Fars Edebiyatında Hamriyye

Asıl konusu şarap, şarap içmek ve bununla ilgi şeylerin anlatıldığı şiirlere hamriyye denilmektedir. Fars edebiyatında ilk defa Sâmânî dönemi şairlerin şiirlerinde içki tarif edilmiştir. Sâmânîler döneminde bize ulaşan en önemli ve kapsamlı hamriyye Rûdekî-i Semerkandî’ye ait olan doksan iki beyitlik kasidedir. Rûdekî’den sonra en güzel ve derli toplu hamriyye yazan kimse şair Beşâr-i Mergezî’dir. Şair Menûçihrî’nin kaside ve musammatlarında hamriyye söyleme geleneği en uç zirveye ulaşmıştır. Senâî ve Hâkânî gibi mütedeyyin ve dindar şairler bile şiirlerinde şaraptan bahsetmişler. Tasavvufun yaygınlık kazanması ve tasavvufi fikirleri beyan etmek için şiirin kullanılmasıyla birlikte hamriyyeler ve hamriyye ıstılahları mecazi bir surette kullanılmaya başlanmıştır. Hamriyye bütün nazım şekilleriyle yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hamriyye, Fars Edebiyatı, Şarap

PDF

___

Ethe, Hermann, Târîh-i Edebiyât-i Fârsî, (trc. Havâşî Rızâzâde Şefik) Tahran, 1356.
Esîrî-yi Lâhîcî, Muhammed b. Yahya, Mifâtîhü’l-İʻcâz fî Şerh-i Gülşen-i Râz (hz. Muhammed Rızâ Berzeger Hâlkî ve Afet Kerbâsî) Tahran, 1371.
Al-Kikk, Victor, Râbıte-i Hamriyyât-i Menûçihrî Bâ Mezâmîn-i Hamrî-yi Şuʻarâ-yi Arab, Der Mecmûʻe-i Makâlât-i Çehâromîn Kongre-i Tahkîkât-i İrânî, c.1, (hz. Muhammed Alî Sâdıkyân) Şîrâz: Dânişgâh-i Şîrâz, 1353.
Bedr-i Çâçermî, Kasâid, Kânpûr, 1898.
Takî Bahâr, Muhammed, Dîvân, (hz. Mihrdâd Bahâr) Tahran, 1368.
Pûrcevâdî, Nasrullâh, Bâde-i Işk, Seyr-i Târîhî-yi Maʻnâ-yi İrfânî-yi Bâde Yâ Mey Der Şiʻr-i Fârsî, Neşr-i Dâniş, 1370.
Târîh-i Sîstân, (hz. Muhammed Takî Bahâr) Tahran, Zevâr, 1314.
Hâkânî, Bedîl b. Alî, Dîvân, (hz. Ziyâeddîn Secâdî) Tahran, 1368.
Halîl-i Şirvânî, Cemâleddîn, Nüzhetü’l-Mecâlis, (hz. Muhammed Emîn Riyâhî) Tahran, 1366.
Dâî-yi Şîrâzî, Nizâmeddîn Mahmdûd, Nesâim-i Gülşen: Şerh-i Gülşen-i Râz, (hz. Muhammed Nezîr Râncehâ) Lahor, 1362.
Râvendî, Muhammed b. Alî, Kitâb-i Râhatü’l-Sudûr ve Âyetü’l-Surûr Der Târîh-i Âl-Selcûk, (hz. Muhammed İkbâl) Tahran, 1333.
Senâî, Mecdûd b. Âdem, Dîvân, (hz. Müderris Rezevî) Tahran, 1380.
Şebusterî, Mahmûd b. Abdulkerîm, Gülşen-i Râz, (hz. Samed Muvahid) Tahran, 1368.
Şems-i Mağribî, Muhammed Şîrîn b. İzeddîn, Dîvân, (hz. Leonard Lewisohn) Tahran, 1372.
Safâ, Zebîhullâh, Târîh-i Edebiyât Der İran ve Der Kalemrû-yi Zebân-i Pârsî, c.1, Tahran, 1378.
Ubeyd-i Zâkânî, Ubeydullâh, Külliyât-i Ubeyd-i Zâkânî, Tahran, 1376.
Attâr, Muhammed b. İbrahim, Muhtârnâme: Mecmûʻe-i Rubâʻiyyât (hz. Muhammed Rızâ Şefîʻi Kedkenî) Tahran, 1375.
İmâd-i Horasanî, İmâdüddîn, Dîvân, Tahran, 1372.
Unsuru’l-Meʻâlî, Keykâvûs b. İskender, Kâbûsnâme, (hz. Gulâmhüseyîn Yûsufî) Tahran, 1364.
Firdevsî, Ebû’l-Kâsım, Şâhnâme, (hz. Celâl Hâlkânî Mutlak) Newyork, 1366.
Kâânî, Habîbullâh b. Muhammed Alî, Dîvân, (hz. Muhammed Caʻfer Mehcûb) Tahran, 1336.
Kumrî-yi Âmulî, Sıraceddîn, Dîvân, (hz. Yedullâh Şükrî) Tahran, 1368.
Mehcûb, Muhammed Caʻfer, Sebk-i Horasanî Der Şiʻr-i Fârsî, Tahran, 1350.
Muîn, Muhammed, Mezdîsnâ ve Adâb-i Pârsî, Tahran, 1338-1363.
Menûçihrî, Ahmed b. Kûs, Dîvân, (hz. Muhammed Debîr Seyâkî) Tahran, 1347.
Nezârî-yi Kuhistânî, Saʻdeddîn b. Şemseddîn, Metn-i İntikâdî-yi Dîvân-i Hekîm Nezârî-yi Kuhistânî, (hz. Mezâher Mesafâ) c.1, Tahran, 1371.
Nizâmülmülk, Hasan b. Alî, Siyerü’l-mülûk (hz. Muhammed İstiʻlâmî) Tahran, 1385.
Vahşî-yi Bâfkî, Kemâleddîn, Dîvân, (hz. Hüseyin Âzerân) Tahran, 1380.
Hâtıf-i İsfahânî, Ahmed, Dîvân, (hz. Vahîd-i Destgîrdî) Tahran, 1345.
Yagmâ, Ebû’l-Hasan b. İbrahim Kulî, Mecmûʻe-i Âsâr-i Yagmâ-iCendekî, (hz. Alî Âl Dâvud) Tahran, 1357-1362.