320230

OSMANLICA TIP TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ’NE BİR BAKIŞ*

Tarihî tıp metinleri geçmişten günümüze tıp alanında geçirilen süreçleri göstermesi bakımından oldukça önemlidir. Bu metinlerin üretildikleri bağlam düşünüldüğünde teori ve pratikte birçok bilgi içerir. Ancak bu bilgilerin çoğu günümüzde geçerliliğini yitirmiştir. Aynı zamanda bu metinler, terminoloji bakımından da önem taşımaktadır. Tıp metinleri okunurken kimi tıbbi terimleri anlamlandırmakta ve okumakta güçlük çekilebilir. Bu konuda ilk başvurulan kaynaklardan birisi de Ekrem Kadri Unat, Ekmeleddin İhsanoğlu ve Suat Vural’ın hazırlamış olduğu, Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanan Osmanlıca Tıp Terimleri Sözlüğü’dür. Dört bölümden oluşan sözlük, Osmanlıca, Türkçe ve Fransızca tıp terimlerini içermektedir. Ancak bu sözlük, kimi tıbbi terimleri karşılama hususunda çok da yeterli olamamaktadır. Bu çalışmada farklı yüzyıllara ait tıp metinlerinin dizin kısmı taranıp söz konusu sözlükte bulunamayan tıbbi terimler tespit edilecek, adı geçen sözlüğün Türkçenin tıp terimlerini karşılayabilme kapasitesi de değerlendirilmiş olacaktır. Belki de bu alanda özellikle de XVII-XVIII. yüzyıllar arasındaki eserlerde geçen tıbbi terimlerle ilgili yeni bir tıp terimleri sözlüğünün hazırlanmasının gerekliliği ortaya çıkmış olacaktır.

A VIEW OF THE OTTOMAN TURKISH MEDICAL TERMS DICTIONARY

Historical medical texts are of paramount importance in showing the processes in the field of medicine from past to present. When considering the context in which these texts were produced, there are a great number of theoretical and practical information. However, most of this information has lost their validity today. These texts are of importance in terms of terminology. Difficulties may be lived in interpreting and reading certain medical terms when reading medical texts. The first source referenced in this regard is the Ottoman Turkish Medical Terms Dictionary prepared by Ekrem Kadri Unat, Ekmeleddin Ihsanoglu and Suat Vural which was published by Turkish Historical Society. This dictionary consisting of four chapters includes medical terms in Ottoman Turkish, Turkish and French languages. However, this dictionary is not sufficient in providing counterparts of certain medical terms. In this study, the index of medical texts belonging to different centuries will be searched and the medical terms that cannot be found in the mentioned dictionary will be identified. The capacity of Turkish to provide counterparts of medical terms will also be evaluated with this process. This may result in the necessity of preparing a new medical terms dictionary related to medical terms in this field.

PDF

___

AYVERDİ, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük Kubbealtı Lugatı. İstanbul: Bilnet Matbaacılık.
BAHADIR, Ş. D. (2019). Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi Netîcetü’l-Fikriyye. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları.
BEDEVIAN, A. K. (1936). Illustrated Polyglottıc Dictionary of Plant Names, Argus and Papazian Presses. Kahire.
DEVELLİOĞLU, F. (2001). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
DİNAR, T. (2013). Müderris Hasan Efendi’nin Gâyetü’l-Müntehâ fî Tedbîri’l-Merzâ’sı (İnceleme, Metin, Dizinler). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
ELBİR, Z. G. (2000). Sâlih bin Nasrullah, Gâyetü’l-Beyân fî Tedbîr-i Bedeni’l-İnsân (Giriş, İnceleme, Metin, Dizin). Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
MOSSENSOHN, M. S. (2018). Osmanlıda Bilim. (çev. Kübra Oğuz). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
MURAD, S. (2009). Derviş Siyâhî Lârendevî Lügât-ı Müşkilât-ı Eczâ (Giriş, İnceleme, Metin, Dizinler). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
ÖNLER, Z. (2019). Tarihsel Tıp Metinleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
UNAT, E. K. vd. (2004). Osmanlıca Tıp Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları