ENDÜLÜS EDEBİYATI VE ARAP ŞİİRİNDE GAZEL

Yaklaşık sekiz asır boyunca varlığını koruyan, medeniyet ve kültürde çığır açan En-dülüs Devleti, edebiyat ve şiirde sadece Avrupa kıtasına değil yedi kıtaya birden örnek olmuştur. Bu çalışmada genel olarak edebiyat ve şiirin, özelde ise gazel şiirinin dö-nemlere göre gelişim aşamaları, ortaya çıkma sebepleri ve etkenleri incelenmiştir. Ay-rıca Araplar açısından yeni bir dünya ve doğasıyla yeryüzü cenneti olarak adlandırılan Endülüs Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına kadar yaşadığı kriz ve kargaşalara rağ-men şiirde ortaya çıkan yenilikler ve bu yeniliklerin şairler ve şiirlerindeki etkileri incelenmeye çalışılmıştır. Endülüs coğrafyasının doğal güzelliğinden kaynaklanan ve şiire yansıyan tabiat tas-viri ve medh konuları Endülüs dönemi şiirinde en önemli yeniliklerden biri olarak savunulmuştur. Ancak çalışmamızda insanın doğasında mevcut olan aşk ve sevginin de şairler nazarında söz konusu doğa harikası coğrafya kadar etkili olduğu gözlem-lenmiştir. Bu bağlamda doğu edebiyatı ve klasik Arap edebiyatı ile kıyaslanarak gazel şiirindeki değişimler Endülüs döneminin önde gelen şairlerin şiir örnekleriyle birlikte incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Endülüs, Arap Edebiyatı, Şiir, Gazel

Andalusian Literature and Gazel in Arab Poetry

The Andalusian state which has pioneered civilization and culture preserved its exist-ence for nearly eight centuries, set an example not only for the European continent but also for seven continents In this study, by the developmental stages, causes and factors of literature and poetry in general and ghazal poetry in particular have been examined. In addition, despite the crises and disorders the Andalusian state -called as a new world and the paradise of the earth with its nature for the Arabs- lived from its foundation to its collapse, the innovations that emerged in poetry and the effects of these innovations on poets and poems tried to be examined. Nature description and medh issues which are reflected in poetry and originated from the natural beauty of Andalusia, have been defended as one of the most important innovations in the poetry of the Andalusian period. However, in our study, it was observed that the romance and love, which exist in the nature of human beings, are as effective as wonder of nature geography in question for the poets. In this regard, the changes in ghazal poetry have been examined together with the poem samples of the leading poets of the Andalusian period by comparing them with eastern literature and classical Arabic literature.

Keywords:

