Türkiye’de Farklı Gelişmişlik Düzeyine Sahip Kentlerin Döngüsellik Durumu: Katı Atıklar Üzerinden Bir İnceleme

Tarih boyunca sosyal ve ekonomik yapının evrimine bağlı olarak kentler sermaye üretiminin merkezinde yer almışlardır. Ancak kentler, bu üretim bağlantılarını korurken, kapitalizm ve doğrusal ekonomik modelin getirdiği kaynak kullanımı ve atık sorunuyla uğraşmak zorunda kalmışlardır. 1970'lerde çevresel ve ekolojik sorunların artmasıyla birlikte, çevreyi ve doğal kaynakları göz ardı eden, doğrusal ekonomik model yerine ‘yap-kullan-geri kazan’ ilkelerine dayanan daha çevre dostu döngüsel bir ekonomik model geliştirilmiştir. Bu kapsamda çalışmanın amacı, Türkiye’deki farklı gelişmişlik düzeyine sahip olan kentlerin döngüsellik durumunun tespit edilmesi ve kentlerin gelişmişlik düzeyi ile döngüsellik durumları arasındaki ilişkinin araştırılmasıdır. Henüz genel geçer resmi verilerin bulunmaması, genel kabul görmüş bir metodolojik yöntemin olmaması ve konunun yeni olmasından dolayı çalışma ‘keşfedici araştırma’ olarak tasarlanmış ve derinlemesine istatiksel analizler yapılmamıştır. Çalışmada, uluslararası düzeyde karşılaştırmaya olanak sağlayan nicel araştırma tekniklerini kullanan bir hesaplama yaklaşımı uygulanmıştır. Bu hesaplama yöntemine göre döngüsellik oranı; ilgili ölçüm dönemi içerisinde döngüsel malzemelerin yani geri kazanılmış kaynakların, o yıl ekonomiye giren toplam malzemelere oranıdır. Araştırmanın evreni olarak Türkiye’de doğrusal ekonomik model çerçevesinde üretim ve tüketim ilişkilerini gerçekleştiren herhangi bir kent örnek olarak belirlenip araştırmaya dahil edilebilecek iken; çalışmada ‘amaçlı tabakalı örnekleme’ yöntemi benimsenerek, araştırma konusu açısından farklı gelişmişlik düzeyine sahip İzmir, Aydın, Gaziantep, Malatya, Ordu ve Şanlıurfa kentleri örneklem olarak seçilmiş ve bu kentlerde katı atık için döngüsellik oranları hesaplanmıştır. Çalışmanın sonucunda kentlerin döngüsellik oranı İzmir’in %0,76; Aydın’ın %0,41; Gaziantep’in %0,32; Malatya’nın %0,32; Ordu’nun %0,46 ve Şanlıurfa’nın %0,21 olarak bulunmuştur. Ayrıca, kentlerin gelişmişlik düzeyleri ile katı atıkların döngüsellik oranları arasında doğrusal bir ilişkinin olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Döngüsel Ekonomi, Döngüsellik oranı, Katı Atık, Kentler

Cyclical Status Of Cities With Different Levels Of Development In Turkey: An Examination On Solid Waste

Depending on the evolution of the social and economic structure throughout history, cities have been situated in the heart of capital accumulation. Cities, however, have had to deal with the issue of resource use and waste brought about by capitalism and the linear economic model while retaining these production linkages. With the rise of environmental and ecological issues in the 1970s, a more environmentally friendly circular economic model based on the principles of ‘make-use-recover’ has been developed in place of the linear economic model, which disregards the environment and natural resources and views everything as waste. In this context, the aim of the study is to determine the cyclicality of cities with different levels of development in Turkey and to investigate the relationship between the development level of cities and their cyclicity. Due to the lack of generally accepted official data, the lack of a generally accepted methodological method and the newness of the subject, the research was designed as ‘exploratory research’ and no in-depth statistical analyzes were made. A computational approach that uses quantitative research techniques to enable comparison at the international level was applied in the study. According to this calculation method, the cyclic rate is the ratio of cyclic materials to the total materials entering the economy that year during the relevant measurement period. As the universe of the research, any city that realizes production and consumption relations within the framework of the linear economic model in Turkey can be determined as an example and included in the research, while ‘the purposeful stratified sampling method’ was adopted in the study and six cities with different development levels were selected. In this context, the cities of İzmir, Aydın, Gaziantep, Malatya, Ordu and Şanlıurfa were selected as samples and the cyclicality rates for solid waste were calculated in these cities. As a result of the study, the cyclicality rates of cities are 0.76% in İzmir, 0.41% in Aydın, 0.32% in Gaziantep, 0.32% in Malatya, 0.46% in Ordu and 0.21% in Şanlıurfa. In addition, a linear relationship could not be determined between the development levels of cities and the cyclicality rates of solid wastes.

