A. P. ÇEHOV'UN "BOYNUNDAKİ ANNA" ADLI KISA HİKAYESİNDE CANLI / CANSIZ İSİMLER

Rusçada canlı/cansız isimlerinin kategorizasyonu, nesnelerin simgelediği kavramların canlı mı yoksa cansız mıolduğunu ifade ederken, öte yandan da açık bir dilbilgisel göstergeyle karşımıza çıkar. Rus dilbiliminde konuüzerine yeteri kadar çalışma yapılmasına karşın; isimlerin bazılarının canlı sınıfına, bazılarının cansız sınıfınaolan ilişkileri hâlâ problematiktir. Dilbilimde, canlı/cansız ayrımının dilsel statüsünün tanımı hakkında tek birbakış açısı yoktur. Bazı araştırmacılar, canlılık/cansızlık kavramlarını sözlükbilimsel bir kelime kategorisi olarakkabul ederken diğerleri direkt olarak sözlükbilimsel bir kategori olarak ele alır. Ayrıca, kelimelerin canlı/cansızolarak kategorizasyonunu belirleyen farklı özellikler vardır. Anlambilimsel, morfolojik, şekilbilimsel vesözdizimsel temeller bu hususta ayırt edicidir. Makalemizde, canlı/cansız isim kategorizasyonun işleyişi, edebi bir eser olan A. P. Çehov'un "Boynundaki Anna'' adlı eseri üzerinden ele alınmıştır. Çalışma kapsamında, fiile kim?/ne? sorularının sorulması yönteminin ve isim çekimlenmesindeki gramer karşılaştırılması, canlı/cansızisimler belirlenirken, anlambilimsel ve dilbilimsel kategorizasyonlar arasında ortaya çıkan tutarsızlıkların incelenmesine olanak sağlamıştır. Analiz sonucunda, isimler şu şekilde tanımlanır: 1) canlı isimler; 2) cansızisimler; 3) bağlamsal canlı/cansız isimler (bulundukları metnin kapsamına göre spesifize edilen), 4) canlı veya cansız kategorisi dışında kalan isimler. Araştırma ışığında metin incelemesine göre canlı ve cansız isimler kategorisi, dilbilgisel ve anlamsal açıdan örtüşen ve örtüşmeyen kelimelerin her ikisininde sergilendiği en büyük grubu oluştururken bağlamsal endeksli canlı/cansız isimlerin çok daha az yaygın bir kullanıma sahip olduğu gözlenmiştir.

ANIMATE / INANIMATE NOUNS IN THE SHORT STORY "ANNA ON THE NECK" BY A. P. CHEKHOV

The category of animateness/inanimate nouns in the Russian language, on the one hand, reflects the division ofobjects into living and inanimate, and on the other-has a clear grammatical indicator. The article considers thefunctioning of the category of animateness-inanimate on the example of a separate work of art – the story of A. P.Chekhov "Anna on the neck". Comparison of the question method (who?/what?) and the grammatical characteris tics of the declension of nouns allowed us to identify cases of inconsistency between the semantics of animate ness/inanimacy and the grammatical index of the category under study. As a result of the analysis, groups ofnouns are identified: 1) animate nouns; 2) inanimate nouns; 3) nouns with a fluctuating animate/inanimateindex (with a specific indication of the meaning in the text); 4) nouns that do not have indicators of animate ness/inanimate, standing outside the analyzed category. The study of examples from the text shows that animateand inanimate nouns make up the largest groups, in which both words are represented, in which the meaning ofgrammatical and semantic indicators coincide, and words, in which the meaning of these indicators differ. Muchless common are nouns with a fluctuating animate/inanimate index.

___

  • BAK, H. (2017). “Faktörı Vliyaniya na Smıslövıye Ötnöşeniya v Predlöjeniyah Rüsskögö Yazıka”. Visnik Kiyevskova Natsionalnova Lingvistiçeskova Universiteta. Seriya Filologiya. II: 37-41.
  • BAK, H. (2019). “Rüsça Söz Diziminde Sözcük ve Sözcük Grüpları”. International Conference on Academic Studies in Philology (26-28 Eylül 2019). Balıkesir: 97-102.
  • BAK, H. (2021). “Periferiçeskiye Sredstva Vırajeniya Semantiki ÖdüşevlennöstiNeödüshevlennösti”. Izvestiya Yujnova Federalnova Universiteta. Filölögiçeskiye Nauki I:44-47.
  • BULANIN, L. L. (2006). Trudnıye Voprosı Morfologii: Posobiye Dılya Uçiteley. Moskva: Prosveşçeniye.
  • ÇESNÖKÖVA, L. D. (1991). Russkiy Yazık. Trudniye Sluçai Morfologiçeskova Razbora: Uçeb. Posobiye Dılya Studentov-Filologov. Moskva: Vısşaya Şköla.
  • DÖĞAN, A. (2009). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kürümü Yayınları.
  • Grammatika Sovremennogo Russkogo Literaturnogo Yazyka (1970). (ed. N. YÜ Şvedöva). Moskva: Nauka.
  • KASATKİN, L. L. vd. (2011). Obrazovaniya Russkiy Yazık: Uçebnik Dılya Stud. Moskva: Üçrejdeniy Vısş.
  • NARÜŞEVİÇ, A. G. (2002). “Kategöriya Ödüshevlennösti-Neödüshevlennösti i Yazıkövaya Kartina Mira”. Russkiy Yazık v Şkole. III: 75-78.
  • Russkaya Grammatika (1980). (ed. N. YÜ Şvedöva). Möskva: Nauka.
  • Sovremenniy Russkiy Yazık-Teoriya (2001). Moskva: Akademiya.
  • VİNÖGRADÖV, V. V. (1986). Russkiy Yazık. Uçebnoye Posobiye Dılya Vısşih Uçebnih Zavedeniy. Moskva.