Andalusian, Arabic Literature, Poetry, Ghazal,

PDF

___

‘Abdurrahmân, İ. M. (2018). Edeb Endelusî. Mekke: Ümmü’l-Kurra Üniversitesi Yayınları.
‘Abdusselâm b. Rağbân, (2004). Dîvân Dîku’l-Cinn el-Hımsî, der. Mazhar el-Haccî. Şam: İttihâdu’l-Kitabu’l-‘Arab Yayınları.
‘Asî, M. (1970). eş-Şi’ru ve’l-Bî’etu fi’l-Endelus. Beyrut: el-Mektebetu’t-Ticârî li’n-Neşr,.
‘Îd, S. (1993). el-Ğazalu’l-‘Uzrî; el-Hakikatu’z-Zahira. Kahire: Mekte-betu’l-Âdâb Yayınları.
Abbâs, İ. (1959). Târîhu’l-edebi’l-Endelusî – ‘Asru’t-Tavâ’if ve’l-Murâbitîn. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe Yayınları.
az-Zayyât, A. H. (2011). Târîh el-Adabu’l-‘Arabi. Kahire: Nahdatu Mısır Yayınları.
Bereket, İ. (1998). el-Hub fi Sadri’l-İslâm. Kahire: Kabâ’ Yayınları.
Colan, C. S. (1983). el-Beyânu’l-Muğrib fî Ahbâri’l-Endelus ve’l-Mağrib. Tercüme: İbn ‘Azârî el-Marâkeşî, Beyrut: Daru’s-Sekafe Yayınları.
Çetin, N. M. (2001). Eski Arap şiiri. İstanbul: Kapı Yayınları.
Çınar, M. (2002). Endülüs’te Mulûku’t-Tavâ’if Dönemi Edebi Çevresi. Erzurum: (Yayımlanmış Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dayf, Ş. (h. 1119). ‘Asru’d-Duvel ve’l-İmârât el-Endelüs. Kahire: Dâru’l-Ma’arif Yayınları.
Dayf, Ş. (1987). al-Fenn ve Mezâhibuhû fi’ş-Şi’ri’l-‘Arabî, (11. Baskı). Kahire: Dâr’ul-Ma’arif Yayınları.
Demirayak, K. – Sarvan, A. (2009). Arap edebiyatı tarihi Cahiliye Dö-nemi. Erzurum: Fenomen Yayınları.
Ebû ‘Ali, N. H. (2010). M’aani Şi’ir’ul-Ğazal Beyne’t-Taklîd ve’t-Tecdîd. Gazze: İslamiyye Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Ebu’l-Haşab, İ. ‘A. (1966). Târih el-Edebu’l-‘Arabî fi’l-Endelüs. Beyrut: Daru’l-Fikr Yayınları.
ed-Dâye, M. R. (1979). Divân İbn ‘Abdirabbih. Şam: er-Risâle Yayınları.
ed-Dâye, M. R. (2000). fi’l-Edebi’l-Endelüs. Beyrut: Dâru’l-Fikr Yayınları.
el-Hâdî, S. (1986). İtticâhâtu’ş-Şi’ri fi’l-‘Asri’l-Emevî. Kahire: el-Hâncî Yayınları.
el-Humeydî, E. ‘A. M. b. F. (2008). Cuzvetu’l-Muktebes, Tahkik: Beşşâr ‘Avvâd Ma’rûf, Tunus: Dâru’l-Ğarb el-İslâmî Yayınları.
el-Keylânî, F. N. (2018). el-Gazal fi’ş-Şi’ri’l-‘Arabî. Bağdat: Dicle Yayınları.
eş-Şek’a, M. (1979). el-Edebu-l Endülûsî:Mevdu’atihî ve Hasâisihî, (4. Baskı). Beyrut: el-‘İlmu lil-Melâyîn Yayınları.
et-Tabbâ’, A. E. (2016). Divân Omar b. Ebi Rebî’a, (II. Baskı). Beyrut: Kalem Yayınları.
et-Tilimsânî, A. b. M. el-Makkarî, (1968). Nefhu-t Tîb min Ğusni-l Endü-lüs er-Ratîp. Beyrut: Dâr Sâdır Yayınları.
Heykel, A. (1985). el-Edebu’l-Endelusî. Kahire: Daru’l Ma’arif Yayınları.
İbn Hafâce,(1994). Divân İbn Hafâce, Tahkik: ‘Omar Fârûk et-Tabbâ’, Beyrut: Dâru’l-Kalem Yayınları.
İbn Hamdîs, (1960). Divan İbn Hamdîs, Tahkik: Muhammed ‘Abbâs, Beyrut: Dâr S’adır Yayınları.
İbn Hazm, (2014). Güvercin gerdanlığı, (22. Baskı), çev. Mahmut Ka-nık, İstanbul: İnsan Yayınları.
İbn Zeydun, (1994). Dîvân İbn Zeydûn, (2. Baskı), Der. Yûsuf Ferhât, Beyrut: Dâru’l-Kitâb el-‘Arabî.
İbni Haldûn, (2005). Mukaddime, Tahkik ‘Abdusselâm eş-Şedâdi, 1. Baskı, Fas: Beytu’l-Funûn ve’l-Adâb Yayınları.
‘Îd, S. (1993). el-Ğazalu’l-‘Uzrî; el-Hakikatu’z-Zahira. Kahire: Mekte-betu’l-Âdâb Yayınları.
Kazîha, R. (1998). el-Fukahe fi’l-Edebi’l-Endelusi. Kahire: el-Mektebetu’l-‘Asriyye Yayınları.
Meymûn b. K. (1979). Dîvânu’l-A’şâ el-Kebîr. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb Yayınları.
Muhammed, S. (2000). el-Ğazal fi’ş-Şi’ri’l-‘Arabî. Beyrut: Dâr el-Râtib el-Câmi’iyye.
Pala, İ. (2004). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
Reysûnî, M. (1978). eş-Şi’ru’n-Nesevî fi’l-Endelus. Beyrut: Dar mekte-bet’u-l Hayat Yayınları.
Sâdık b. ‘Umrân; el-Bâcî , ‘A.; el-‘Irdâvî, el-Hâşimî; el-Vuğlânî, R. ‘A. (2006). Kitâbu’n-Nusûs, Tunus: Ulusal Pedagoji Merkezi Yayınları.
Seybold, C.F. (1999). Endülüs. İslam ansiklopedisi. İstanbul.
Yanık, N. H. (2010). Arap şiirinde tasvir. Erzurum: Fenomen Yayınları.
Yıldırım, A. (2007). Endülüs’te Arap dili çalışmaları (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi) Van: Sosyal Bilim Enstitüsü.

Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi-Cover

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2018
Yayıncı: KTO Karatay Üniversitesi

Arşiv