Altın Orda - Bizans Münasebetleri (1261-1453)

Cengiz Han'ın kurduğu büyük Avrasya devletinin dağılmasından sonra, onun torunlarınca Doğu Avrupa ile Batı Sibirya'da kurulan Altın Orda devleti, Bizans ile doğrudan ve dolaylı yoğun bir ilişkide bulunmuştur. Rakip İlhanlı devletine karşı Mısır Memluklarıyla müttefik olan Altın Orda hanları, Bizans topraklannı Mısır yolu olarak görmüşler, ilişkilerin önemli bir kısmı da bu yoldan elçiliklerin geçişi üzerinde gelişmiştir. Bu makalede Bizans ile Altın Orda arasındaki ilişkiler zaman sırasına göre anlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Altın Orda, Bizans, Mısır Memlukları, İlhanlılar, Nogay, Bulgarlar, Osmanlılar.

The Relationships between The Golden Horde and Byzantıum (1261-1453)

The Golden Horda, founded by grandsons of Chinggiz Khan after the dismemberment of his great Eurasian empire, got in close relation with Byzantium, directly and indirectly. Khans of the Horde, being in alliance with the Egyptian mamluks against their rival relatives, the Ilkhanid dynasty, considered the Byzantine realm a passage to Egypt, and a bulk of the relations was about going of embassies of the Horde and Egypt throughout Byzantium. This article narrates these relations in chronological order.

Keywords:

