GÖRME ENGELLİ ÂŞIKLAR VE TABİAT ALGISI

Âşıklık geleneği içerisinde 16. yüzyıldan beri birçok âşık yetişmiştir. Âşıklar, eserlerinde başta aşk olmak üzere hemen her konuyu ele alıp eserlerinde işlemişlerdir. Bu konulardan biri de dış dünyanın işlendiği tabiat olmuştur. Tabiat, özellikle 19. yüzyıla kadar sanat ve edebiyat eserlerine dâhil edilmemiş ve “çirkin” sayılmıştır. 19. yüzyıldan sonra ise başta İngiltere’de olmak üzere pek çok ülkenin sanat ve edebiyat eserlerine girmeye başlamıştır. Türk edebiyatına gelindiğinde ise başta klasik edebiyat ürünlerinde ele alınan tabiat unsurları, soyut ifadelerle ve genellikle sevgili tasvirleri için kullanılmıştır. Akabinde âşık şiirinde de kullanılmaya başlanan tabiat unsurları söz konusu kullanımdan ziyade somut olarak ele alınmıştır. Âşıklar eserlerinde sevgiliyi anlatırken tabiat unsurlarından yararlanmış ve daha sonra tabiatı doğrudan şiirin konusu yaparak aktarmaya, anlatmaya başlamıştır. Âşıklık geleneği içerisinde geleneğin başladığı yüzyıldan itibaren var olan görme engelli âşıklar da tabiatı eserlerinde işlemişlerdir. Görme engelli âşıklar görme yetilerini hayatlarının bir döneminde kaybetmelerine veya doğuştan görme engelli olmalarına rağmen tabiatla ilgili eser vermeleri oldukça dikkat çekicidir. Bu çalışmada görme engelli âşıkların tabiatı nasıl algıladıkları ve görmeden nasıl anlattıkları konusu âşıklardan derlenen şiirler ve yayınlanan eserler üzerinden tespit edilip değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma sonucunda doğuştan görme yetisi olmayan ve gözlerini sonradan kaybeden âşıkların, tabiatı kendi iç dünyalarında kurdukları tabiat algısıyla ya da gelenekten beslenerek eserlerine yansıttıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

âşık, engelli, körlük, tabiat, doğa

VISUALLY DISABLED MİNSTRELS AND NATURE PERCEPTION

Many minstrels have been trained in the minstrelsy tradition since the 16th century. In their works, minstrels have dealt with almost every subject, especially love, in their works. One of these subjects was nature in which the outside world was treated. Nature, especially until the 19th century, was not included in works of art and literature and was considered "ugly". After the 19th century, it started to be included in the works of art and literature of many countries, especially in England. When it comes to Turkish literature, the elements of nature, which were first dealt with in classical literature, were used in abstract expressions and generally for the depiction of lovers. Subsequently, the elements of nature, which started to be used in minstrel poetry, were handled concretely rather than the aforementioned use. The minstrels utilised the elements of nature while describing the beloved in their works and then started to transfer and describe nature directly by making it the subject of poetry. Visually impaired minstrels, who have existed in the tradition of minstrelsy since the beginning of the tradition, have also dealt with nature in their works. It is quite remarkable that the visually impaired minstrels have given works about nature despite the fact that they have lost their eyesight at some point in their lives or are visually impaired from birth. In this study, it was tried to determine and evaluate how visually impaired minstrels perceive nature and how they describe it without seeing it through the poems compiled from minstrels and published works. As a result of this study, it is concluded that the visually impaired and blind.

Keywords:

Minstrel, Disabled, Blindness, Nature,

PDF

___

Açıl, B. (2015). “Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler” Berat Açıl FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi.
Artun, E. (2009). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Âşık Mevlüt İhsanî (1990). Çağlayan Dere. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Ayvazoğlu, B. (1997). Güller Kitabı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Bektaş, N. (2014). Pir Sultan’ın İzinde Banazlı Bir Âşık Âşık Deryani Haytı ve Şiirleri Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Yazıt Yayınları.
Budak, M. (2006). Bizim Kavgamız. Kahramanmaraş: Ad Ofset Matbaacılık.
Çelik, A. (2014). “Türk Kültüründe Yaylak Kışlak Geleneği ve Bunun Doğu Karadeniz Bölgesindeki Yansımaları” Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Yayla Kültürü ve Yaylacılık Sempozyumu, 6-7 Kasım 2014 Bilecik.
Çiftlikçi, R. (2000). Arapgirli Halk Şairleri Fehmi Gür Hayatı-Sanatı-Bütün Şiirleri-I. Malatya: Malatya Belediyesi Kültür Yayınları.
Doğanay, H., Coşkun, O. (2013). “Türkiye Yaylacılığındaki Değişme Eğilimleri ve Başlıca Sonuçları”, Doğu Coğrafya Dergisi, 18 (30).
Doykun, S. (2022). Cumhuriyet Dönemi Anadolu Sahasında Görme Engelli Âşıklar – Naratif Bir İnceleme. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bolu.
Dönmez, B. A. (2012). “Ekoeleştiri ve Hayvan Çalışmaları: Avatar, Madagaskar ve Madagaskar 2: Afrika’ya Kaçış Filmlerinde Doğa ve Hayvan Temsilleri”. Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat. (Ed. Serpil Oppermann). Ankara: Phoneix Yayınları.
Düzgün, D. (1997). Âşık Mevlüt İhsanî. Erzurum Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Ergun, S. N. (1960). Karacaoğlan Hayatı ve Şiirleri. İstanbul: İstanbul Maarif Kitaphanesi.
Karadağ, M. (1994). Türk Halkbilimi İncelemeleri. Balıkesir: Alem Basın Yayın.
KK-1: Yakup Temel, 1958 doğumlu, Erzurum, ilkokul mezunu, âşık.
KK-2: İrfan Gezer, 1965 doğumlu, Silifke, ilkokul mezunu, âşık.
KK-3: Burhan Demir, 1958 doğumlu, Erzurum, ilkokul mezunu, âşık.
KK-4: Behram Aktemur, 1956 doğumlu, Ardahan, okuma yazma bilmiyor, âşık.
KK-5: Kalender Sezer, 1972 doğumlu, Malatya, üniversite mezunu (öğretmen) âşık.
KK-6: Mehmet Budak, 1957 doğumlu, Kahramanmaraş, lise mezunu, âşık.
Meral O. (2017). “Türk Mitolojisinde Dağ Kültü”. Türk Mitolojisine Giriş. (Ed. Fatma Ahsen Turan ve Meral Ozan). Ankara: Gazi Kitabevi.
Ögel, B. (1978). Türk Kültür Tarihine Giriş 1. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özerdem, A. (1998). Aşık Işık Hayatı ve Şiirleri. İstanbul: İstanbul Karaözü Dayanışma Derneği Kültür Yayınları.
Temel, H. Y. (2007). Bir Ses Var. Erzurum: Zafer Form Ofset Matbaacılık.
URL-1:https://www.engellilerkonfederasyonu.org.tr/wp-content/ uploads/ 2020/ 04 /D% C3% BCnya-Engellilik- Raporu-2011.pdf (Erişim tarihi: 12.07.2023)
URL-2: https://kutuphane.tuik.gov.tr/pdf/0014899.pdf (Erişim tarihi: 13.07.2023)
Uysal, A. E. (1993). “Edebiyat ve Tabiat”. Türk Edebiyatında Tabiat. (Ed. Şükrü Elçin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Yenitürk, C. (2015). Gönül Gözü Sözün Özü. Ankara: Berikan Yayınevi.