Keywords:

Circular Economy, Circularity Rate, Solid Waste, Cities,

PDF

___

Andersen, M. S. (2007). An Introductory Note on the Environmental Economics of the Circular Economy. Sustainability Science, 2(1), 133-140.
Ateş, S. (2022). Şanlıurfa İlinde Evsel Katı Atık Karakterizasyonu ve Covid-19 Pandemisi Döneminde Tıbbi Atık Bertaraf Sürecinin Değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Baltacı, A. (2018). Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274.
Bolici, R. ve Mora, L. (2015). Urban Regeneration in the Digital Era: How to Develop Smart City Strategies in Large European Cities. Journal of Technology for Architecture and Environment, 10, 110-119.
Boulding, K. (1966). The Economics of the Coming Spaceship Earth. https://www.laceiba.org.mx/wp-content/uploads/2017/08/Boulding-1996-The-economics-of-the-coming-spaceship-earth.pdf, (Erişim Tarihi: 18.11.2022).
Circle Economy (2018). The Circularity Gap Report (An Analysis of the Circular State of the Global Economy). Amsterdam.
Circle Economy (2019). The Circularıty GAP Report (Closing the Circularity Gap in a 9% World). Amsterdam.
Circle Economy (2020). The Circularıty GAP Report (When Circularity Goes from Bad to Worse: The power of countries to change the game). Amsterdam.
Circle Economy (2021). The Circularıty GAP Report (Quebec). Amsterdam.
Commoner, B. (1971). The Closing Circle Nature, Man and Technology. New York: Alfred A. Knopf.
Geissdoerfer, M. vd. (2017). The Circular Economy - A New Sustainability Paradigm?. Journal of Cleaner Production, 143, 757-768.
Korhonen, J. vd. (2018). Circular Economy as an Essentially Contested Concept. Journal of Cleaner Production, 175, 544-552.
Mathews, J. A. - Tan, H. (2011). Progress Toward a Circular Economy in China: The Drivers (and Inhibitors) of Eco‐Industrial Initiative. Journal of Industrial Ecology, 15(3), 435-457.
OECD (2018). International Trade and the Transition to a Circular Economy. Paris.
Resmî Gazete (2020). Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Sayı 31350, (30.12.2020).
Resmî Gazete (2021). Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. Sayı, 31643, (20.12. 2021).
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2017). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Siralamasi Araştirmasi Sege-2017. Ankara: Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü Yayını.
Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Ankara: Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
Şenol, P. ve Kemeç, A. (2018). Enformasyon Çağı – Zaman – Mekân İlişkisi Bağlamında Bölgesel Kalkınma Kuram ve Süreçleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 108-124.
TÜİK (2022). İstatistik Veri Portali. https://data.tuik.gov.tr/, (Erişim tarihi: 22.12.2020).
UN. (1987). Our Common Future. New York.
Veral, E. S. (2018). Atık Sorunsalı Bağlamında Avrupa Birliği’nin Yeni Ekonomi Modeli Olarak Döngüsel Ekonominin Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
WB. (2019). Urban Population. https://data.worldbank.org/indicator/SP.URB.TOTL.IN.ZS, (Erişim tarihi: 22.12.2020).
WWF. (2017). Ecological Footprint of British City Residents. İsviçre.
WWF. (2019). July 29: Earth Overshoot Day 2019 is the Earliest Ever. https://wwf.panda.org/?350491/Earth-Overshoot-Day-2019, (Erişim tarihi: 10.12.2020).
Yalçın, Ö. (2021). Doğrusal Ekonomiden Döngüsel Ekonomiye Kentsel Atık: Antalya Örneği. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Yalçın, Ö. ve Negiz, N. (2020). Türkiye’de Kentsel Alanlarda Döngüsel Ekonomi Uygulamaları Üzerine Bir Yazın İncelemesi. Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 25-44.
Yalçın, Ö. ve Negiz, N. (2022). Döngüsel Ekonomi ve Kentsel Atık (Sürdürülebilirliğin Sürdürülmesi Üzerine Arayışlar). Ankara: Gazi Kitabevi.