GÜRCÜ AKADEMİSYENLERİN “TÜRKİYE’YE KARŞI MEŞRU TALEPLERİMİZ ÜZERİNE” BAŞLIKLI MEKTUBU VE SONRASINDA YAŞANAN GELİŞMELER

Türkiye’ye yönelik arazi istekleri konusunda gerek Türk Hükümeti’ni gerekse müttefiklerini ikna edemeyen Sovyet yönetimi, toprak taleplerini kendisine bağlı cumhuriyetler üzerinden yürütmeye karar vermiştir. Bu sayede uluslararası kamuoyunun Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ni (SSCB) Türkiye’ye karşı toprak talepleri nedeniyle yayılmacı bir politika izlemekle suçlamayacağı ve makul göreceği düşünülmüştür. Sovyet yönetiminin aldığı karar doğrultusunda Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti de bu sürece dâhil olmuş ve kısa bir süre sonra Gürcü akademisyenlerin “Türkiye’ye Karşı Meşru Toprak Taleplerimiz Üzerine” başlıklı mektubu Gürcü ve Sovyet basınında yer almıştır. Mektubun yayımlanmasıyla birlikte tüm dünya SSCB’nin Türkiye’ye karşı toprak taleplerini Gürcü akademisyenler üzerinden dile getirmesinden haberdar olmuştur. Çalışmanın amacı, Gürcü akademisyenlerin “Türkiye’ye Karşı Meşru Toprak Taleplerimiz Üzerine” başlıklı bir mektup kaleme almasına giden süreci, mektubun içeriğini ve yayımlanması sonrası yaşanan gelişmeleri ortaya koyarak literatüre katkı sağlamaktır. Çalışmada, bahsi geçen süreç, konuyla alakalı çalışmalar, arşiv belgeleri, yerli ve yabancı süreli yayınlar ışığında irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, SSCB, Gürcistan, Türk-Sovyet İlişkileri

A LETTER BY GEORGIAN ACADEMICS AND THE FOLLOWING DEVELOPMENTS: “OF OUR LEGITIMATE CLAIMS AGAINST TURKEY

The Soviet administration convinced neither the Turkish Government nor its allies regarding its territorial demands from Turkey and decided to continue its territorial claims through the republics affiliated with it. Accordingly, it was thought that the international public would not criticise the Union of Soviet Socialist Republics (USSR) for holding an expansionist policy against Turkey, and its territorial demands would be considered reasonable. In line with the decision taken by the Soviet administration, the Georgian Soviet Socialist Republic also became involved in this process, and soon afterwards, the Georgian academics’ letter titled “On Our Legitimate Claims Against Turkey” was published in Georgian and Soviet press. Following the letter’s publication, the world became aware of the USSR’s territorial demands from Turkey, thanks to Georgian academics. This study aims to contribute to the literature by revealing the process that led to the publication of the letter titled “On Our Legitimate Claims Against Turkey” by Georgian academicians. The study examines the publication process, the letter’s content and the subsequent events after publication in the light of relevant studies, archival documents, and domestic and foreign periodicals.

Keywords:

