Lozan Mübadelesi'nin Ekonomik Sonuçlarını Emval-i Metruke Kanunları Üzerinden Okumak

1915 yılında sürgün edilen Ermenilerin ve Rumların geride bıraktıkları malların idaresi için gerek Osmanlı gerekse Cumhuriyet döneminde, bir dizi kanun, kararname ve yönetmelik çıkartılmıştır. Bu makalede, 1915-23 arası ve 1923 sonrası dönemde, 27 Mayıs 1915 tarihli tehcir (sevkiyat) kararına tabi tutulmuş Osmanlı Rum vatandaşlarının Osmanlı Ermenileri ile birlikte taşınır ve taşınmaz mallarının idaresi ile ilgili çıkartılmış Emval-i Metruke hukuksal mevzuatı özetlenecek; bu mevzuatın Rum ve Ermeni mallarının el değiştirmesi sürecindeki etkisi yorumlanacak; 1918 sonrası tehcir edildikleri bölgelerden yurtlarına dönmek isteyen Rumların geri dönüşlerini ve mallarının tekrar başına geçmesini engellemek amacıyla çıkar- tılmış kanunlar irdelenecek ve son tahlilde Emval-i Metruke Kanunları ile oluşturulan bu mülksüzleştirme sürecinin 1923 Lozan Mübadelesi ile doruk noktasına ulaştığı ve bu sürecin büyük ölçüde tamamlandığı iddia edilecektir.

S tudying the Economical Consequences of Laussanne Convention Concerning the Population Exchange within the Context of Emlak-ı Metruke (Abandoned Properties) Laws

A series of laws and decrees were issued in the Ottoman and Turkish Republican periods concerning the administration of the properties left behind by the Ottoman Armenians who were being deported in 1915. This article analyzes Abandoned Properties Laws and Legislation ( Emval-i Metruke Kanunları ) which were issued in order to manage movable and immovable properties of Ottoman Greek citizens alongside Ottoman Armenians who were subjected to deportation ( tehcir ) based on temporary law of 27 May 1915 in the periods of 1915-23 and post-1923. This article also discusses the impact of this legislation on the process of transfer of Greek and Armenian properties. Moreover, laws, rules, and regulations which were enforced to hinder Ottoman Greeks who desired to return to their hometowns from their deported locations after 1918 from getting their properties back will be examined. Last but not least, this article will argue that dispossession process that was constituted by Abandoned Properties Laws reached its zenith and to a great extent completed with Lausanne Population Exchange Agreement in 1923.

___

BAO/BEO., 4606/345376, 1338 Ra 21.

BCA/30.10.218.472.11.2.

BCA/TİGM, 272.11/14.50.12.

BCA/TİGM., 272-00-00-11-13-47-12-5.

BCA/TİGM., 272-00-00-11-13-47-12-7.

BOA/BEO, 4505/337831.

BOA/DH. EUM. 3.ŞB, 2/26-A.

BOA/DH.EUM.ECB., 28/13. BOA/DH.HMŞ., 15/58.

BOA/DH.İUM., 20/21-14/04. BOA/DH.SYS., 53/2.

BOA/DH.ŞFR., 100/21.

BOA/DH.ŞFR., 101/19-17.

BOA/DH.ŞFR., 102/56.

BOA/DH.ŞFR., 104/118.

BOA/DH.ŞFR., 92/207.

BOA/DH.ŞFR., 96/369.

BOA/DH.ŞFR., 99/369. BOA/DH.ŞFR., 99/44.

BOA/MV., 215/37, 1337 B 10.

BOA/R.HMŞ.İŞO, 130/10. BOA/Y.EE.41/133.

Düstur. Birinci Tertip. Cilt 1. İstanbul: Matbaa-ı Amire.

Düstur. Üçüncü Tertip. Cilt 12. Ankara: Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, 1931.

Düstur. Üçüncü Tertip. Cilt 13. Ankara: Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, 1932.

Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi. Devre: 3. İçtima Senesi: 5. Cilt I.

TBMM Gizli Celse Zabıtları. Devre: II. İçtima Senesi: II. Cilt 4.

Ati Gazetesi. 3 Şubat 1336 (1920).

Cumhuriyet. 21 Haziran 1340 (1924).

