Seyyid Eşrefuddîn Huseyin Gîlânî ve Şiirleri Üzerine

Yirminci yüzyılın başlarında, Fars edebiyatında ‘sosyal eleştiri’ temalı şiirler özgürlük düşüncesinin halk arasında daha da yaygınlaşmasını sağlamıştır. Yazıldıkları dönemin önemli siyasi ve toplumsal olaylarını gözler önüne seren, daha çok hicvî ve mizahî biçimde kaleme alınan bu şiirler İran halkını güldürürken onları düşünmeye ve öz eleştiri yapmaya teşvik etmiştir. İran’da 1905-1907 yılları arasında gerçekleşen ‘Meşrutiyet İnkılâbı’nın ardından, dönemin önemli hiciv şairlerinden Seyyid Eşrefuddîn Huseyin Gîlânî de, nam-ı diğer Nesîm-i Şimâl, bu isimle kurduğu eleştiri amaçlı mizahî gazetesi ile Meşrutiyetin gerçekleri, bu yeni rejimin aksayan yönleri ve toplumsal hayatın bozuklukları hakkında İran halkını bilgilendirmek ve bilinçlendirmek istemiştir. ‘Şiʿr-i Nov’ (yeni şiir) akımının temsilcilerinden olan Eşrefuddîn daha çok musammat nazım biçimindeki eleştirel şiirlerini sokak ve pazar dilini kullanarak yani halkın anlayabileceği sade bir üslupla yazmış ve bu şiirleri gazetesinde yayımlayarak geniş kitlelere, daha çok toplumun alt tabakasına mensup insanlara ulaşmış ve bu insanlar tarafından büyük ilgi görmüştür. Şair, hayatı boyunca yaşadığı türlü sıkıntılara rağmen benimsemiş olduğu bu görevinden hiçbir zaman vazgeçmemiş ve nerede, hangi şartlarda olursa olsun şiir söylemeye devam etmiştir. Bu çalışmada, Nesîm-i Şimâl’in hayatı ve edebî üslubundan bahsedilerek, bu bağlamda yazdığı şiirler örneklendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Fars Edebiyatı, İran Meşrutiyeti, Nesîm-i Şimâl, Toplumsal Şiir, Hiciv Şiiri

On Sayyed Ashraf-al-Din Hosseini Gilani And His Poems

In the early twentieth century, poems based on ‘social criticism’ in Persian literature made the idea of freedom more widespread among the public. These poems, which show the important political and social events of the period they were written in, with a satirical and humorous content, encouraged the Iranian people to think and make self-criticism while making them laugh. After the constitutional reform in Iran between 1905-1907, one of the most important satirical poets of the period, Sayyed Ashraf-al-Din Hosseini Gilani, a.k.a. Nasīm-e Šemāl wanted to inform the Iranian people about the realities of the constitutional monarchy, disruptions of this new regime and social life through the newspaper with a humorous and critical content that he established under this name. Ashraf-al-Din who is one of the representatives of the ‘new poetry’ has written his poems in the genre of ‘musammat’ in a simple style that can be understood by the people using street and market language and by publishing these poems in his newspaper, he reached out to large masses, mostly to people from the lower levels of society, and received great attention from these people. The poet never gave up this task he had adopted despite all the difficulties he experienced throughout his life and continued to say poetry in this context no matter where, under any circumstances. In this study, by being mentioned Nasīm-e Šemāl's life and literary style, his poems written in this context will be exemplified.

Keywords:

Persian Literature, Iran Constitution, Nasīm-e Šemāl, Social Poetry, Satirical Poetry,

PDF

___

Alevî, Bozorg (1386), Târîh-i Edebiyât-i Muʿâsır-i İrân, Nazm u Nesr, Tahran: Câmî.Anbarcıoğlu, Meliha (1966), “Çağdaş İran Nazmında Konu” A.Ü. Doğu Dilleri Dergisi I/2, Sayı:7-8, s.85-175, Ankara.Âryenpûr, Yahya (1379), Ez Sabâ Tâ Nîmâ, Cilt II, Tahran: İntişârât-i Zevâr. Çiftçi, Hasan (2002), Klâsik Fars Edebiyatında Hiciv ve Sosyal Eleştiri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara: Öncü.Durmuş, İsmail (1998) “Hezl”, DİA, 1998 – Cilt 17, s. 304-305.Ferhâd, Osmânî (1390), “Berresî-yi Şiʿr-i İtirâz der Eşʿâr-i Seyyid Eşrefuddîn Gîlânî (Nesîm-i Şimâl)” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İslami Azad Üniversitesi, Tahran. Hâkimî, İsmail (2003), “İran Meşrutiyet İnkılâbı ve Edebiyata Tesiri”, çev. Şadi Aydın, Nüsha, İstanbul, Güz 2003, Sayı: 3.11, s. 83-99. ---------- (1375), Edebiyât-i Muʿâsır-i İrân, Tahran: Esâtîr.Hukûkî, Muhammed (1377), Morûrî ber Târîh-i Edeb u Edebiyat-i İmrûz-i İrân, II, Nazım, Tahran: Neşr-i Katre. Kanar, Mehmet (1999), Çağdaş İran Edebiyatının Doğuşu ve Gelişmesi, İstanbul: İletişim.Morisson George vd, (1380), Târîh-i Edebiyât-i İrân – Az Âgâz tâ İmrûz, Tahran: İntişarat-i Gostere.Nâsır, Muhammed (1382), Tehevvol-i Movzû u Maʿnâ der Şiʿr-i Muʿâsır, Tahran: Neşr-i Nişâne.Pala, İskender (1998) “Hezl”, DİA, 1998 – Cilt 17, s. 305-306.Sobhânî, Tevfik (1386), Târîh-i Edebiyât-i İrân, Tahran: İntişârât-i Zevâr. Şimâl, Nesîm-i (2018), Dîvân-i Eşʿâr-i Tenz u Hezel-i Nesîm-i Şimâl, http://hazlkade.com (Pdf Kitap).----------- (1333), Külliyât-i Nesîm Şimâl, http://ketabnak.com (Pdf Kitap). Tokmak, A.Naci (1998), “Hiciv”, DİA, 1998 – Cilt 17, s.449-450.Yâhakkî, Muhammed Caʿfer (1326), Cûybâr-i Lahzehâ Edebiyât-i Muʿâsır-i Fârsî (Nazm u Nesr),Tahran: Câmî------------ (1375), Çûn Sebû-yi Teşne, Edebiyat-i Mu’âsır-i Fârsî, Tahran: Câmî.Zerkânî, Seyid Mehdi (1383), Çeşmendâz-i Şiir-i Mu’âsır-i İrân, Tahran: Neşr-i Sâlis.http://www.fa.wikishia.net/view/سید_اشرف‌الدین_گیلانی_قزوینی (Erişim Tarihi: 5.11.18).