Turkey, USSR, Georgia, Turkish-Soviet Relations,

PDF

___

1. Arşivler Gürcistan Cumhurbaşkanlığı Arşivi (GCA)
GCA, F.14, L.19, D.209 / 20-22.
GCA, F.14, L.19, D.209 / 23-39.
T.C. Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CA)
CA, 02009455-1 / 495304.
T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
BCA, 30-01-00-00 / 61-376-17.
T.C. Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA),
TDA, 571 / 36185-142708-1.
TDA, 571 / 36185-142708-2.
TDA, 571 / 36185-142708-5.
TDA, 571 / 36185-142708-8.
TDA, 571 / 36185-142708-12.
TDA, 571 / 36185-142708-14.
TDA, 571 / 36185-142708-15.
TDA, 571 / 36185-142708-18.
The Foreign Relations Of The United States, Diplomatic Papers (FRUSDP)
FRUSDP, The Conference of Berlin/Potsdam, C: II, 1945, page 302-304.
FRUSDP, The Near East and Africa, C: VIII, 1945, page 1239-1241.
FRUSDP, The Near East and Africa, C: VIII, 1945, page 1271-1272.
FRUSDP, The Near East and Africa, C: VIII, 1945, page 1285-1289.
FRUSDP, The Near East and Africa, C: VII, 1946, page 804-818.
FRUSDP, The Near East and Africa, C: VII, 1946, page 822-826.
2. Süreli Yayınlar
Akşam
Ayın Tarihi
Cumhuriyet
Evening Star
İzvestiya
Krasnaya Zvezda
Krasniy Sever
New York Times
Observer
Pravda
Tanin
The Evening Star
The Manchester Guardian
The Times
Ulus
Vakit
Wilmington Morning Star
Yakın Tarihimiz
3. Kitap ve Makaleler ALP, Sedat, Hitit Çağlarında Anadolu: Çivili ve Hiyeroglif Yazılı Kaynaklar, Tübitak Yayınları, Ankara 2005.
ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1990), C: I, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 1994.
ARMAOĞLU, Fahir, Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
ARSLAN, Gürbüz, “Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin Türkiye’ye Yönelik Toprak Talepleri Kapmasında ‘Türkiye'nin Ele Geçirdiği Gürcü İlleri Hakkında’ Başlıklı Raporu”, Siyasi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Türkiye ve Rusya, Ed. Osman Köse, Berikan Yayınevi, Ankara 2021, ss. 79-112.
ARSLAN, Gürbüz, “Türk-Sovyet İlişkilerinde Kars ve Ardahan’ın İadesi Meselesi (1945-1953)”, Türkiye-Rusya İlişkileri: Dünü, Bugünü ve Yarını, Ed. İlyas Topsakal, Alperen Kürşat Zengin, Nobel Yayınevi, İstanbul 2021, ss. 137-161.
ARSLAN, Gürbüz, “Yol Ayrımını Derinleştiren Süreçte Türk-Sovyet İlişkilerinde Meydana Gelen Gelişmeler (19 Mart 1945- 7 Kasım 1945)”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C: IX, S: 27, 2021, ss. 139-191.
AYDIN, Mahir, “Elviye-i Selase”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C: XI, Ankara 1995, ss. 68.
BAŞKAN, Argun, “Kafkasya’da Bütünleşme ve Dağılma Döngüleri İçinde Gürcüler, Zanlar (Megreller ve Lazlar) ve Svanlar”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, C: VIII, S: 30, 2011, ss. 15-41.
BİLGE, Suat, Güç Komşuluk: Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1992.
CHURCHİLL, Winston, Triumph and Tragedy: The Second World War, C: VI. Rosetta Books, Newyork 2002.
ÇİLOĞLU, Fahrettin, Dilden Dine, Edebiyattan Sanata Gürcülerin Tarihi, Ant Yayınları, İstanbul 1993.
ERKİN, Feridun Cemal, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Başnur Matbaası, Ankara 1968.
GÜL, Mustafa, “Elvîye-i Selâse’nin Osmanlı Devleti’ne İadesi ve Bazı Uygulamalar”, AÜ Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C: IV, S: 15, 1995, ss. 367-380.
HASANLI, Cemil, Tarafsızlıktan Soğuk Savaşa Doğru Türk-Sovyet İlişkileri 1939-1953, Çev. Ali Asker, Bilgi Yayınevi, Ankara 2011.