Memleket Gazetesi. 12 Mart 1335 (1919).

Polis Mecmuası. Sayı:180, 1 Aralık 1340 (1924).

Resmi Ceride. Sayı 68, 7 Nisan 1340 (1924).

Son Telgraf. 22 Ocak 1341 (1925).

Tercüman-ı Hakikat. 27 Mart 1335 (1919).

Tevhid-i Efkar. 10 Şubat 1340 (1924).

Tevhid-i Efkar. 16 Şubat 1340 (1924).

Tevhid-i Efkar. 28 Nisan 1340 (1924).

Tevhid-i Efkar. 28 Temmuz 1340 (1924).

Tevhid-i Efkar. 28 Temmuz 1340 (1924).

Tevhid-i Efkar. 30 Temmuz 1340 (1924).

Tevhid-i Efkar. 5 Nisan 1340 (1924).

Vakit. 5 Nisan 1340 (1924).

Vatan. 3 Nisan 1340 (1924).

Akçam, Taner ve Ümit Kurt. Kanunların Ruhu: Emval-i Metruke Kanunlarında Soykırımın İzini Sürmek. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.

Akçam, Taner. Ermeni Meselesi Hallolunmuştur, Osmanlı Belgelerine Göre Savaş Yıllarında Ermenile- re Yönelik Politikalar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.

Akçam, Taner. İnsan Hakları ve Ermeni Sorunu, İttihat ve Terakki'den Kurtuluş Savaşı'na. Ankara: İmge Kitabevi, 1999.

Atnur, İbrahim Erhem. "Tehcirden Dönen Rum ve Ermenilerin İskanı". Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Erzurum: Erzurum Üniversitesi, 1991.

Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskanı. Ankara: Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, 2007.

Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920). Ankara: Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, 1994.

Dadrian, Vahakn ve Taner Akçam. Tehcir ve Taktil Divan-ı Harb-i Örfi Zabıtları, İttihat ve Te- rakki'nin Yargılanması (1919-1922). İstanbul: Bilgi Üniversitesi, 2009.

Efiloğlu, Ahmet ve Raif İvecan. "Rum Emval-i Metrukesinin İdaresi". History Studies 2/3 (2010): 125-46.

Eroğlu, Tayfun. "Tehcirden Milli Mücadeleye Ermeni Malları (1915-1922)". Yayımlanmamış doktora tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008.

Kardeş, Salâhaddin. 'Tehcir' ve Emval-i Metruke Mevzuatı, Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Strate- ji Geliştirme Başkanlığı, 2008.

Koraltürk, Murat. Ekonominin Türkleştirilmesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.

Mehmet Asım [Us]. "Emval-i Metruke Müşkülatı". Vakit, 3 Nisan 1340 (1924)

Mehmet Asım [Us]. "Emval-i Metruke". Vakit, 31 Mart 1340 (1924).

Mehmet Asım [Us]. "Hariçteki Ermeniler". Vakit, 5 Nisan 1340 (1924).

Meray, Seha L. Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar-Belgeler. 8 Cilt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınla- rı, 1993.

Psomiades, Harry J. Fridtjof Nansen and Greek Refugee Crisis 1922-1924. Bloomingdale, Illinois: The Asia Minor and Pontos Hellenic Research Center, 2011.

Sofuoğlu, Adnan. "Kuvay-ı Milliye Döneminde Kuzey-Batı Anadolu (1919-1921)". Yayım- lanmamış doktora tezi. Erzurum: Erzurum Üniversitesi, 1993.

Şimşir, Bilal N. Lozan Telgrafları I (1922-1923). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1990.

T.C. Maliye Vekaleti Milli Emlak Müdürlüğü. Milli Emlak Muamelelerine Müteallik Mevzuat. Ankara: Başvekâlet Matbaası, 1937.

Tachjian, Vahe. "The expulsion of non-Turkish ethnic and religious groups from Turkey to Syria during the 1920s and early 1930s". ed. Jacques Semelin. Online Encyclopedia of Mass Violence. Turkish-ethnic-and-religious-groups.pdf>

Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye'de Siyasi Partiler, Cilt II, Mütareke Dönemi. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, 1986.

Yalman, Ahmet Emin. Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim. 2 Cilt. İstanbul: Pera Tu- rizm Yayınları, 1991.