Destekleme Priminin Ayçiçeği Arzı Üzerindeki Etkisi: ARDL Modeli

Dünya ekonomilerinde olduğu gibi Türkiye ekonomisinde de ayçiçeği önemli bir yere sahiptir. Ekonomiler üzerindeki önemine rağmen ürünün literatürde kapsamlı olarak incelenmediği görülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı: Türkiye’de üreticilerin ayçiçeği üretimini etkileyen faktörleri belirlemek ve destekleme primlerinin ayçiçeği arzı üzerindeki etkisini ampirik olarak analiz etmektir. Söz konusu ilişki, Otoregresif Dağıtılmış Gecikme (ARDL) yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Analizde, 1994-2021 dönemine ait yıllık zaman serileri kullanılmıştır. Analiz sonucunda; uzun dönem arz fonksiyonunda yer alan kriz kukla değişkeni hariç diğer değişkenlerin istatistiki olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Analiz sonuçları işaret açısından incelendiğinde, analizde yer alan tüm değişkenlerin iktisadi beklenti ile uyumlu olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan analiz sonucunda; ayçiçeği fiyatı (0,087), destekleme primi (0,11), verimlilik (0,86) ve trend (0,02) değişkenleri ayçiçeği arzı üzerinde artırıcı bir etkiye girdi maliyeti değişkenin (0,14) ise azaltıcı bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ayçiçeği arzı, destekleme primi, ARDL sınır testi

The Effect of Support Premium on Sunflower Supply: ARDL Model

Sunflower has an important place in the Turkish economy as well as in the world economies. Despite its importance on economies, it is seen that the product has not been extensively studied in the literature. Therefore, the aim of this study is to determine the factors affecting the sunflower production of producers in Turkey and to analyze empirically the effect of support premiums on sunflower supply empirically. This relationship was analyzed using the Autoregressive Distributed Lag (ARDL) method. Annual time series for the period of 1994-2021 were used in the analysis. As a result of the analysis, it was determined that the other variables except for the crisis dummy variable in the long-term supply function are statistically significant. When the analysis results were analyzed in terms of signs, it was concluded that all the variables in the supply function are in line with the economic expectation. In sunflower supply, while sunflower prices (0.87), support premium (0.11), productivity (0.86) and trend (0.02) variables have an increasing effect, the input cost variable (0.14) has a decreasing effect.

Keywords:

Sunflowers supply, support premium, ARDL bound test,

PDF

___

Adıyaman, A. & Günay, S. (2008). Türkiye’de Yüksek Tarım Maliyeti Sorununun Çözümünde Biyodizelin Yeri. Doğu Coğrafya Dergisi, 13(19), 105-122.
Alzamel, N. M., Taha, E. M., Bakr, A. A. & Loutfy, N. (2022). Effect of Organic and Inorganic Fertilizers on Soil Properties, Growth Yield, and Physiochemical Properties of Sunflower Seeds and Oils. Sustainability, 14(19), 12928.
Badar, H, Javed, M. S., Ali, A. & Batool, Z. (2002). Production and Marketing Constraints Limiting Sunflower Production in Punjab (Pakistan). International Journal of Agriculture & Biology, 4(2). 267-271. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı - Gübre Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: DPT.
Erdal, G. & Erdal, H. (2008). Türkiye’de Tarımsal Desteklemeler Kapsamında Prim Sistemi Uygulamalarının Etkileri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1), 41-51.
FAO (2021a). FAOSTAT – Crops Production Data. Erişim adresi: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC, Erişim tarihi: 07.04.2021.
FAO (2021b). FAOSTAT – Crops and Livestock Products Trade Data. Erişim adresi: http://www.fao.org/faostat/en/#data/TP, Erişim tarihi: 10.04.2021.
FAO (2021c). FAOSTAT – Producer Prices Data. Erişim adresi: http://www.fao.org/faostat/en/#data/PP, Erişim tarihi: 10.04.2021.
Fosu, O.A.E. & Joseph, M.F. (2006). Aggregate Import Demand and Expenditure Components in Ghana: An Econometric Analysis. MPRA Paper No.599.
Gül, V., Öztürk, E. & Polat, T. (2016). Günümüz Türkiye’sinde Bitkisel Yağ Açığını Kapatmada Ayçiçeğinin Önemi. Alınteri, 30(B), 70-76.
Güleş, H. K. & Özgüven, M. (2016). Ayçiçeğinin Stratejik Ürün Kapsamına Alınmasına İlişkin Araştırma Raporu. Konya: Konya Gıda ve Tarım Üniversitesi.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (2013). 2012 Yılı Ayçiçeği Raporu. Erişim adresi: http://koop.gtb.gov.tr/data/533199e9487c8eb1e43d7284/2012%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Ay%C3%A7i%C3%A7e%C4%9Fi%20Raporu.pdf, Erişim tarihi: 11.04.2021.
INDEXMUNDI (2021a). Sunflowerseed Oil Food Use Domestic Consumption. Erişim adresi: https://www.indexmundi.com/agriculture/?commodity=sunflowerseed-oil&graph=food-use-domestic-consumption, Erişim tarihi: 07.04.2021.
INDEXMUNDI (2021b). Sunflower Oil Monthly Price - US Dollars Per Metric Ton. Erişim adresi: https://www.indexmundi.com/commodities/?commodity=sunflower-oil&months=360, Erişim tarihi: 10.04.2021.
İşler, N. (TY). Ayçiçeği. Erişim adresi: http://www.mku.edu.tr/files/898-d1f0723c-d1b7-45a5-890a-4ea53c58f234.pdf, Erişim tarihi: 12.05.2021.
Kaya, Y. (2018). Ayçiçeği Tarımı. Edirne Tarım ve Hayvancılık Dergisi, 10-11.
Kızıloğlu, S. & Erem Kaya, T. (2008). Erzurum İlinde Çerezlik ve Yağlık Ayçiçeğinin Üretim Maliyeti: Pasinler İlçesi Örneği. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(2), 175-185.
Kiiru, M. W. (1995). Determination of the Price Elasticity of Sunflower Supply in Kenya (Doctoral dissertation). The University of Nairobi, Science in Agriculturel Economics, Kenya.
Kobzev, A. (2002). A Regional Agricultural Trade Model for Wheat and Sunflower Seeds in Ukraine. S. Von Cramon-Taubadel & I. Akimova (Ed.). içinde Fostering Sustainable Growth in Ukraine (s. 227-239). Berlin: Springer-Verlag.
Kumbsaroğlu, H. & Dağdemir, V. (2010). Erzurum İlinde Tarım Makinelerine Sahip Olan ve Olmayan İşletmelerde Patates, Şekerpancarı ve Ayçiçeğinin Üretim Maliyeti. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(2), 15-24.
Lekunze, J., Antwi, M. A. & Oladele, O.I. (2011). Socio-Economic Constraints to Sunflower Production in Bojanala Farming Community of the North-West Province. South Africa. Life Science Journal, 8(2), 502-506.
Liberio, J. (2012). Factors Contributing to Adoption of Sunflower Farming Innovations in Mlali Ward, Mvomero District, Morogoro Region – Tanzania. Morogoro-Tanzania: Sokoine University of Agriculture.
Matlasedi, T. N. (2017). The Influence of the Real Effective Exchange Rate and Relative Prices on South Africa’s Import Demand Function: An ARDL Approach. Cogent Economics & Finance, 5(1), 1-16.
Narayan, P. K. (2004). Fiji's Tourism Demand: The ARDL Approach to Cointegration. Tourism Economics, 10(2), 193-206.
Narayan, P.K. (2005). The Saving and Investment Nexus for China: Evidence from Cointegration Tests. Applied Economics, 37(17), 1979-1990.
OECD (2021). Productivity. Erişim adresi: https://stats.oecd.org/, Erişim tarihi: 10.04.2021.
Özdemir, Z. (1989). Türkiye'de Gübre Destekleme Uygulamaları. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 47(1-4), 281-289.
Özüdoğru, T., & Miran, B. (2015). Türkiye’de Farklı Destekleme Politikalarının Pamuk Arzı Üzerine Etkileri. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 1(2), 9-19.
Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (1996). Testing for the 'Existence of a Long-Run Relationship'. Faculty of Economics Working Papers No. 9622, Cambridge: University of Cambridge.
Pesaran, M.H., Shin, Y. & Smith, R.J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16, 289–326.
Pesaran, H. M. & Shin, Y. (1995). Autoregressive Distributed Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis. DAE Working Paper Series No. 9514, Cambridge: University of Cambridge Department of Applied Economics.
Pesaran, H. M. (1997). The Role of Economic Theory in Modelling the Long-Run. Economic Journal, 107, 178–191.
