Dioksin ve Benzeri Bileşiklerin İnsan ve Çevre Sağlığına Etkileri
Dioksin ve benzeri bileşikler; endüstride, klorlu birçok kimyasalın üretimi sırasında ara ve yan ürün olarak ortaya çıkan yarı uçucu bileşiklerdir. En çok bilinen dioksin bileşikleri poliklorlu-ρ-dioksinler PCDD , polikloriludibenzofuranlar PCDF ve poliklorlubifeniller PCB ’dir. Suda az çözünmeleri nedeni ile doğal çevrede ve gıdalarda birikebilirler ve uzun süre kararlılıklarını koruyabilirler. Dioksine maruz kalınması başta kanser olmak üzere, kloroakne, wasting sendromu, gelişme bozuklukları, doğumsal anomaliler, üreme bozuklukları, yüksek tansiyon ve astım gibi birçok olumsuz etkilere neden olmaktadır. Hava, su ve toprak ekosisteminde dioksinlerin bulunma düzeylerinin belirlenmesi, bu tür kimyasalların oluşumlarının önlenmesi veya en aza indirgenmesi, canlı sağlığının korunmasında ve çevre kirliliğinin önlenmesinde oldukça önemlidir
Anahtar Kelimeler:
Dioksin, Dioksin benzeri bileşikler, Çevre ve insan sağlığı
Dioxin and Dioxin-Like Compounds and Their Effects on Human and Environmental Health
Dioksin ve benzeri bileşikler; endüstride, klorlu birçok kimyasalın üretimi sırasında ara ve yan ürün olarak ortaya çıkan yarı uçucu bileşiklerdir. En çok bilinen dioksin bileşikleri poliklorlu-ρ-dioksinler PCDD , polikloriludibenzofuranlar PCDF ve poliklorlubifeniller PCB ’dir. Suda az çözünmeleri nedeni ile doğal çevrede ve gıdalarda birikebilirler ve uzun süre kararlılıklarını koruyabilirler. Dioksine maruz kalınması başta kanser olmak üzere, kloroakne, wasting sendromu, gelişme bozuklukları, doğumsal anomaliler, üreme bozuklukları, yüksek tansiyon ve astım gibi birçok olumsuz etkilere neden olmaktadır. Sonuç olarak; hava, su ve toprak ekosisteminde dioksinlerin bulunma düzeylerinin belirlenmesi, bu tür kimyasalların oluşumlarının önlenmesi veya en aza indirgenmesi, canlı sağlığının korunmasında ve çevre kirliliğinin önlenmesinde oldukça önemlidir.
Keywords:
Dioxin, Dioxin-like compounds, Environmental and human health,
___
- Arıkan, D., Yetim, H., Sağdıç, O., Kesmen, Z. 2009. Gıdalarda dioksin kontaminasyonu ve insan sağlığı üzerine etkileri. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 12(2):9-15.
- Bawden, K. 2004. Inventory of Dioxin Emissions in Australia. National Dioxins Program Technical Report, No:3.
- Behnisch, HK., Sakai, S. 2001. Combinatorial bio/chemical analysis of dioxin and dioxin-like compounds in waste recycling, feed/food, humans/wildlife and the environment. Environ. Int., 27:495–519.
- Boffetta, P., Mundt, KA., Adami, H., Cole, P., Mandel, JS. 2011. TCDD and cancer, a critial review of epidemiologic studies. Crit. Rev. Tokxicol., 41(7):36-622.
- Çiftçi, O. 2008. Elazığ ve çevresinde tüketilen tereyağlarında, dioksin ve benzeri bileşik düzeylerinin araştırılması. Fırat Ün. Sağlık Bilim. Derg., 22(2):289-292.
- Dömötörova, M., Stachova Sejakova, Z., Kocan, A., Conka, K., Chovancova, J., Fabisikova, A. 2012. PCDDs, PCDFs, dioxin-like PCBs and indicator PCBs in soil from fi ve selected areas in Slovakia. Chemosphere, 89:480–485.
- Foran, JA., Carpenter, DO., Hamilton, MC., Knuth, BA., Schwager, SJ. 2005. Risk-based consumption advice for farmed atlantic and wild pacifi c salmon contaminated with dioxins and dioxin-like compounds. Environ. Health Perspect., 113(5):552-557.
- Gibbs, LM. 1995. The citizens clearing house for hazardous waste: dying from dioxin. A citizen’s guide to reclaiming our health and rebuilding democracy. South End Press, Boston, MA.
- Güneş, G. 2007. Dioksin ve furan oluşum mekanizmaları ve giderim teknolojileri. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Mühendisliği Anabilimdalı, İstanbul, 161 s.
- Hişmioğulları, ŞE., Hişmioğulları AA., Kontaş, AT. 2012. Dioksin ve dioksin benzeri kimyasalların toksik etkileri. Balıkesir Sağlık Bilim. Derg., 1(1):23-27.
- Koopman Esseboom, C., Weisglas Kuperus N., De Ridder MAJ., Der Paauw CGV., Tuinstra LGM. Sauer PJJ. 1996. Effects of polychioriated biphenil/dioxin exposure and feding type on infants mental and psychomotor development, exposure to dioxin-like pollutants via different food commodities in swedish children and young adults. Pediatrics, 97:700-706.
- Lida, T., Hirakawa, H., Matsueda, T., Takenaka, S., Nagayama, J. 1999. Polychlorinated dibenzo-p-dioxins and related compounds in breast milk of Japanese primiparas and multiparas. Chemosphere, 38(11):2461-66.
- Roeder, RA., Garber, MJ., Schelling, GT. 1998. Assessment of dioxins in foods from animal origins. J. Anim. Sci., 76:142– 51.
- Şahbaz, F., Acar, J. 1993. Dioksin ve dioksinin gıdalara bulaşma olasılıkları. Gıda, 18(4):243-245.
- World Health Organization (WHO). 1997. Derivation of toxic equivalency factors (TEFs) for dioxin-like compounds in humans and wildlife. Organohalogen Comp., 34:237–40.
- URL, 1. http://www.kalitesistem.com/ebulten/nisan 2011/ dioksin.htm.
- URL, 2. http://www.foodlifeint.com.
- ISSN: 2146-4987
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2011
- Yayıncı: ZONGULDAK BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