Osmanlı Devleti, Tanzimat Fermanı sonrasında yapılan hukuki düzenlemelerle birlikte suç ve cezalandırma yöntemlerine bakış açısını değiştirmiştir. Bu kapsamda suçlunun cezasının belirlenmesine kadar kapatıldığı mekânlar olan mahbesler hapishanelere dönüştürülmeye ve yeni hapishane binaları yapılarak modern bir ceza infaz sistemi oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu konuda en somut adım 1880 tarihinde Tevkifhane ve Hapishaneler Nizamnâmesi’nin yayınlanmasıyla atılmıştır. Buna göre; her vilayet, sancak ve kazada birer hapishane açılması kararlaştırılmış, bununla birlikte her kazada bir de kadın hapishanesi açılması düşünülmüştür. Bütün bu çalışmalarla birlikte hapishanelerin fiziki durumları hakkında bilgi veren “sual ve izahat varakaları”, mahkûm ve tutuklularla ilgili bilgi veren “hapishane istatistikleri” gibi yeni kaynak grupları ortaya çıkmıştır. Bu makalenin amacı; Osmanlı Arşivinde Rize Hapishanesi’ne ait belgeler ile yine Dâhiliye Nezâreti’nin alt fonlarında yer alan belgeler ışığında, hapishanenin fiziki yapısı, sağlık şartları, görevliler ve ücretleri ile asayişle ilgili hadiseleri ortaya çıkarmaktır. Bunun yanı sıra, mahkûm ve tutuklulara ait bilgilerin değerlendirilmesi ve hapishanenin Trabzon Vilayeti içindeki diğer hapishanelere göre genel durumu da izah edilmiştir. Bu bağlamda, Osmanlı Hapishaneleri üzerine yapılan çalışmalar ve Rize Hapishanesi’ne ait arşiv belgelerinin değerlendirilmesi ile hapishanenin genel durumu gösterilmiştir.