Mehmet YILMAZ, Selçuk ARIK

Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları ve Çevre Kirliliğine Yönelik Metaforik Algıları

Bu çalışmanın amacı, fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarını ve çevre kirliliğine yönelik metaforik algılarını araştırmaktır. Araştırma 2013-2014 eğitim öğretim yarıyılı güz döneminde Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın, çalışma grubunu fen bilimleri öğretmen adayları (n=132) oluşturmuştur. Araştırmada verileri toplamak amacıyla "Çevre Tutumları Ölçeği"(Yoldaş, 2009) ve metafor toplama formu kullanılmıştır. Bu araştırma da nicel araştırma yöntemlerinden biri olan tarama yöntemi ve nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan olgubilim deseni kullanılmıştır. Araştırmanın nicel verileri betimsel analiz yöntemi ve tek yönlü ANOVA veri analiz yöntemleri kullanılarak, nitel verileri ise içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre sorunlarına aşina oldukları fakat çevre tutum puanlarının orta seviyede olduğu görülmüştür. Çevre tutum düzeyinin ise cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterirken, öğretmen adaylarının yaş, mezun oldukları lisenin türü, ikamet ettikleri yerin türü, anne-baba eğitim durumu, anne-baba mesleği, sosyoekonomik durum ve çevreyle ilgili derneğe üyeliğe göre anlamlı farklılık göstermediği belirlenmiştir. Çevre kirliliği kavramına yönelik metafor analizi sonucunda ise toplam 103 metafordan 11 farklı kategori oluşturulmuştur

Prospective Science Teachers' Attitude Toward The Environmental Problems and Their Metaphorical Perceptions About "Environmental Pollution"

The aim of this study is to find out prospective science teachers' attitudes towards environmental problems and their metaphorical perception of "environmental pollution". The research was performed in 2013-2014 fall semester at Gaziosmanpasa University in Tokat. The study group of this research was (n=132) prospective science teachers. The data collection tools were the "Environmental Attitude Scale" (Yoldas, 2009) and metaphor collection form. The survey method, which is one of the quantitative research methods and the phenomenographic design, which is one of the qualitative research methods, were used in this study. The quantitative data of this research were analysed descriptive analysis and One-Way ANOVA methods and the qualitative data was analysed content analysis. The result of this research showed that prospective science teachers became familiar with environmental problems but their environmental attitude scores were intermediate level. Also their environmental attitude was significant difference according to their gender, but their environmental attitude wasn't significant differences according to their age, the type of high school that they graduated from, the type of place of residence, parents' education level, parents' occupation, families economic status and whether their membership in the environmental association. A total of 103 metaphors were produced for the concept of "environmental pollution" by the participant and these metaphors were divided into a total of eleven different categories

