Multi-Perception of the Enlightenment Thinking in Nineteenth Century Turkey

19. yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı siyasi hayatında adım adım siyasi-hukuki temelde yeni bir perspektifin oluşmaya başladığı gözlenebilir. II. Mahmud’un bilinçli bir girişimle başlattığı bu dönüşüm Tanzimat Fermanının ilanıyla kararlılığını göstermiştir. Devlet adamlarının aydınlanmacı devlet felsefesine yaklaşmalarının ardından ve 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren aydın kesimde de bu yönde görüşlerin geliştiği görülmeye başlar. Şinasi’den başlayarak Ali Süavi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Münif Paşa, Ahmed Midhat Efendi Türkiye’deki aydınlanma hareketini geliştiren başlıca isimlerdir. Ancak bu isimler aynı temelde birleşmiş olsalar bile Aydınlanma düşüncesine yöntem ve kapsam olarak farklı şekillerde yaklaşmışlardır.

Ondokuzuncu Yüzyıl Türkiyesinde Aydınlanma Düşüncesinin Çoklu İdraki

It could be observed from the early 19th century that a new perspective began to form gradually in the political life of the Ottomans on politicallegal basis. This change that was consciously initiated by Mahmud II proved to be decisive with the declaration of the Imperial Edict of Reforms. Following the statesmen’s approach to the Enlightenment State Philosophy and from the second half of the 19th century onwards views began to be developed by intellectuals in this direction as well. As a matter of fact, beginning with Şinasi, Ali Suavi, Namık Kemal, Munif Pasha and Ahmed Midhat Effendi are of the leading figures that developed the Enlightenment Movement in Turkey. On the other hand, although the aforesaid names united on the same basis, they approached the Enlightenment Thinking in different methods and contexts.

PDF

___

ABDURRAHMAN Adil (1338) Kemal Paşazade Said Bey ve Mesai-i Hukukiyyesi, Hadisat-ı Hukukiye, Second Edition, Part 2, İkdam Printing Press, Istanbul, pp.17-23.
BİRAND, Kamuran (1998) Kamuran Birand Külliyatı- Aydınlanma Devri Devlet Felsefesinin Tanzimatta Tesirleri, Akçağ Publications, Ankara.
CUMBUR, Müjgan (1964) Tanzimat’ın Kütüphaneciliğimize Etkileri, Belleten, V. XXVIII, Issue No. 112, October, pp. 691- 700.
EBÜZZİYA Tevfik (1329) Süleyman Nazif Beyefendi’ye, Mecmua-i Ebüzziya, No 96- 98, Kostantiniyye.
EBÜZZİYA Tevfik (1290) Salname-i Hadika, Istanbul.
EBÜZZİYA Tevfik (1973) Yeni Osmanlılar Tarihi V.I-II-III, Simplified by: Ziyad Ebüzziya, Kervan Publications, Istanbul.
KARAL, Enver Ziya (1940) Halet Efendi’nin Paris Büyükelçiliği, I.U. Publications, Kenan Printing Press, Istanbul.
KAYNAR, Reşat (1985) Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, 2. Edition, T.T.K. Printing House, Ankara.
MERMUTLU, Bedri (2003) Sosyal Düşünce Tarihimizde Şinasi, Kaknüs Publications, Istanbul.
MERMUTLU, Bedri (2000) Din Sosyolojisini Müjdeleyen Bir Eser: ‘Tarih-i Edyan’ ve Ahmed Midhat Efendi, Türkiye Günlüğü, Issue No. 61, Summer, pp. 93-100.
OKANDAN, Recai Galip (1940) Amme Hukukumuzda Tanzimat Devri, Tanzimat I, pp. 97-128, Istanbul, 1940.
ŞİNASİ (2001) Müntehabat-ı Eş’arım, Tasvir-i Efkâr Printing Press, Istanbul, 1287. TANZİMATTAN BUGÜNE EDEBİYATÇILAR ANSİKLOPEDİSİ, İletişim Publications, Istanbul.
ÜLKEN, Hilmi Ziya (1940) Tanzimat’tan Sonra Fikir Hareketleri, Tanzimat I, pp. 757-775, Istanbul.
ÜLKEN, Hilmi Ziya (1966) Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi I-II, Selçuk Printing House, Konya.