Tarihi Yapılarda Kesişim Mekânı Olarak Mahzen Odaları: Şanlıurfa Örneği

Göbeklitepe kazıları, Şanlıurfa’nın tarihini M.Ö.11.000 yıl öncesine götürmektedir. Bu bakımdan bu kentte birçok medeniyetin yaşadığı bilinmektedir. Kentte çok sayıda farklı döneme ait yapı bulunmaktadır. Kentin stratejik konumundan dolayı ticari bölgesi de çok gelişmiştir. Osmanlı Dönemindeki ticari alanların artması ve han, bedesten, ve tarihi çarşıların bulunduğu birçok sosyal ve ticari yapılar inşa edilmiştir. Şanlıurfa’da yer alan Gümrük Hanı, Sipahi Pazarı ve Şanlıurfa Bedesteni tarihi özelliği bulunan ticari yapılarındandır. Gümrük Hanı, bu yapılar arasında en büyüğüdür. Bu yapının güneyinde Bedesten, batısın Sipahi Pazarı bulunmaktadır. Üç yapının bağlantısını sağlayan geçiş kapıları bulunmaktadır. Bu kapılar, ticari yapılarda bağlantı ve akışın sürekliliğini oluşturmaktadır. Osmanlı geleneksel yapı tasarımında ortak mekân ya da yapılar arasında geçiş yapan bazı alan çözümleri bulunmaktadır. Sipahi Pazarı ile Bedesten dükkânlarının üzerindeki alan, Gümrük Hanında mahzen odası olarak düzenlenmiştir. Bu çalışmada Bedesten ve Sipahi Pazarı dükkânlarının üzerinde yer alan ancak Gümrük Hanın üst katındaki odaların içinden geçilerek ulaşılan mahzen odalarının özellikleri ve üç yapı için oluşturduğu mekânsal ilişki değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Şanlıurfa, Bedesten, Gümrük Hanı, mahzen odaları

Cellar Rooms As Intersectıon Places In Hıstorıcal Buıldıngs: The Case Of Sanlıurfa

Göbeklitepe excavations take the history of Şanlıurfa back to 11,000 years BC. In this respect, it is known that many civilizations lived in this city. There are many buildings belonging to different periods in the city. Due to the strategic location of the city, its commercial district is also very developed. Especially during the Ottoman period, the commercial district of the city developed and many. İns, bedesten, bazaars and other monumental structures were built in this area. Gümrük Han, Sipahi Bazaar and Şanlıurfa Bedesten are some of these structures. Gümrük Han is the largest among these structures. There is a Bedesten to the south of this building, and the Sipahi Bazaar to the west. There are transition doors that connect the three buildings. These gates form the continuity of connection and flow in commercial buildings. In Ottoman traditional building design, there are some space solutions that transition between common spaces or structures. The area above the Sipahi Bazaar and Bedesten shops was arranged as a cellar room in the Gümrük Han.

Keywords:

Şanlıurfa Commerce Area, Gümrük Hanı, Sipahi Bazaar, cellar rooms,

PDF

___

Referans 1 Akar, T. (2009). Osmanlı Kentinde Ticari Mekânlar: Bedesten-Han-Arasta-Çarşı Mekânları Literatür Değerlendirmesi S;268-269. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (7),13
Referans 2 Bozkurt, N., Kaya, N. (2001). TDV İslâm Ansiklopedisi, (23), 369-371
Referans 3 Demir, H., (2022) Şanlıurfa Tarihi Bedesteninin (Kazaz Pazarı) Restorasyon ve Koruma Çalışması, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi Diyarbakır.
Referans 4 Demir, H., Halifeoğlu F. M., & Demir Kayan H., (2022). Eğitim Kitapevi, Konya, Ed. Murat Dal Mimarlık Planlama ve Tasarım Alanında Uluslararası Araştırmalar. S:21-47
Referans 5 Demir, H., Halifeoğlu F. M.& Demir Kayan H. (2022). Bedesten Mimarisinde Şanlıurfa Bedesteninin (Kazaz Pazarı) Yeri Vakıflar Dergisi, Ankara.
Referans 6 Güler, S.E. (2004). Urfa Tarihi, Şanlıurfa Dershanesi Kültür Yayınları-1, Ankara
Referans 7 İnalcık, H. (1997). İstanbul’un İncisi: Bedesten. İktisat ve Din, ed. Mustafa Özel, İstanbul: İz Yayıncılık.
Referans 8 Karakaş, M. (2012). Şanlıurfa ve İlçelerinde Kitabeler. Konya: Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Referans 9 Kürkçüoğlu, A.C.& Kürkçüoğlu, S. S. (2011). Şanlıurfa Çarşıları, Hanları ve El Sanatları. Şanlıurfa: Şanlıurfa Belediyesi Başkanlığı Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Yayınları.
Referans 10 Tunçer, M. (2013). Ankara’da Vakıf Mülkiyetindeki Bedesten ve Hanların Gelişimi ve Şehir Ekonomisinin Dönüşüm Süreci (15-20.YY). "Vakıf ve İktisat" Temalı Vakıf Haftası Sempozyumu, TOBB Üniversitesi
Referans 11 Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, (1966). Vakıf Eski Eser Fişi
Referans 12 Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, 1969, VGM, (1983). Abide ve Eski Eser Onarım Fişi, VGM Arşivi, 2020
Referans 13 URL-1: https://www.luggat.com/