PDF

___

Ahi, B. & Özsoy, S. (2015). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin çevreye yönelik tutumları: cinsiyet ve mesleki kıdem faktörü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 31-56.
Arık, S. & Yılmaz, M. (2016). SSCI kapsamındaki dergilerde yayınlanan çevre eğitimi makaleleri: Doküman analizi. VIII. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi Çanakkale.
Aronson, E., & Lindzey, G. (Eds.). (1969). The handbook of social psychology. Addison-Wesley.
Artun, H., Uzunöz, A. & Akbaş, Y. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okur-yazarlık düzeylerine etki eden faktörlerin değerlendirmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(11), 1-14
Atasoy, E. (2015). İnsan-doğa etkileşimi ve çevre için eğitim. Bursa: Sentez.
Ateş, M., & Karatepe, A. (2013). Üniversite öğrencilerinin "çevre" kavramına ilişkin algılarının me- taforlar yardımıyla analizi. International Journal of Social Science (IASSS) , 6 (2), 1327-1348.
Aydın, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin "çevre" kavramına ilişkin metaforik algıları. Doğu Coğ- rafya Dergisi, 16 (26), 25-44.
Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Creswell, J. W. (2013). Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları araştırma deseni. (G. Hacıöme- roğlu, Çev.) Ankara: Eğiten Kitap.
Çeliker, H. D., & Akar, A. (2015). Ortaokul öğrencilerinin doğaya ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) , 16 (2), 101-119.
Çimen, O. (2014). High school studentsı metaphorical perceptions of environment. Educational Research and Reviews, 9(11), 340.
Çimen, O., Yılmaz, M., & Çimen, G. (2011). Biyoloji öğretmeni adaylarının çevreye duyarlı dav- ranışlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 191-201.
Dewey, J. (1996). Demokrasi ve eğitim. İstanbul: Başarı.
Erdogan, M., Uşak, M., & Bahar, M. (2013). A review of research on environmental education in non-traditional settings in turkey, 2000 and 2011. International Journal of Environmental and Science Education, 8(1), 37-57.
Erkuş, A. (2003). Psikometri üzerine yazılar. Ankara, Türk Psikologlar Derneği.
Eroğlu Doğan, E. (2013). Biyolog ve öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumları ve bilgi dü- zeyleri. İlköğretim Online , 12 (2), 413-424.
Erol, G. H. (2005). Sınıf öğretmenliği ikinci sınıf öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarına yönelik tutumlar. Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
Erol, G. H., & Gezer, K. (2006). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarına çevreye ve çevre sorunlarına yönelik tutumları. International Journal of Environmental & Science Education , 1 (1), 65-77.
Erten, S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması. Hacet- tepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (28), 91-100.
Esa, N. (2010). Environmental knowledge, attitude and practices of student teachers. International Research in Geographical and Environmental Education , 19 (1), 39-50.
Geçit, Y., & Gençer, G. (2011). Sınıf öğretmenliği 1. sınıf öğrencilerinin coğrafya algılarının me- tafor yoluyla belirlenmesi (Rize Üniversitesi örneği). Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 1-19.
Genç, M., & Genç, T. (2013). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının belir- lenmesi. Asya Öğretim Dergisi (Asian Journal of Education) , 1 (1), 9-19.
Gürbüz, H., & Çakmak, M. (2012). Biyoloji bölümü öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Dicle Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi (19), 162-173.
Gürbüz, H., Çakmak, M., & Derman, M. (2013). Biyoloji öğretmen adaylarının sürdürülebilir çev- reye yönelik tutumları. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi , 6 (1), 144-149.
Güven, E. (2011). Çevre eğitiminde tahmin-gözlem-açıklama destekli proje tabanlı öğrenme yönteminin farklı değişkenler üzerine etkisi ve yönteme ilişkin öğrenci görüşleri. Yayınlanma- mış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Fen Bilgisi Öğretmenliği Bilim Dalı, Ankara.
Güven, İ., Yurdatapan, M., Benzer, E. & Şahin, F. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları ile sağlıklı yaşama yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Kasta- monu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(4), 1431-1448.
Hines, J. M., Hungerford, H., & Tomera, A. (1986-87). Analysis and synthesis of research on res- ponsible environmental behavior: A meta-analysis. The Journal of Environmental Education , 18 (2), 1-8.
Hungerford, H., & Volk, T. (1990). Changing learner behavior through environmental education. The journal of environmental education , 21 (3), 8-21.
Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Günümüzde İnsan ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş, İstanbul, Evrim Yayınevi.
Kahyaoğlu, M. (2015). İlköğretim öğrencilerinin doğa kavramına ilişkin algılarının metaforlar yo- luyla incelenmesi. Electronic Turkish Studies , 10 (11), 831-846.
Kahyaoğlu, M., & Kaya, M. F. (2012). Çevre Eğitimi Alanında Yapılan Çalışmaların İçerik Analizi (Özet). 21. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. İstanbul.
