Avrupa'da ortaya çıkan meşhur Rönesans/aydınlanma hareketine paralel olarak on dokuzuncu asırda İslam âleminde de farklı sahalarda yenilik hareketleri görülmektedir. İlmi-dinî tartışmalar ekseninde tefsir sahasında da İslam'ı asrın idrakine sunacak yeni bir anlayış ışığında çalışmalar yapılmış, bilhassa Fransız İhtilalinin ana sloganları olan hürriyet-müsavat-adalet kavramları İslamî Literatürü yeniden yorumlamak suretiyle ele alınmış ve İslam bu yeni tefsir âleminin sosyal, siyasal ve ekonomik hayat standartlarına ivme kazandırılmaya çalışılmıştır. İslam aleminin Batı’nın ilerlemesi karşısında çaresiz kalışı, her alan baş gösteren geri kalmışlığa çare üretememesi şüphesiz bu tür çalışmaların ana motivasyonunu oluşturmaktadır. Bu aşamada bazı Kur’anî yorumların tamamen pozitif fen bilimlerinin etkisinde kalınarak yapılması farklı tartışmaları da beraberinden getirmiş, Kuran’ın asli anlayışına uygun yeni çalışmalara ihtiyaç duyulduğu gözlenmiş ve bu husus dile getirilmiştir. Aslında bu yeni tefsir metodolojisi, müellifin yazmasını tasavvur ettiği bir tefsir mukaddimesi olarak tasarlanmıştır. Bu mukaddime, İslamî kimliğinden taviz vermeden, Batının baş döndürücü teknolojisi karşısında -çaresiz kalan- İslam âlemi için bir çare arayan ilk âlimlerinden biri olan Bediüzzaman Said Nursi’nin “Saykalu’l-İslam” olarak da isimlendirdiği Muhakemat adlı eseridir. Çalışmamızda üç bölümden ibaret olan Muhakemat adlı eserin anatomisine kısaca yer verilmiş, özellikle 12 mukaddimeden ibaret olan ve tefsir usulü ile ilgili bilgiler ihtiva eden “Hakikat Unsuru” detaylı sayılacak düzeyde bu çalışmamızın asıl konusunu teşkil etmiştir. Bediüzzaman Said Nursî'nin Muhakemat adlı eseri bu bağlamda incelenmeye değer niteliktedir. Bediüzzaman Said Nursî’nin “Saykalu’l-İslam/İslam’ı cilalama-parlatma” olarak da adlandırdığı Muhakemat adlı eseri, İsrailiyat, ifrat ve tefrit, cehalet vb. unsurlarla adeta üzeri tozlanan, çeşitli unsurlarla üzeri örtülen İslamiyet’i tekrar parlatmayı, İslam toplumlarını Sırat-ı Müstakim çizgisine çekmeyi amaçlamaktadır. Bu yönüyle Muhakemat, 19. Asrın İslamiyet üzerindeki temel tartışmalarına cevap vermekle birlikte, sunduğu tefsir metodoloji açısından da Kur’an hakikatlerinin anlaşılması adına önemli bir kapı aralamaktadır. Bediüzzaman Said Nursî’nin Eski Said Dönemi eserlerinden olan Muhakemat 1911-1912 yıllarında telif edilmiştir. Eser; Unsuru’l Hakikat, Unsuru'l Belagat ve Unsuru'l Akide olmak üzere üç ana makaleden oluşmakta olup bu çalışmada özellikle tefsir usulü ile ilgili bilgiler ihtiva eden birinci bölüm ele alınmaktadır. Eserin birinci makalesi olan Unsur-ul Hakikat’ta başta İsrailiyat olmak üzere tefsir ilminin ilgilendiği birçok mesele incelenmekte, İslam âlimlerinin, Kelam ulemasının ve müfessirlerin ihtilaf ettikleri konulara açıklık getirilmektedir. Bununla beraber, ihtiyaç duyduğumuzda 12 meseleden ibaret olan “Belagat Unsuru” ile 24 değişik üniteden oluşan “Akide Unsuru” bölümlerinden de istifade edilmiştir. Buradan yola çıkarak bu çalışmanın öncelikli amacı Muhakemat'ın bir tefsir metodolojisi olarak tanıtılmasıdır. Bu amaçla çalışmamızda öncelikle asrın idrakine uygun olarak Kuran’ı yorumlamanın önemi vurgulanarak çağdaş dönemde İslam âleminde yapılan Tefsir çalışmalarına değinilmiş ve Bediüzzaman’ın “İşaratü’l-İcaz” ile birlikte diğer eserlerinde ortaya koyduğu tefsir anlayışının özellikleri ortaya konulmuştur. Çalışmamızın temel hedefleri açısından Tefsir metodoloji ile birlikte bu alandaki problemler göz önüne alındığında, Muhakemat incelemesinin modern çağın Müslüman entelektüellerin tarihini, içinde bulundukları şartları, yorumlarındaki düşünce sistematiğini ve öne çıkan fikirlerinin arka planını öğrenmeye yardımcı olacağı düşünülmektedir.

Europe, the nineteenth century also saw movements of innovation in different fields in the Islamic world. On the axis of scientific-religious debates, studies were carried out in the field of tafsir in the light of a new understanding that would present Islam to the realization of the century. In particular, the concepts of liberty, freedom, and justice, the main slogans of the French Revolution, were handled by reinterpreting Islamic literature. Islam tried accelerating this new exegetical world's social, political, and economic standards. In this article, particular emphasis is placed on a new methodology of exegesis of the Qur'an, which emerged as parallel to new developments in the Muslim world. This new methodology of exegesis is called the Muḥākamāt, which is the work of the theologian Bediuzzaman Said Nursi who, in the face of aggressive western secularism - sought innovative solutions to Muslim problems without sacrificing Islamic traditions. The anatomy of his Muḥākamāt is composed of three parts, each of which will be discussed in this paper. “Hakikat unsuru” (Elements of Reality) consists of 12 introductory sections and includes information related to the formality of exegesis. Then there is the “Belagat Unsuru” (Elements of Rhetoric) which is composed of twelve subjects, and, finally, “Akide Unsuru (Elements of Creed), which consists of twenty-four different units. In addition, in this work, the weaknesses and limitations of the classical commentaries (exegesis) are considered and highlighted in contrast to Said Nursi's exegesis in his new modern context. Comparison has been made between this new and classical method of commentaries, and these issues have been supported with some examples. It is a fundamental issue that the Divine Book, Qur’an, has new messages that appeal to every century. Therefore, there is a great need in our age for an interpretation that will teach the truths of faith in the verses of the Qur’an. Bediuzzaman Said Nursi is one of the first intellectuals to interpret the Qur’an and the Islamic sciences harmoniously with modern science. He emphasized that there cannot be any conflict between modern sciences that explain the working principles of the universe, which is a work of Allah's Power (Qudrah), and the revelation of the Qur'an, which comes from His attribute of Word (Kalām). This study is expected to contribute to a better understanding of this important figure in modern Islamic intellectual history. Said Nursi, before writing the tafsir called Ishārāt al-I’jāz, wrote a work about the methodology of interpreting the Qur’an under the name of Muḥākamāt (Rational Arguments), which aimed at appealing to the understanding of the modern age. This study will examine the general content of this work, especially the rhetoric aspect.