Maden Kentinin Gündelik Hayatı ve Üretime Dayalı Mekânsal Kullanımları; 1850-1926 Zonguldak Üzülmez Vadisi

Maden kentleri yer altı ve üstünde devam eden kömür üretimi ve üretime dayalı sanayi faaliyetleri sebebiyle üretilen mekanların ve kullanımlarının özelleştiği bölgelerdir. Maden kentinin mekan yapısına yönelik sorun ve çözümlerinin okunabileceği bir alan olarak gündelik hayatı, o kente özgü yeni mekan kullanımlarını işaret etmektedir. 19. YY Sanayi Devrimi ile önemi artan kömür üretimi sebebiyle yeni pazar arayışlarının artması, yabancı sermayenin kömür rezervinin var olduğu Zonguldak’ta da yatırımlar yapmasını beraberinde getirmiştir. 20. YY başlarına kadar artan yabancı sermaye yatırımları ile çok uluslu yapıya evirilen Zonguldak, dönemin maden politikaları ve teknolojik koşulları çerçevesinde kömür üretim pratiğine bağımlı bir gündelik yaşantıya referans vermektedir. Kömür üretimine dayalı bu yaşantı sadece kömür çıkarım ve nakliye işlemlerini değil, aynı zamanda üretime katılanların gündelik ihtiyaçlarına cevap verecek barınma, eğitim, üretim, sağlık, ulaşıma çözümlerini de beraberinde getirmektedir. Yabancı ve yerli sermayenin kömür üretimi adına mekana müdahaleleri ve bu müdahaleler neticesinde kentlinin mekan kullanımları, yaşanan mekana dair bilgi vermektedir. Yaşanan mekânın hakikatine erişebilmenin yolu olarak; gündelik hayatın keşfine çıkmak ve bu çözümlemeyi gündelik hayat literatürüne katkı koyan düşünür ve kavramlar üzerinden yorumlamak çalışmanın yöntemini oluşturmaktadır. Çalışmada yabancı ve ulusal sermayenin hibrit üretim anlayışını ifade eden 1850-1926 arasında, üretimin yoğunlaştığı Üzülmez Vadisi ve koloniyel yapılarının gündelik yaşantısı, gündelik hayat literatürüne katkı koyan düşünürler; Lefebvre, De Carteau ve Bourdieu’nun geliştirdiği kavramlar üzerinden analiz edilmektedir. Üzülmez Vadisi’nin 20. YY başındaki gündelik hayatına yönelik yapılan çalışma; kömür üretim pratiğinin kentsel mekanı ve ona dayalı yaşantıyı şekillendirmedeki rolünü, gündelik hayata referans veren strateji, taktik, ritimanaliz ve habitus kavramları üzerinden ortaya koymuştur. Çalışma kömür üretimi ile şekillenen Zonguldak Üzülmez Vadisi habitusunda, yabancı ve ulusal sermayenin hibrit üretim anlayışını ifade eden 1850-1926 tarihleri arasında gündelik hayattaki üretim, ulaşım, barınma, eğitim, ve sağlık fonksiyonlarının kullanımına yönelik olarak geliştirilen çözümler ve mekansal kullanımlarının ritimlerini zaman mekan ekseninde inceleyerek sınıflandırmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Zonguldak, Mekan, Gündelik Hayat, Madencilik

