Cumhuriyet’in Yerel Yönetim Politikası: Mithat Toroğlu’nun Mersin Belediyesi Başkanlığı Örneği (1929-1942)

Osmanlı Devleti’nde belediyecilikle ilgili gelişmelerin başlangıcı Tanzimat Dönemi’dir. Tanzimat’tan önce ise yerel yönetim hizmetleri, lonca, vakıf ve kadı tarafından yerine getirilmekteydi. Avrupa ile yoğunlaşan ticari ilişkilere bağlı olarak 19. yüzyılda Osmanlı liman kentlerinde ulaşım ve hizmetleri yönetmek için yeni teşkilatlar kurulmuştur. Bu bağlamda liman kentlerinden başlayarak çağdaş hizmet verecek yeni belediye yönetimlerinin kurulması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında belediyelerin ve mahalli idarelerin görevleri, Osmanlı Devleti'nin son yıllarında yaşanan siyasî karışıklıkların yol açtığı tahribatı telafi etmek ve temel hizmetleri vermek olarak ön plana çıkmıştır. Ayrıca yerel yönetimlerin yürüttüğü bir diğer çalışma da savaşlar ve salgın hastalıklar nedeniyle azalan nüfusun artışına yönelik politikalar üretmek ve ayrıca sorumlu oldukları bölgelerde sağlık sorunlarının çözümlenmesi doğrultusunda çalışmalar yürütmekti. Osmanlı Devleti'nden miras kalan yerel yönetim kurumları bu işlevleri yerine getirmekten uzaktı. Belediyelerin kadroları eğitimsizdi, çalışanların sayısı yetersizdi. Ayrıca belediyelerin bütçeleri de yetersizdi. 1930'lu yıllarda Cumhuriyet döneminde belediyecilik anlayışının gelişmesiyle birlikte bu sorunlara çözümler üretilmeye başlanmıştır. Mithat Toroğlu, dünyada 1929 ekonomik krizinin Türkiye'yi de etkilediği bir dönemde göreve başladı. Toroğlu'nun Mersin Belediye Başkanı olduğu yıllar, aynı zamanda Türkiye'nin modernleşmesi bağlamında belediyecilik alanında ilgili yasal düzenlemelerin ve mevzuatların hayata geçirildiği dönem olmuştur Bu çalışmada 1929 ile 1942 yılları arasında Mersin'de belediye başkanlığı yapmış olan Mithat Toroğlu'nun yerel yönetim politikasına odaklanılmıştır. Böylece erken Cumhuriyet döneminde Türkiye'de modern belediyeciliğin uygulanmasına ilişkin yasal düzenlemeler, Mithat Toroğlu'nun Mersin belediye başkanlığı örneği üzerinden incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mersin, Mersin Belediyesi, Tek Parti Dönemi, Ahmet Mithat Toroğlu

Republic’s Local Administration Policy: The Case of Mithat Toroglu’s Mersin Mayorship (1929-1942)

The beginning of the developments in the municipality in the Ottoman Empire is the Tanzimat period. Prior to this period the services in the regional administration were fulfilled by the guilds vakfs and Kadis. To administer the transportation and other services in the Ottoman port cities, new institutions were founded with the increase in the commercial developments with Europe. In this context, the necessity of founding new municipality administrations, which would provide modern municipality services emerged. This was especially true for the port cities. In the first years of the Republic, as well as giving the basic services, the duties of the municipalities and the local administrations were to ameliorate the damages caused by the political turmoils of the Ottoman Empire’s last years. In addition, another mission of the municipalities was to develop suitable policies for increasing the population of the country, as the population had decreased due to the constant wars and epidemics. The municipalities were also developing policies for solving the health problems of their areas. The local administrative institutions which can be traced back to the Ottoman Empire’s corrupted system were far from providing these services properly. The staff of the municipalities lacked the proper education, and their numbers were insufficient. Their budgets were also insufficient. Those problems were gradually resolved through the modernization of the municipality understanding of the Republican era of 1930’s. Mithat Toroğlu started his service in a period where the Great Economic Depression of 1929 affected Turkiye. The years of his mayorship of Mersin were also the period where new legal regulations were introduced in Turkiye to modernize the country. This study focuses on his local administration policies between the years of 1929-42. Accordingly, the legal regulations related to the implementation of the modern municipal policies in the early Republican era are discussed for the case of Mithat Toroğlu.

