FRANSA İŞGALİ ÖNCESİ CEZAYİR’İN DURUMU (1792-1830)

Cezayir’in Osmanlı hâkimiyeti altındaki dönemi, Cezayir tarihinde derin izler bırakan önemli bir dönemdir. Cezayir, Osmanlı hâkimiyeti öncesinde birbirinden bağımsız birkaç krallık ve emirliğin oluştuğu siyaseten parçalı bir coğrafi yapıya sahipken, Osmanlı hâkimiyeti ile birlikte kendi coğrafi ve siyasi birliğini sağlayabilmiştir. Osmanlı öncesi Cezayir’de var olan emirlikler ve çeşitli siyasi oluşumlar, Batı Akdeniz'de etkilerini ortaya koyan güçlü bölgesel devletler olarak ortaya çıkamamışlardır. Ancak Osmanlı döneminde Cezayir’in siyasi ve coğrafi birliğinin sağlanmasıyla bu durum değişiklik göstermeye başlamıştır. İstikrarlı durum, 17. yy’ın ortalarına kadar devam etmiştir. Osmanlı’nın son dönemlerinde Cezayir’de yaşanmış olan iç anlaşmazlıklar, Cezayir’deki Osmanlı yönetiminin yozlaşması, bölgedeki isyan ve itaatsizliklerin çoğalması ve batıl inançlara dayanan bir din anlayışı benimseyen tasavvufi bir geleneğin ortaya çıkması gibi sebepler, Cezayir’in Akdeniz’deki gücünü git gide kaybetmesine yol açmıştır. Cezayir’in kendi içinde yaşadığı ve çeşitli alanlara yansıyan çöküşü, eyaletin Fransa tarafından işgal edilmesini kolaylaştıran tüm temel koşulların oluşmasını sağlamıştır. Cezayir’de özellikle otorite alanında ortaya çıkan acziyet, Fransa’nın uyguladığı ve uzun süre devam ettirdiği deniz kuşatmasını kıramamasına sebep olmuştur. Ardından Fransa’nın başlattığı işgal harekâtı başarılı olmuş ve Cezayir’de yaklaşık üç yüz yıl hüküm süren Osmanlı hâkimiyeti son bulmuştur. Asırlar boyunca Cezayir’e yönelik bütün saldırı ve işgal girişimlerini boşa çıkaran güçlü Osmanlı donanması ve deniz birlikleri, bu işgali engellemeye dönük ciddi bir direniş gösterememiştir. Bu araştırmada, Cezayir’de Osmanlı hâkimiyetinin sona ermesi ve 1830’da Fransız işgaline uğramasını kolaylaştıran iç meseleler, değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Hâkimiyeti, Cezayir, Fransa, Cezayir Donanması, İsyan

THE STATUS OF ALGERIA BEFORE THE INVASION OF FRANCE (1792-1830)

Algeria the Ottoman period shaped the Algerian history. The Algeria had multiple distinct kingdoms and emirates before the Ottoman conquest, but the Ottomans united its geographical and political framework. The emirates and political forms of pre-Ottoman Algeria prevented it from becoming a major regional state in the Western Mediterranean. The Ottoman period's governmental and geographical unification of Algeria changed this. This stable arrangement lasted until the mid-17th century. Algeria's power in the Mediterranean increased due to internal conflicts in Algeria during the last period of the Ottoman Empire, the corruption of the Ottoman administration, the proliferation of rebellions and disobedience, and the rise of a superstitious Sufi tradition caused his loss. The fall of Algeria in numerous locations created all the conditions for France to occupy the province. Algeria was unable to overcome France's long-running naval blockade due to its authority weaknesses. After a victorious French invasion, the Ottoman rule in Algeria ended after nearly three centuries. The formidable Ottoman navy and naval units, which had failed all Algerian invasions for ages, could not stop this invasion. In this research, the internal factors that contributed to the collapse of Ottoman rule in Algeria and France's invasion in 1830 are evaluated.

