İran’ın Güvenlik Politikasında Yemen’in Rolü: Tarihsel ve Mezhepsel Bir Değerlendirme

Orta Doğu’daki en önemli devletlerden biri olan İran, tarihsel kaygıları ve ekonomik çıkarlarını bir araya getirerek dış politikasını şekillendirmektedir. Kuşatılma sendromunun etkisiyle güvenliğini sınırları dışından başlatmayı arzularken ideolojik veya mezhepsel yakınlık duyduğu grupları da yanına çekmek istemektedir. Yemen’de Husiler üzerinden denetim sağlamayı amaçlayan İran, bir yandan Bab’ül Mendep Boğazı’nı kontrol altında tutarak enerji güvenliğini sağlamaya çalışmakta diğer yandan Sünniliğin önemli bir temsilcisi olan Suudi Arabistan’ı devre dışı bırakmak istemektedir. İran’ın güvenlik politikalarında Yemen’in rolünü irdelemek isteyen bu çalışmada; Yemen’in stratejik konumu ve önemi, Husiler ve İran’la ilişkileri, İran’ın güvenlik politikalarında Şiilik ve son olarak Suudi Arabistan-İran rekabetinin Yemen’deki yansımaları tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

İran’ın Güvenlik Politikası, İran-Yemen İlişkileri, Bab’ül Mendep Boğazı, Zeydilik, Husiler

The Role of Yemen in Iran’s Security Policy: A Historical and Sectarian Evaluation

Iran, one of the most important states in the Middle East, shapes its foreign policy by bringing together historical concerns and economic interests. While it wants to initiate its security from outside the borders by the influence of the siege syndrome/siege mentality it also wants to gain groups which is close to its ideological or sectarian identity. Aiming to provide control over the Houthis in Yemen, Iran is trying to maintain energy security by controlling Bab el-Mandeb Strait and neutralize the Saudi Arabia, an important representative of Sunni. This study discusses the strategic importance of Yemen, the relations between the Houthis and Iran, Shi’ism in Iran’s security policies and finally the reflections of the Saudi Arabia-Iranian rivalry in Yemen while aiming to analyze the role of Yemen in Iran’s security policies.

Keywords:

The security policy of Iran, Iran-Yemen Relations, Bab el- Mandeb Strait, Zaidiyyah, Houthis,