Keywords:

Mersin, Mersin Municipality, Single Party Period, Ahmet Mithat Toroğlu,

PDF

___

Adala, A. (1990). Türk Belediyeciliğinde Kronolojik Yaklaşım (1930-1990). Ankara Büyükşehir Belediyesi Türk Belediyeciliğinde 60. Yıl Sempozyum Bildiri ve Tartışmaları İçinde (ss. 119-143), Ankara, Metropol İmar A. Ş. Iula-Emme Yayınları.
Atasoy, V. (1992). Türkiye’de Mahalli İdarelerin Yapısı ve Yeniden Düzenlenmesi. İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Bademci, N. (2017). Türk Kamu Yönetiminde Belediyecilik Tarihine Sosyolojik Bir Bakış. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bingöl Üniversitesi, Bingöl.
Bostanoğlu, Ö. (1990). Türk Belediyeciliğinde Güncel Tarihsellik. Amme İdaresi Dergisi, 23(2), 75-93.
Bozkurt, İ. Jansen Planı. Hermann Jansen (1869-1945) ve Ankara’da “Jansen Planı”, Atatürk Ansiklopedisi, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu – Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, Jansen Planı (ataturkansiklopedisi. gov. tr) (Erişim Tarihi: 22.05.2023)
Çelik, B. (1995). Türk Belediyeciliğinin Tarihsel Gelişimi. Yeni Türkiye Dergisi, 1(4), 588-597.
Çiftçi, A. (2009). Milli Mücadele ve Havalisinde İz Bırakanlar (2. Bs.). Mersin, Bizim Grup Basımevi.
Dayıoğlu, K. (1998). Kuruluşundan Günümüze Kayseri Belediye Başkanları. Ankara, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
Doru, S. (2015). 19. Y. y’dan Cumhuriyet’e Türk Yerel Yönetim Sisteminin Doğuşu ve Gelişimi Üzerine Bir Değerlendirme. Akdeniz İİBF Dergisi, 15(30), 65-85.
Ergin, O. N. (1922). Mecelle-i Umur-i Belediye (C. I). İstanbul, Arşak Garoyan Matbaası.
Eryılmaz, B. (2007). Kamu Yönetimi. İstanbul, Erkam Matbaası.
Eryılmaz, B. (1996). Osmanlı Yerel Yönetiminde İstanbul Şehremaneti. İslâm Geleneğinden Günümüze Şehir ve Yerel Yönetimler (C. I). (ss. 331-353). Ankara.
Göymen, K. (1985). Türkiye’de Yerel Yönetim. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (C. 10). (ss. 2838-2844). Ankara.
Karabulak, S. (2013). Türk Kamu Yönetiminde Belediyecilik Tarihi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
Keleş, R. (1991). Demokratik Gelişimimizde Yerel Yönetimler. Bahri Savcıya Armağan, Mülkiyeliler Birliği Vakfı içinde (ss. 290-299). Ankara.
Nadaroğlu, H. (2001). Mahalli İdareler. İstanbul, Beta Basım, Yayım, Dağıtım A. Ş.
Oğuzcan, L. (1965). Midhat Toroğlu-Özkul Efe Kuvayi Milliye Tarsus Grubu Bozkurt Müfrezesi Kumandanı. Kuvayi Milliye Dergisi, 54(5), 9.
Ortaylı, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği. İstanbul, Hil Yayınevi.
Serçe, E. (1998). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İzmir’de Belediye (1868-1945). İzmir, Dokuz Eylül Yayınları.
Seyitdanlıoğlu, M. (2010). Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu: Yerel Yönetim Metinleri, İstanbul, İş Bankası Yayınları.
Şerif, A. (1977). Anadolu’da Tanin. İstanbul, Kavram Yayınları.
Şinik, B., Uçar, A. Y. & Dik, E. (2016). 1924 ve 1926 Tarihli Belediye Kanunu Layihaları: Cumhuriyet Belediyecilik Anlayışının Kurucu Adımları. Çağdaş Yerel Yönetimler, 25 (2), 1-27.
Tekeli, İ. & Ortaylı, İ. (1978). Türkiye’de Belediyeciliğin Evrimi. Ergun Türkcan (Ed.), Belediyecilik Araştırma Projesi, Türk İdareciler Derneği Bilimsel Araştırma Dizisi: 1. Ankara, Ayyıldız Matbaası.
Toroğlu, A. (2011). Kent Belleği: Yerel Sesler. 4. Tarih İçinde Mersin Kolokyumu: Akdeniz Kentleri, Gelecek İçin Geçmişin Birikimi. Mersin, Mersin Üniversitesi Akdeniz Kent Araştırmaları Merkezi Yayınları.
Türk Belediyecilik Derneği. (1992). Belediyelerimize Rehber. Ankara, Türk Belediyecilik Derneği ve Konrad Adenauer Vakfı Ortak Eğitim Projesi Yayınları.
Ünlü, T. (2009). Mekânsal Planlamanın Kentin Biçimlenmesine Etkisi: Mersin Örneği. Planlama Dergisi, 3(4), 27-42.
Yayla, Y. (1983). Anayasalarımızda Yönetim İlkeleri Tevsi-i Mezuniyet Tefrik-i Vezaif. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Yazıcıoğlu, R. (1995). Bu Sistem Değişmeli: Alternatif Bir Yaklaşım. Erzurum, Biray Yayıncılık.