Ussallık, Barry Barnes, David Bloor
“The Strong Programme” and the Rationality Debate
Various approaches have been made for understanding the nature of science and scientific knowledge. The social factors that played some role during the choice of scientific theories (like the theory of evolution) in the nineteenth century popularised the opinion that the scientific knowledge is the subject of a sociological research. During the ongoing discussions, one of the explanation or the justification models that was proposed is known as “the Strong Programme.” The main claim of “the Strong Programme” is that the social factors have a determining role for the choice of scientific theories, rather than the rational and universal criteria one may expect. Hence, those who were behind this view rejected all of the rational analyses made for the sciences and the scientific methods. In this paper, we try to investigate the validity of the claims of “the Strong Programme,” and to clarify whether it is possible to understand the real nature of science without any rational approach. It is argued that it would be insufficient to determine the content of the science merely by the social factors, the natural facts might be meaningful by themselves as well.
Keywords:
Strong Programme, Scientific Method, Sociology of Knowledge, Rationality, Barry Barnes, David Bloor,
___
- Bacon, Francis [1620] (1900). Novum Organum, translated by R. Ellis and J. Spedding, London: George Routledge & Sons, Limited.
- Barnes, Barry (1974). Scientific Knowledge and Sociological Theory, Routledge and Kegan Paul, London and Boston.
- Barnes, Barry and David Bloor, 1982: “Relativism, Rationalism, and the Sociology of Knowledge”, in Rationality and Relativism, eds., by M. Hollis and S. Lukes, Oxford: Basil Blackwell.
- Feyerabend, Paul (1975). Against Method, New Left Bookstore: London.
- Laudan, Larry (1984). “The Pseudo-Science of Science?”, in J. Brown (ed.) Scientific Rationality: The Sociological Turn, Dordrecht: Reidel.
- Lukes, Steven (1995). “Some Problems about Rationality” in Readings in the Philosophy of Social Science, ed. by M. Martin and L.C. McIntyre, London: MIT Press.
- McCarthy, Thomas (1988). “Scientific Rationality and The ‘Strong Program’ in the Sociology of Knowledge” in Construction and Constraint, ed. by E. McMullian, Notre Dame: Notre Dame University Press.
- Rescher, Nicholas (1977). Dialectics: A Contraversy-Oriented Approach to the Theory of Knowledge, SUNY.
- Shapere, Dudley (1982). “The Concept of Observation in Science and Philosophy”, Philosophy of Science 49: pp.485-525.
- Winch, Peter (1958). The Idea of a Social Science and Its Relation to Philosophy, London: Routledge & Kegan Paul.
- Winch, Peter (1970). “Understanding a Primitive Society”, in Rationality, ed. by B. R. Wilson, Harper.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Eray Yağanak
Sayıdaki Diğer Makaleler
Değer Çatışmaları Sorununda Bir Olanak: Duyguların Eğitimi
Stalnaker’s Hypothesis: A Critical Examination of Hájek’s Counter Argument
“Güçlü Program” ve Ussallık Tartışması
Platon ve Heidegger’de Aletheia ve Sanat Yapıtı İlişkisi
John Locke’ta Sözcüklerin Kurulumundan Toplumun Kurulumuna Uzlaşım Unsurunun Rolü
Martin Heidegger'in Teknoloji Görüşü: Özcü Eleştiriye Bir Cevap