Pesaran, H. M. & Shin, Y. (1999). Autoregressive Distributed Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis. S. Storm (Ed.). içinde Econometrics and Economic Theory in the 20th Century: The Ragnar Frisch Centennial Symposium (s. 371-413). Cambridge: Cambridge University Press.
Pietryk, J. W. (1976). An Econometric Analysis of Sunflower Production in Manitoba (Master's Thesis). The University of Manitoba, Department of Agricultural Economics and Farm Management, Manitoba.
Rasouli, F., Sadighi, H. & Minaei, S. (2009). Factors Affecting Agricultural Mechanization: A Case Study on Sunflower Seed Farms in Iran. Journal of Agricultural Science and Technology, 11, 39-48.
Seller, G. J. & Gulya, T. J. (2016). Sunflower: Overview. C. W. Wrigley, H. Corke, K. Seetharaman & J. Faubion (Ed.). içinde Encyclopedia of food grains (Volume-1) (s. 247-253). Oxford: Elsevier.
Semerci, A. (2019). Yağlık Ayçiçeği Üretiminin Ekonomik Analizi: Kırklareli İli Örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6(4), 616-623.
Semerci, A. & Özer, S. (2011). Türkiye’de Ayçiçeği Ekim Alanı, Üretim Miktarı ve Verim Değerinde Olası Değişimler. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(3), 46-52.
Semerci, A., Kaya, Y., Şahin, İ. & Çıtak, N. (2012). Türkiye’de Yağlı Tohumlar Üretiminde Uygulanan Destekleme Politikalarının Ayçiçeği Ekim Alanları ve Üretici Refahı Üzerine Etkisi. Selçuk Üniversitesi Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 26(2), 55-62.
Tan, S., Bınarcı, S. & Everest, B. (2016). Ayçiçeği Üreticilerinin Mevcut Tarımsal Desteklerden Memnuniyet Düzeyini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Edirne İli Lalapaşa İlçesi Örneği. 12. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 25-27 Mayıs 2016, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, 781-790.
Tarım ve Orman Bakanlığı (2021). Bitkisel Üretim Verileri. Erişim adresi: https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf, Erişim tarihi: 10.04.2021.
Tarım ve Orman Bakanlığı (2021). Tarım Ürünleri Piyasaları - Ayçiçeği. Erişim adresi: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasalar%C4%B1/2021-Ocak%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Raporu/Ay%C3%A7i%C3%A7e%C4%9Fi%20Ocak-2021%20tar%C4%B1m%20%C3%BCr%C3%BCnleri%20piyasa%20raporu%20Haz%C4%B1r-d.pdf, Erişim tarihi: 12.04.2021.
Taşkaya Top, B. & Özüdoğru, T. (2016). Türkiye’de Ayçiçeği Destekleme Politikalarının Tercihinde Etkili Olan Faktörler. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 1-10.
TEPGE (2018). Tarım Ürünleri Piyasası: Ayçiçeği (Ocak 2018). Erişim adresi: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Menu/27/Tarim-Urunleri-Piyasalari, Erişim tarihi: 24.04.2021.
TEPGE (2021). Tarım Ürünleri Piyasası: Ayçiçeği (Ocak 2021). Erişim adresi: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Menu/27/Tarim-Urunleri-Piyasalari, Erişim tarihi: 16.04.2021.
Ticaret Bakanlığı (2019). 2018 Yılı Ayçiçeği Raporu. Erişim adresi: https://ticaret.gov.tr/data/5d41e59913b87639ac9e02e8/4c17a258a718e4971bfa702f6c03fed3.pdf, Erişim tarihi: 12.04.2021.
Ticaret Bakanlığı (2020). 2019 Yılı Ayçiçeği Raporu. Erişim adresi: https://esnafkoop.ticaret.gov.tr/data/5d44168e13b876433065544f/2019%20Ay%C3%A7i%C3%A7e%C4%9Fi%20Raporu.pdf, Erişim tarihi: 22.04.2021.
TÜİK (2021a). Tarım İstatistikleri – Yağlı Tohumlar (1988-2020). Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1, Erişim tarihi: 12.04.2021.
TÜİK (2021b). Tarım İstatistikleri – Bitkisel Ürün Denge Tabloları; "Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler" (2000/'01-2019/'20). Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1, Erişim tarihi: 12.04.2021.
TÜİK (2021c). Nüfus ve Demografi İstatistikleri – 2020 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109, Erişim tarihi: 12.04.2021.
TÜİK (2021d). Tüketici Fiyat Endeksi - Tüketici Madde Fiyatları. Erişim adresi: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr, Erişim tarihi: 10.04.2021.
TÜİK (2021e). Tarım İşçilerinin Ortalama Ücretleri. Erişim adresi: https://tuikweb.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=1004, Erişim tarihi: 10.04.2021.
TÜİK (2021f). Tarımsal Ürün Fiyatları ve Üretim Değerleri - Bitkisel Ürün Fiyatları. Erişim adresi: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr, Erişim tarihi: 14.04.2021.
TÜİK (2021g). Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi - Ana ve Alt Gruplara Göre Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tarimsal-Girdi-Fiyat-Endeksi-Subat-2021-37272, Erişim tarihi: 14.04.2021.
USDA (2021). Reports and Data – PSD Reports. Erişim adresi: https://apps.fas.usda.gov/psdonline/app/index.html#/app/downloads, Erişim Tarihi: 07.04.2021.
World Bank (2021). The World Bank Data - Population (Total). Erişim Adresi: https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL, Erişim tarihi: 12.05.2021.
Yeşilayer, A., Erdal, G., Erdal, H. & Özülkü, Ş. (2016). Tokat İli Zile İlçesinde Ayçiçeği Yetiştiriciliğinde Bitki Koruma Sorunları ve Üreticilerin Bilinç Düzeyi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 13, 152-162.
Yıldız, F. (2017). Türkiye’de Merkezi Yönetim Bütçesinden Yapılan Tarımsal Destekleme Ödemelerinin Tarımsal Üretim Üzerindeki Etkisi: 2006–2016 Dönemi. Sayıştay Dergisi, 104, 45-63.
Yükseler, Z. (1999). Tarımsal Destekleme Politikaları ve Doğrudan Gelir Desteği Sisteminin Değerlendirilmesi. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı.
Ziraat Mühendisleri Odası (2018). Ayçiçeği Raporu 2018. Erişim adresi: https://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/3a8f49f89a49c6a_ek.pdf?tipi=38&turu=D&sube=0, Erişim tarihi: 12.05.2021.