Mongols, the Golden Horde, Egypt, Mamluks, Byzantium, Ilkhanids.,

PDF

___

Aksarayi, Müsâmereıı'ı" l- anbar ve nıasâyeretıı’l-ahyâr, Çev. Mürsel Öz— türk, Ankara 2000.
Amitai-Preiss, Reuven, Mongols and Mamiııks. The Mamlıık- Ilkhanid War (12601281 ) Cambridge 1995.
el-‘Ayni, Bedru’d-dîn Ebü Senâ Mahmud b. Ahmed b. Müsâ, “İkdıı’i— caman Asra-Selâtîn, I, neşr. Mahmud Muhammed Emin, Kahire 1987.
Baştav, Ş., Bizans İmparatorluğu Tarihi, Son Devir (1261-1461), Osman- lı Türk — Bizans Münasebetleri, Ankara 1989.
Baybars, R., Baybars Tarihi II, Çev. Şerefüddin Yaltkaya, İstanbul 1941.
Cahen, C., Osmanlılardan Önce Anadolu, İstanbul 2000.
Eckman, J., Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine'Araşıırmalar, Yayına haz. Osman Fikri Sertkaya, Ankara 1996.
Fahreddin, Rizaeddin, Hanı Zoloroy Ordı, Kazan 1996. Türkçe tere. İ. Kamalov, Altın Ordu ve Kazan Hanları, Istanbul 2003.
Fedorov-Davıdov, G.A., “Zolotaya Orda i Mongolskiy İran” Vestnik Moskovskoğo Üniversitem, VI, Moskova 1978, s.25—37.
Gökbel, A., Kıpçak Türkleri, İstanbul 2000.
'Gökbilgin, Ö., “1313—1357 Yılları Arasında Altın Ordu Devleti”, AÜE— FAD, IV-V(1972), 3.1—52.
Grousset, R., Bozkır İmparatorluğu, Çev. Reşat Uzmerı, İstanbul 1996.
Gumilöv, Lev N., Drevnyaya Rusy i Velikaya Stepy, S. Petersburg 2001.
Halperin, Charles J., Russia and The Golden Horde, Bloomington 1985.
Hara-Davan, E., Rusy Mongoiskaya, MoskoVa 2002.
” R. Grousset, a.g.e., 8.442; G. Vemadskiy, a.g.e., s.298.
G. Vernadskiy, a.g.e., 5.298-299.
, KARADENİZ ARAŞTIRMALARI —4
Holt, P. M., Early Mamluk Diplomacy (1260-1290), Treaties of Baybars galawun With Christian Rulers, Leiden—New York-Köln 1995.
————— ,Haçlılar Çağı. XI Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu, İstanbul 1999.
İbni Bibi’ nin Farsça Muhtasar Selçuknamesinden Anadolu Selçuklu Dev- leti Tarihi, Çev. Nuri Gencosman, Ankara 1941
İbnu’ l—‘Abduzzahir, Siretı'ilnıelik ez—Zahı'ı', Tiesenhausen, Altın Ordu
' Devleti Tarihine Ait Metinler I, Çev. İ. Hakkı İzmirli, İstanbul 1941.
Kafalı, M., Altın Orda Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri, İstanbul 1976.
Kamalov, İ., Moğolların Kafkasya Politikası, İstanbul 2003.
---- , Altın Orda—İlhanlı Münasebetleri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2003.
---- , “Moğol İstilası ve Anadolu Kültürüne Tesirleri”, TDA, 140 (2002), 3167—1530. '
---'—,— “Altın Orda Devleti’nin Adı Üzerine”, TDA, 141 (2002), 5.115-121.
————— , “Yabancı Kişi”, Tarih ve Düşünce, Şubat 2004, s.42—49.
Karabeynikov, D. A., “Vizantiya i Gosudarstvo İlhanov v XIII-naçale XI
_ vv: Sistema Vneşney Politiki İmperiyi”, Vizantı'ya Mezdu zapadorn
i Vostokom, ed. G. G. Litavrin, S. Petersburg 1999, s.-428—473.
Kazvînî, Zeynu’d—dîn b. Hamdullah Mustevfî—yi, Zeyl-i Târihi—Gıızîde, Çev. M. D. Kyazimov, V. Z. Piriyev, Bakü 1990.
Kurpalidis, G. M., Gosudarstvo Velikih Seldjukidov-Ojiçialnıye Doku— nıentı ob Adnıinistrativnonı Upravleniyı' i Soçialno-Ekonoıniçeskonı Otnoşenıyah, Moskova 1992.
Levçenko, M. V. Kuruluşundan Yıkılışına Kadar Bizans Tarihi, Çev. Maide Selen, İstanbul 1999.
Mîrhând, Mır Muhammed b. Seyyid Burhânu’ d- dîn Hândşâh, Ravzatu’ s— safâ, nşr. “Abbâs Zeryâb, Tahrân 1358.
Morgan, D., The Mongols, Oxford 1990.
el-Mufaddal, en—Nehcu’s-sedı'd, Tiesenbausen, Altın Ordu Devleti Tari- hine Ait Metinler I, Çev. I. Hakkı İzmirli, İstanbul 1941.
N asonov, A. N., Mongolı iRusy, Moskova 1940.
Nicel, D., Bizans ’ın Son Yüzyılları (1261-1453), İstanbul 1999.
İLYASKAMALOV: ALTIN ORDA — BİZANS M ÜNASEBETLERİ 19
Nuveyrî, Nihayetii’l—erebjîjiiniîni’l-ea’eb, Tiesenhausen, Altin Ordu Dev- leti Tarihine Ait Metinler I, Çev. I. Hakkı İzmirli, Istanbul 1941.
_Ostrogorskiy, G, Bizans Tarihi, Çev. Fikret Işıltan Ankara 1981
Ötemiş Hacı, Muhammed Dosti, Çengiz-nârne, neşr. V. P. Yudin, Alma— Ata 1992.
Poluboyarinova, M. D ,Russkiye Lii'di v Zolotoy Orde, Moskova 1978.
Saundres, J. J., Muslims and Mongols, Edited by G. W. Rice, New Zealand 1977.
Schamiloğlu, U., “Altın Ordu”, Çev. Bülent Keneş, Türkler, VI, Ankara 2002, 5.412—433.
Semerkândî, K., Matla'n’s—saldeyn ve mecnia'ii’l—bahreyn, neşr. cAbdu’l— Huseyn Nevâ’î, Tahrân 1372l1993.
Sevim A. — Mergil, E., Selçuklu Devleti' Tarihi, Ankara 1995.
Sinor, Denis, “Osmanlı Öncesi Dönemde Akdeniz ve Karadeniz Dünya— sında Türk-Moğol Varlığı Üzerine Düşünceler”, Türk Lehçeleri ve Edebiyati Dergisi, V, Ankara 1996, s. 24— 36.
Solovyöv, S. M. ,İstoriya Rassiyi ]054- I462, II. Kitap, III— IV cilt, Mos—
Spuler, B, Die Goldene Horde, Die Mongolen in Russland 1223— I502, Leipzig 1943.
————-, İian Moğolları, Çev. Cemal 'Köprülü, İstanbul 1987.
Sümer, F. Yabanlu Pazarı, İstanbul 1985.
Şeşen, R, Islam Coğrafyacılarina Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Ankara 2001.
Temir, A. “Türk— —Moğol İmparatorluğu Devrinde Sosyal ve Askerî Teş— kilât”, TK, S. 118, s. 190-207.
Togan, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1970.
' ————— , “İlhanlılarlauBizans Arasındaki Kültür Münasebetlerine Ait Bir Ve— sika”, ITED, HITS—4 (Istanbul 1966), ş. 1—45. .
Turan, O., Selçuklular Zamaninda Türkiye, İstanbul 1993.
Vasiliyev, A. A., History of the Byzantine Empire 324—1453, Madison
' and Milwaukee 1964.
Vernadskiy, G., Mangoli i Rusy, Moskova 2001.
Zakirov, S., Diplomaiiçeskiye Otnoşeniya Zolotoy Ordi s Egipiani v XII— XIV vv., Moskova 1966. ez—Zehebî, Târîhu ’l—İslıîm, Tiesenhauseıl, Altın Ordu Devleti Tarihine Air Metinler I, Çev. I. Hakkı İzmirli, Istanbul 1941.
Yakubovskiy, A. Yü., Altın Ordu ve Çöküşü, Çev. Hasan Eren, Ankara 1992. '
Yuvah, Abdülkadir, İlhanlı Tarihi I, Kuruluş Devri, Kayseri 1994.
---- , “XIII. yüzyılda Önasya’daki Siyasî Bîoklaşma”, TK, XXIII/262, Ankara 1985, 5.111—120.