Jeopolitik İlmi Antoloji Denemesi, Gençlik Kitabevi Neşriyatı İçtimai Eserler Serisi, No 7, Çukurova Basımevi, İstanbul 1946.
KAÇAR, Abdulgani, “Yazılı Kaynaklara Göre Subartu ve Subarlar”, Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri, C: XII, S: 1, 2018, ss. 31-48.
KILIÇ, Ümit, “Oltu’da Arslan Paşa Külliyesi”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, C: V, S: 17, 2008, ss. 113-131.
KÜÇÜK, Yalçın, Türkiye Üzerine Tezler (1908-1978), C: II, Tekin Yayınevi, İstanbul 1984.
NADİ, Nadir, “O Metot Bize Sökmez”, Cumhuriyet, 23 Aralık 1945, ss. 1.
NİYAZOV, Ahmed, “Ahıska Mufassal Defteri”, Bizim Ahıska Dergisi, S: 42, 2016, ss. 16-19.
ÖZKAN, Behlül, “1945 Türkiye-SSCB Krizi Dış Politikada Kurucu Mitin İnşası”, Türkiye Rusya İlişkilerinde Değişen Dinamikler-Kuşku ile Komşuluk, Ed. Gencer Özcan vd, İletişim Yayınları, İstanbul 2017.
SADAK, Necmeddin, “Rus Dostluğunu Toprak Pahasına Satın Alamayız”, Akşam, 24 Aralık 1945, ss. 1.
SAFA, Peyami, “Sovyet Nazileri”, Ayın Tarihi, Aralık 1945, ss. 160.
SANDER, Oral, Siyasi Tarihi: Birinci Dünya Savaşı’nın Sonundan 1980’e Kadar, İmge Kitapevi, Ankara 1989.
SARI, Mustafa, “Batum’da Son Türk İdaresi (1921)”, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, C: II (Kafkasya Özel Sayısı): 2017, ss. 475-506.
SOYSAL, İsmail, “Cevat Açıkalın’ın Anıları”, Belleten, C: LVI, S: 217, Aralık 1992, ss. 987-1078.
TELLAL, Eren, SSCB-Türkiye İlişkileri (1953-1964). Siyasal Kitabevi, Ankara 2020.
TELLİOĞLU, İbrahim, “Lazlar Güney Kafkasya Kökenli Bir Topluluk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C: II, Ankara 2019, ss.149-150.
TELLİOĞLU, İbrahim, Osmanlı Hâkimiyetine Kadar Doğu Karadeniz’de Türkler, Serander Yayınları, Trabzon 2007.
TELLİOĞLU, İbrahim, XI.-XII. Yüzyıllarda Türk-Gürcü İlişkileri, Serander Yayınları, Trabzon 2009.
TRUMAN, Harry, Memoirs, Year of Decisions, Doubleday & Company, New York 1965.
Türk Dış Politikası (1919-1980), C: I, Ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul 2009.
Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl: II. Dünya Savaşı Yılları 1939-1946, T.C. Dışişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara 1973.
ULMAN, Haluk, Türk-Amerikan Diplomatik Münasebetleri (1939-1947), Sevinç Matbaası, Ankara 1961.
URAL, Selçuk, “Kurtuluştan Mondros Mütarekesi’ne Elviye-i Selâse’de Yaşanan Sorunlar”, AÜ Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C: XII, S: 47, 2011, ss. 647-676.
US, Asım, “Ermeni ve Gürcü Meseleleri Arkasında Gizlenen Hedef”, Vakit, 28 Aralık 1945, ss. 1, 4.
ÜNAL, Ahmet Hititler Devrinde Anadolu, C: I, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2002.
YALÇIN, Hazal, 1945 Türkiye-SSCB İlişkileri, Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul 2021.
ГАСАНЛЫ, Джамиль, СССР–Турция: От Нейтралитета к Холодной Войне (1939–1953), Центр Пропаганды, Москва 2008.
4. Tezler
DEDEOĞLU, Azad, Ahıska Bölgesinde Kıpçakların Tarihi ( (XI-XVI. Yüzyıllar Arası), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2018.
GÜMÜŞ, Nebi, XVI. Asır Osmanlı-Gürcü İlişkileri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2000.
KAÇAR, Abdulgani, Subartu ve Subarlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2014.
ÖZDEMİR, Güllühan, Kraliçe Puduhepa’nın Hitit Devleti’ne Siyasi Ve Sosyal Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon 2018.