Keywords:

Ottoman domination, Algeria, France, Algerian navy, Rebellion,

PDF

___

al ĞARBİ, al Ğali. (1986). al Hayat Siyasiya fi Niyabet al Cezayir İban Asr al Dayat, Servet İbn Şerif Adarkaoui Zid al Atrak fi Matla’ al Karn 19. Macalla al Buhus al Tarihiyya, 23-24, 164-178.
al ANTARİ, Muhammed Salih. (1974). Sinin al Kuht ve al Masgaba ev Macaat Kosntina. al Şerike al Vataniyya Lin- Naşr vet- Tavzi’, Cezayir.
al MADANİ, Ahmed Tevfik. (1974). Muzakkirat al Hacc Ahmed al Şerif al Zahhar, Nakib al Aşraf al Cezair. al Şerike al Vataniyya Lin-Naşr vet- Tavzi’, Cezayir.
al MAZARİ, Ağa bin Avde. (1990). Tulu’ Saad al Suud fi dhbar Oran ve al Cezayir ve İspanya ve Firansa ila avahir al Karn Al Tasi’ Aşar. Dar al-Gharb al-Islami. Cezayir
al NASİRİ, Abu al Abbas Ahmed. (1997). al İstiksa li Ahval Dour al Magrib al Aksa. Dar al Kitab, Darul’ Beyda.
al VAHRANİ, Mouslim Bin Abdulkadir (1974). Enis al Garib ve al Musafir. al Şerike al Vataniyya Lin-Naşr vet-Tavzi’, Cezayir.
al ZAHHAR, AC. (2016). Mouzakkirat Ahmed al Şarif Ahmed al Zahhar. Al-Shrika Al-Vataniya Lin-Nashr Vat-Tauzi, Cezayir.
al ZİYANİ, Muhammed Bin Yusuf. (2013). Delil al Hayran ve Enis al Sahran fi Ahbar Madinat Oran. Alim al Maarifa, Cezayir.
BİN EMİR ABDULKADİR, Muhammed. (1903). Touhfatu’l Zair. al Matbaa al Ticariyya al İskenderiyye, İskenderiye.
BOUCHNAFİ, Muhammed. (2005). al Dey Hüseyin ve Sukut Eyalet Al Cezayir 1818-1830. al Usur, 6-7, 97-108.
BUAZİZ, Yahya. (1985). Mudun Tarihiyya “Oran”. al Muessese al Vataniyya Lil-funun, Cezayir.
GRAMMONT, Henri-Delmas De. (1887). Histoire d’Alger sous la domination turque 1515 – 1830. E. Le roux, Paris.
ŞVİTAM, Ezargi. (2011). Nihayet al Hukm al Osmani ve Avamil İnhiyarihi 1800-1830. Dar al Kitab al Arabi, Cezayir.
HİLAİLİ, Hanifi. (2006). al Savarat al Şabiya fi al Cezayir Avahir al Ahd al Osmani Karad fi’l ala’ Siyaset al Tahmiş. Macalla Camia al Emir Abdulkadir lil-Ulum al İslamiyye, 10(21), 189-204.
KHODJA, Hamdan Bin Osman. (2005). el-Merâat. eş-Şeriketü’l Vataniyyetü li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘el-Cezâir, Cezayir.
MAKİDACHE, Aljiya. (2017). Tarika Darkaouia fi’l Cezayr, Mafhumiha & Mevakifiha mina’l İhtilal el Ecnebi, 1786-1914. al Turas, 25, 129-141.
Mubarak CHOUDER, (2015). Hamalat al Uruppiya Ala’a İyalet al Cezayir ve İnikasatiha Fima Beyin 1671-1830 fi’l Arşif al Vatani. Cilali Alyabis Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sidi Belabbas.
OBEİDİ, Sabah Nouri Hadi ve DAHMANİ, Toufik. (2017). Eyalet al Cezayir al Osmaniye Beyn Mavarid al Bahr ve al Zaraib. Macalla al-Malawiya lid-Dirasad al Asariyya vet-Tarihiyya, 4, 125-148.
SAİDA, Zizah. (2014). al Tarika Ticaniya al Naşa’ ve al Tatavur. Macalla al Ulum al İctimaiyya, 9, 72-87.
SAİDOUNİ, Nasruddin ve al BOUBUDLİ, al Mahdi. (1984). al Cezayir fi’l Âhd al Osmani. Mektebe al Cezairiyye lid- Dirasati al Tarihiyye, Cezayir.
SAİDOUNİ, Nasruddin, (2000). Varakat Cezayiria Dirasat ve Abhas fi Tarih al Cezayir, al Ahd al Osmani. Ğarb al İslami, Beyrut.