Kahyaoğlu, M., & Özgen, N. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi , 5 (2), 171-185.
Kaya, M. F. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının "küresel ısınma" kavramına yönelik me- tafor algıları. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(29), 117-134.
Kaya, M. (2014). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına İlişkin Algıları: Metafor Analizi Örneği. Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic , 9 (2), 917-931.
Kayalı, H. (2010). Sosyal bilgiler, Türkçe ve sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının çevre sorunla- rına yönelik tutumları. Marmara Coğrafya Dergisi , 258-268.
Kelleci, D. (2014). Sınıf Öğretmeni Adaylarının İklim Kavramına İlişkin Algılarının Metafor Yo- luyla İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun.
Kışoğlu, M. (2009). Öğrenci merkezli öğretimin öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığı düzeyine etkisinin araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago & London: University of Chicago Press.
Meral, E., Küçük, B. & Gedik, F. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre kavramına ilişkin algıları. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 65-78.
Merriam, S. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev.) Ankara: Nobel.
Miles, M., & Huberman, A. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Moser, K. (2000). Metaphor analysis in psychology-method, theory, and fields of application. Fo- rum: Qualitative Sozialforschung/ Forum: Qualitative Social Research , 1 (2).
Öcal, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 333-352.
Özata Yücel, E. & Özkan, M. (2014). Fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre algılarının kelime iliş- kilendirme aracılığıyla belirlenmesi. e-International Journal of Educational Research, 5(4), 41-56.
Patton, M. (2002). Qualitative Research & Evaluation Methods. London: Sage Publications.
Poortinga, W., Steg, L. & Vlek, C. (2004). Values, environmental concern and environmental beha- vior. Environment and Behavior, 36 (1), 70-93.
Saban , A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının "öğretmen" kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi , 2 (2), 131-155.
Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(55) , 14 (55), 459-496.
Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler . Türk Eğitim Bilimleri Dergisi , 7 (2), 281-326.
Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research (Cilt 15). Newbury Park CA: Sage.
Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi , 23 (2), 99-110.
Taşkın, Ö. & Şahin, B. (2008). Çevre Kavramı ve Altı Yaş Okul Öncesi Çocuklar. Pamukkale Üni- versitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(23), 1-12.
Ünal, S. (2011). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevreyle ilgili tutumlarının incelenmesi: Dikili İlçesi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Fen Bilgisi Eğitimi, Balıkesir.
Teksöz, G., Şahin, E., & Ertepınar, H. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürüle- bilir bir gelecek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (39), 307-320.
Teyfur, E. (2008). İlköğretim öğrencilerinin akademik başarılarının ve çevre kulübü çalışmalarının çevreye yönelik tutumlarına olan etkisi (İzmir Örneği). Ege Eğitim Dergisi , 9 (1), 131-149.
Timur, S., Timur, B., & Yılmaz, Ş. (2012). Fen ve teknoloji öğretmenleri ve öğretmen adaylarının çevreye yönelik davranışlarının incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergi- si, 32(3), 777-793.
Timur, S. & Yılmaz, M. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre bilgi düzeylerinin belirlen- mesi ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergi- si, 31(1), 303-320.
Tuncer, G., Tekkaya, C., & Sungur, S. (2006). Öğretmen adaylarının sürdürülebilir kalkınma ile il- gili inançları: Cinsiyet ve çevre dersine katılımın etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (31), 179-187.
Uluçınar Sağır, Ş., Aslan, O., & Cansaran, A. (2008). İlköğretim Öğrencilerinin Çevre Bilgisi ve Çevre Tutumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. İlköğretim Online , 7 (2), 496-511.
Ulukök, Ş., Bayram, K. & Selvi, M. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının biyoloji kavramına ilişkin zihinsel imgeleri (metafor analizi örneği). International Online Journal of Educational Sciences,7(3), 244 - 259
Uyanık, B. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin küresel çevre sorunlarına yönelik metaforları. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
Yardımcı, E., & Bağcı Kılıç, G. (2010). Çocukların gözünden çevre ve çevre sorunları. İlköğretim Online, 9(3), 1122-1136.
Yazıcı, Ö. (2013). Coğrafya öğretmenlerinin çevre kavramına ilişkin algıları: Bir metafor analizi çalışması. The Journal of Academic Social Science Studies ( JASS) , 6 (5), 811-828.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yoldaş, C. (2009). Çevre Bilimi Dersinin Sınıf Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerileri, Erişileri ve Tutumlarına Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.