Taşnak Komitesi'nin Anadolu'da örgütlenişine dair bir rapor

Tasnak Komitesi, Rusya’da Çar’ın uyguladığı baskılar sonucu dağılmıs olan Ermenileri ve bunların kurduğu örgütlerden “Genç Ermenistan”, Van’da kurulan Ermeni Cemiyeti-Armenaganlar ve Hınçak’ı birlestirmek amacıyla 1890 yılında Tiflis’te kurulmustur. Christopher Mikelian, Stepan Zarian ve Simon Zavarian adlı kisilerin öncülüğünde kurulan bu komiteye, farklı cemiyetleri bir araya getirmesinden dolayı olsa gerek federasyon anlamına gelen “Tasnaksutyun” adı verilmistir. Kendilerini sosyalist demokrat olarak da tanımlayan Tasnakların amacı Osmanlı’nın Doğu Anadolu vilayetlerini ondan koparıp kuracakları Ermeni Devleti’ne katmaktı. Basta Đstanbul olmak üzere Osmanlı Devleti’nin çesitli sehirlerinde terör eylemlerinde bulunan Tasnak Komitesi, bir yandan da II. Enternasyonal’e üye olarak Avrupa kamuoyunun desteğini almaya çalıstı. Tarafımızca hazırlanan bu makalede Brüksel’deki Sosyalist Enternasyonal Arsivi’nde bulunan ve Ermeni Tasnak Partisi’nin “Kopenhag Sosyalist Enternasyonal Kongresi’ ne sunduğu, Türkiye’deki örgütlenisi ve eylemlerini konu alan rapor üzerinde durulmaktadır. Özellikle Van, Bitlis ve Mus’taki Ermeni köylülerini gruplar halinde örgütlemeleri ve silahlandırmaları dikkat çekmektedir.

A report about the Dashnak Committee's organization in Anatolia

Dashnak Committee was established in 1890 in Tbilisi, with aiming to assemble the “Young Armenian Organization” which established by the Armenians who were disbanded as a result of Czar’s pressure in Russia and, Armenian Association-Armenagans which established in Van and the Organization of Hinchak. This committee, which established under the leaderships of Christopher Mikelian, Stepan Zarian ve Simon Zavarian, was named “Dacnaktsutyun” as a meaning of federation because it brought together the different associations. Dashnaks, describing themselves as democratic socialists, their aim was establishing an independent Armenian state by capturing Eastern Anatolian provinces of Ottoman Empire. While Dashnak Committee was acting terror activities in various cities of the Ottoman Empire, especially in Istanbul, they were also trying to take European public support as being a member of Second International. This paper focuses on the report which presents in Socialist International Archives in Brussels and submitted to Copenhagen Socialist International Congress by Armenian Dashnak Party with subjecting the Dashnaks’ organizing and actions in Turkey. Especially arming and organizing the Armenian villagers in groups who live in Van, Bitlis and Mus draws attention.

PDF

___

AKÇORA, Ergünöz (2001), “Osmanlı Devleti Dönemi Ermeni Đsyanları ve Türk- Ermeni Toplumu Đliskilerine Etkileri”, Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, Yeni Türkiye Yay, Ankara.
Ermeni Komitelerinin Emelleri ve Đhtilal Hareketleri, Mesrutiyet’in Đlanından Önce ve Sonra 2006, (Çev: Musa Sarıkaya), Kaynak Yay, Đstanbul.
GÖYÜNÇ, Nejat (2001), “Osmanlı Devleti’nde Ermeniler Hakkında”, Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, Yeni Türkiye Yay, Ankara.
GÜRÜN, Kamuran (1983), Ermeni Dosyası, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
ĐLTER, Erdal (1995), Türkiye’de Sosyalist Ermeniler ve Silahlanma Faaliyetleri, Turan Yay, Đstanbul.
KOCABASOĞLU, Uygur (2000,). Anadolu’daki Amerika Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda Osmanlı Đmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları, Đmge Kitabevi, Ankara.
KOCAS, Sadi (1967), Tarih Boyunca Ermeniler ve Türk-Ermeni Đliskileri, Altınok Matbaası, Ankara.
MAZICI, Nursen, (2005), Uluslar arası Rekabette Ermeni Sorununun Kökeni (1878–1920), Pozitif Yay, Đstanbul.
METĐN, Halil (1992), Türkiye’nin Siyasi Tarihinde Ermeniler ve Ermeni Olayları, Milli Eğitim Bakanlığı Yay, Đstanbul.
ÖKE, M. Kemal (1991), Ermeni Sorunu (1914–1923), Ankara.
POLAT, Đlknur, (1988), “Osmanlı Đmparatorluğu’nda Açılan Amerikan Okulları Üzerine Bir Đnceleme”, Belleten, LII/203.
SARAL, Ahmet Hulki (1970), Ermeni Meselesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
SĐMSĐR, Bilal N. (2005), Ermeni Meselesi (1774–2005), Bilgi Yay, Ankara.
TÜRKÖZÜ, Halil Kemal, (1986), “Tasnak Partisi’nin 8. Kongresi”, Belgelerle Türk tarih Dergisi, Subat Sayı: 12.
UÇAROL, Rıfat (1995), Siyasi Tarih (1789–1994), Filiz Kitabevi, Đstanbul.
ULU, Cafer (2009), Türkiye Cumhuriyeti’nde Ermeniler, Atatürk Arastırma Merkezi Yayınları, Ankara.
URAS, Esat (1987), Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yay, Đstanbul.