Urmiye agızları ile doğu grubu ağızlarında ortak fonetik ve morfolojik özellikler üzerine

Siyasi sınırlar ile dillerin sınırları birbiriyle örtüşmemektedir. Dolayısıyla, Oğuz Türkçesinin sınırları da, onun kullanıldığı siyasi sınırlara göre ifade edilemez. Tarih boyunca Oğuz Türkleri, çok çeşitli siyasi dairelere dâhil olmuşlardır. Fakat bu değişiklik, Oğuz Türkçesini çok fazla etkilememiştir. Oğuz Türkçesi için, bilim adamları tarafından yapılan sınıflandırmalar da bize bunu açıkça göstermektedir. Güney Azerbaycan sahasında kullanılan Oğuz Türkçesi, Türkolojinin hâlâ önemli meçhullerindendir. Oğuz Türkçesinin sınırlarını belirleyebilmek için bu bölgedeki çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Buradan hareketle, Güney Azerbaycan’ın batısıyla ülkemizin doğu sınırının birleştiği Urmiye bölgesindeki Türk ağızlarının önemi ortaya çıkmaktadır. Urmiye ağızlarının özellikleri, Türkiye Türkçesi ağızlarından Doğu Grubu ağızlarıyla birçok açıdan ortaklık teşkil etmektedir. Örnek olarak géderığ, élerıx, éşitmişıx vb. fiil çekimlerinde ek ünlüsündeki kalınlaşmadan dolayı kalınlık-incelik uyumunun bozulması; Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin ağırlıklı olarak incelme yönünde değişerek kalınlık-incelik uyumuna girmesi; biyügün, eger, sevdigim vb. kelimelerinde ön damak g ünsüzünün iki ünlü arasında korunması gibi...

The common phonetic and morpholojic characteristics between the dialects of Urmiye and east group

The political and language boundaries don’t match up with each other. So, the boundaries of Oghuz Turkish can’t be expressed according to the political boundaries it has been used. Throughout the history, Oghuz Turks got involved in several political circles. However, these changes didn’t affect the Oghuz Turkish much. The classifications of the Oghuz Turkish made by the scientists have shown it clearly. Oghuz Turkish used in the South Azerbaijan field is still among the important unknowns of Turkology. To identify the boundaries of Oghuz Turkish, we need the studies about this field. Thus, the importance of Turkish dialects in Urmiye region between the West of South Azerbaijan and the East boundary of Turkey has been coming up. The characteristics of Urmiye dialects constitute a great variety of uniformity with the East group dialects of Turkish dialects. For example, palatal harmony is off because of the velarisation affix vowel in conjugation like géderığ, élerıx, éşitmişıx etc.; Arabic and Persian words change according to palatalisation and become harmonically palatal; hard palate g consonant in biyügün, eger, sevdigim etc. words is saved between the two vowels…

PDF

___

BURAN Ahmet, Keban, Baskil ve Ağm Yöresi Ağızları, TDK Yayınları, Ankara 1997.
BURAN Ahmet-Şerife OĞRAŞ, Elazığ İli Ağızları, Elazığ Eğitim, Sanat, Kültür, Araştırma, Tanıtma ve Hizmet Vakfı Yayınları, Elazığ 2003.
CAFEROĞLU Ahmet, "Türkçemizde -ğıl ve -gil- Emir Eki", TDAY Belleten 1971, (2. Baskı), Ankara 1989, s. 1-10.
DAŞDEMİR Muharrem, "Anadolu Ağızlarında Çekimli Yapılarda Ortaya Çıkan (e)n Eki ve Buna Bağlı Ses Değişmeleri", A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 36, Erzurum 2008, s. 1-16.
DOERFER Gerhard, "Ein Türkischer Dialekt aus der Gegend von Hamadân", Acta Orientalia, Tomus XXXVI (1-3), 1982, s. 99-124.
DOĞAN Talip, Urmiye Ağızları, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale 2010.
ERCİLASUN A. Bican, "Doğu Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması", Türk Kültürü Araştırmaları. Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu'nun Hatırasına Armağan, Ankara 1985, s. 219-223.
ERCİLASUN A, Kars İli Ağızları, TDK Yayınları, Ankara 2002.
ERGİN Muharrem, Azeri Türkçesi, İstanbul l971.
ERGİN Muharrem, Dede Korkut Kitabı 11, Índex- Gramer, TDK Yayınları, Ankara 1991.
ERGİN Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul 1997.
ERTEN Münir, Diyarbakır Ağzı, TDK Yayınları, Ankara 1994.
GEMALMAZ Efrasiyap, Erzurum İli Ağızları I. C.,Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1995.
GÖKÇUR Engin, Van ve Merkez Köyleri Ağızları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2006.
GÖKDAĞ Bilgehan Atsız, SalmasAğzı. Güney Azerbaycan Türkçesi Üzerine Bir İnceleme, Karam Yayınları, Çorum 2006.
GÖNEN Mehmet Emin, Van Gölü Kuzey Havzası Ağızları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır 2003.
GÜLSEVİN Gürer, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK Yayınları, Ankara 2007.
KARAHAN Leyla, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yayınları, Ankara 1996.
OLCAY Selahattin-A. Bican ERCİLAUN, Arpaçay Köyünden Derlemeler, TDK Yayınları, Ankara 1988.
ÖZÇELİK Sadettin, Urfa Merkez Ağzı, TDK Yayınları, Ankara 1997.
ÖZTÜRK İrfan, Adilcevaz Ağzı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2001.
SAĞIR Mukim, Erzincan ve Yöresi Ağızları, TDK Yayınları, Ankara 1995.
ŞİRELİYEV M. Ş., Azerbaycan Dialektolojiyasının Esasları, Bakü 1962.
TİMURTAŞ Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi, Akçağ Yayınları, Ankara 2005.
ZÜLFİKAR Hamza, "Van Gölü Çevresi Ağızlarının Özellikleri", Ömer Asım Aksoy Armağanı, TDK Yayınları, Ankara 1978, s. 297-317.