PDF

___

Açıkalın, S., Coskun, G. ve Laçiner, S. (2010). Yemen Dosyası Fakirlik ve Terör Kıskacında Bir Ülke. Ankara: Usak Yayınları.
Ardemagni, E. (2017). From Insurgents To Hybrıd Securıty Actors? Deconstructıng Yemen’s Huthı Movement. ISPI Analysıs, (315). https://www.ispionline.it/sites/default/files/pubblicazioni/analisi315_ardemagni_04.05.2017.pdf (11.10.2021).
Arı,T. (2012). Yemen’de Arap Baharından Husi Darbesine: Bir Demokrasi Denemesinden Başarısız Devlete Mi? SDE Bakış, (8), 1-10.
Aydıntepe, M. ve Artokça, İ. (2013). Yemen. Stratejik Rapor (55). https://tasam.org/Files/PDF/Raporlar/yemen_raporu.pdf_b7e9f548-3946-4f3d-ac14-b8448ef6b8eb.pdf (04.10.2021)
Ayhan, V. (2009). Yemen’de İç Savaş: Aktörler, Amaçlar ve Bölgesel Etkiler Bağlamında Bir Analiz. Ortadoğu Analiz, 1(10), 41-50.
Beyin, A. (2006). The Bab al Mandab vs the Nile-Levant: An Appraisal of the Two Dispersal Routes for Early Modern Humans Out of Africa. African Archaeological Review, 23(1), 5-30.
Büyükkara, M. A. (2011). Sosyal, Siyasi ve Dini Yönleriyle Yemen Husi Hareketi. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi,16 (30), 115-152.
Bodin, J. Six Books of the Commonwealth, Abridged and Translated by M. J. Tooley, Basil Blackwell, Oxford: http://www.constitution.org/ bodin/bodin.txt (09.12.2020).
Çitlioğlu, E. (2015). İran’ı Anlamak. Ankara: Başkent Üniversitesi.
Doster, B. (2012). Bir Bölgesel Güç Olarak İran’ın Ortadoğu Politikası. Ortadoğu Analiz, 4 (44), 44-51.
El Alim, E. (2015). “Husi-İran Çatışması: Mezhep Kılıflı Çıkar İttifakı”. Al Jazeera, 17 Nisan.
Gökalp, Y. (2015). Yemen Tarihinde Dini, Siyasi Bir Aktör Olarak Zeydilik. Ortadoğu Analiz, 7 (68), 291-304.
Gün, M. S. (2012). Yemen’de Arap Baharı. Yasama Dergisi, (22), 0-21.
Hıll, G. ve Nonneman, G. (2011). Yemen, Saudi Arabia and the Gulf States: Elite Politics, Street Protests and Regional Diplomacy. Middle East and North Africa Programme, Chatham House, (1).
Hira, İ. H. ve Yakut, Ö. (2015). Yemen Raporu. Genç İDSB, Ülke Masaları. https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL (07.02.2021)
Husiler Gerçeği, http://sahniseman.org/husiler-gercegi/ (15.11 2018).
Hürmüz Boğazı Petrol Taşımacılığında Liderliğini Korudu, Hürriyet, (02.08.2017).
Irani, G. E. (2008). Iran’s Regional Security Policy: Opportunities and Challenges. Real Instituto Elcan. Documento de Trabajo Working Paper, (58).
İnat, K. ve Kurt, V. (2016). İran- Suudi Arabistan Rekabetinin Bölgesel Yansımaları. SETA Analiz, (148).
Karagiannis, E. (2016). İran’ın Bölgesel Güç Olarak Yükselişi: Şiilerin Güçlendirilmesi ve Buna Bağlı Kısıtlamalar. NATO Dergisi.
Katzman, K. (20.03.2018). Iran’s Foreign and Defense Policies. Congressional Research Service.
Khalaji, M. (02.02.2015). Yemen’s Zaidis: A Window for Iranian Influence. The Washington Instıtute.: http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/yemens-zaidis-a-window-for-iranian-influence (05.04. 2020)
Kocatepe, D. (2017). İran- Suudi Arabistan Rekabeti: Mezhep Görünümlü Çıkar Çatışması. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, (İran Özel Sayısı), 1 (2), 67-101.
Kurt, V. (2015). Devrimden Askeri Müdahaleye Yemen. SETA Analiz, (144).
Mansharof, Y. ve Kharrazi, E. (2015). Iran's Support For The Houthi Rebellion In Yemen: 'Without Iran There Would Be No War In Syria And Ansar Allah Would Have Never Emerged, MEMRI. https://www.memri.org/reports/irans-support-houthi-rebellion-yemen-without-iran-there-would-be-no-war-syria-and-ansar( 18.12.2021).
Lynch, C. (2017). “Confidential U.N. Report Suggests Saudi-Led Coalition Failing in Yemen.” Foreign Policy, 18 August.
Milani, M. (19.04. 2015). Iran's Game in Yemen Why Tehran Isn't to Blame for the Civil War. Foreign Affairs.
Nia, M., M. (2010). Understanding Iran’s Foreign Policy: An Application of Holistic Constructivism, Alternatives: Turkish Journal of International Relations, 9 (1), 148-180.
Okçuoğlu, İ. (2015). Yemen Savaşı-Arap Yarımadasında Bölgesel Rekabet ve Jeopolitik Oyunlar. http://ibrahimokcuoglu.blogspot.com.tr/2015/04/yemen-savasi-arap-yarimadasinda.html(15.08.2019)
“Osmanlı’nın Yemen’e Verdiği Önem”, Milli Gazete, 12.03.2010.
Salisbury, P. (2017). Yemen: National Chaos, Local Order. Chatham House, The Royal Institute of International Affairs. https://www.chathamhouse.org/2017/12/yemen-national-chaos-local-order (09.07.2021).
Sandıklı, A. ve Emeklier, B. (2014). İran’ın Dış Politika Vizyonu ve Jeopolitik Hedefleri. BİLGESAM.
Semin, A. (2015). Yemen Krizi, Husiler ve İran-Körfez Güç Mücadelesi, BİLGESAM Analiz, (1201).
Shay, S. (2016). The Bab El Mandab Strait and the Houthi Threat. Instute for Policy and Strategy. Lauder School of Government, Diplomacy and Strategy.
Sinkaya, B. (2015). Suudi Arabistan’ın Yemen’e Müdahalesi Karşısında İran’ın Tutumu. Ortadoğu Analiz, 7 (68), 16-19.
Sinkaya, B. (2015). İran-Yemen İlişkileri ve Ensarullah Hareketi. Ortadoğu Analiz, 7 (67), 60-62.
Staff, R. (2009). “Yemen Points to Iranian Backing For Rebels”. Reuters, 18 Ağustos.
Stratejik İstihbarat (2015). “Arap Dosyası: Yemen Sorunu”. https://stratejikistihbarat.files.wordpress.com/2015/09/yemen-sorunu.pdf (09.09.2021).
Şahin, M. (2008). İran Dış Politikasının Dini Retoriği. Akademik Ortadoğu, 2 (2), 7-17.
Terrill, W. A. (2011). The Conflıcts in Yemen and U.S. Natıonal Securıty. Strategic Studies Institute.
Tınas, M. (2020). Yemen İç Savaşı’nda Husiler: Vekâlet İlişkisinin Karmaşık Yapısı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (1), 117-136.
Tikici, U. (2011). Devrimden Günümüze İran Dış Politikası. TUİÇ Akademi. http://www.tuicakademi.org/devrimden-gunumuze-iran-dis-politikasi/ (12.10.2020)
Tomar, C. (2015). “Zeydilik, Husiler ve El Kaide: Yemen’de Neler Oluyor?”, Al Jazeera, 24 Ocak.
Yaşaroğlu, H. (2013). Zeydiyye’nin İmamet Görüşü ve Diğer Bazı Mezheplerle İlişkileri. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (3), 113-132.