PDF

___

• Arslan, Adile (2009), “Lefbvre’in Üçlü Algılanan, Tasarlan, Yaşanan Mekan Diyalektiği”, Dosya, 17, 7-16
• Bakioğlu, Akın (2014), “Mehmet Seyda’nın Yanartaş Romanında İşçi Sınıfı ve Kültürü”, Emekçileri Okumak, İstanbul: Evrensel Basım Yayın,103-121
• Bridge, Gary (2018), “Pierre Bourdieu”, Mekan ve Yer Üzerine Büyük Düşünürler, İstanbul: Litera Yayınları, 145-151
• Bülent Ecevit Üniversitesi Geomatik Bölümü Maden Haritaları Arşivi, Yer Altı İmalat Planı, pafta:H-2
• Coşkun, Mustafa Kemal (2014), Emekçileri Okumak, İstanbul: Evrensel Basım Yayın
• Çatma, Erol (2016), “Zonguldak Kent Tarihine Kısa Bir Yaklaşım”, (5 Mayıs 2022) https://kdzereglifutbol.blogspot.com/2016/09/
• Deniz, Çağlar &Kentel, Ferhat (2016), “De Certeau: Operasyonlar, Strateji, Taktik ve Kent”, Tarih Okulu Dergisi, 9/ 25, 747- 761
• Dölen, Emre (2021),“Zonguldak Maden Teknisyen Mektebi (1940 – 1949)”,Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 22/1, 1-66
• Esgin, Ali (2020), “Gündelik Hayat Sosyolojisi: Tarihsel Süreç ve Temel İlkeler”,Gündelik Hayat Sosyolojisi Temalar, Sorunsallar ve Güzergahlar, Ankara: Phoenix Yayınevi, 13-34
• Ghulyan, Husik (2017), “Lefebvre’ninMekan Kuramının Yapısal ve Kavramsal Çerçevesine Dair Okuma”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 26/3, 1-29
• Kahveci, Erol&Nichols, Theo (1994),” Politik Rejim, Sermaye Birikimi ve Türkiye'de Maden İşçisinin Durumu: Zonguldak Kömür Havzasında Son 50 Yılda Meydana Gelen İş Kazalarının Bir Değerlendirmesi”, Sosyoloji Dergisi, 1994/ 5, 1-34
• Karaoğuz, Doğu (2014),Karaelmas’ın İlk Madencileri, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları
• Kaplan, Merve. &Yardımcıoğlu, Mahmut (2020),“Alan, Habitus Ve Sermaye Kavramlarıyla Pierre Bourdieu”, Habitus Toplumbilim Dergisi, 1, 23-38
• Kırış, Emine (2009),“Fransız Sosyoloji’sinde Gündelik Hayat Çalışmaları”,Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 5/9, 131-145
• Kurtar, Senem (2012),“Mekanı Yaşamak: Lefebvre ve Mekanın Diyalektik Oluşumu”,TÜCAUM VII Coğrafya Sempozyumu, 18-19 Ekim 2021, Ankara, I,349-356
• Lefebvre,Henri(2002),Mekanın Üretimi, İstanbul: Sel Yayıncılık
• Lefebvre,Henri (2018),Ritimanaliz, İstanbul: Sel Yayıncılık
• Naim, Ahmet(2014),Yeraltında Kırk Beş Sene, İstanbul: Evrensel Basım Yayım
• Sarıkoyuncu, Ali (1992),Milli Mücadele'de Zonguldak Ve Havalisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• Şengül, Tarık& Aytekin, Atilla (2017), “Devletin Zonguldak Kömür Havzası’nda İşçi Sınıfı Kimliği Üzerindeki Etkisine Dair Bazı Notlar”, Yüz Karası Değil Kömür Karası Zonguldak, İstanbul: İletişim Yayıncılık, 19-36
• Turut, Hatice& Özgür, Murat (2018),“Klasik kent kuramlarından eleştirel kent kuramlarına geçiş bağlamında kentleri yeniden okumak”,Ege Coğrafya Dergisi, 27/1,1-19
• Quarted, Donald (2009),Osmanlı İmparatorluğu'nda Madenciler ve Devlet Zonguldak Kömür Havzası 1822-1920, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
• Yıldırım, Ayça (2017), “Mükellefiyetin Ardından: Zonguldak Kömür Havzası’nda Çalışma İlişkileri (1946- 1962)”, Yüz Karası Değil Kömür Karası Zonguldak, İstanbul: İletişim Yayıncılık, 37- 68
• Yılmaz, Gaye (2018),Michel de Certeau’nun Gündelik Hayat Sosyolojisiyle Bir Analiz; Almanya’daki Türklerin Gündelik Hayat Pratikleri Ve Taktikler, Ankara: Detay Yayıncılık
• Yüksel, Büşra (2017),“Çalışma İlişkilerine Yönelik İlk Düzenleme: Dilaver Paşa Nizamnamesi Ve Çalışma Hayatına Etkileri”, İş ve Hayat Dergisi, 3/6, 155- 178
• Zaman, Ekrem Murat (2021), Zonguldak İnsan Mekan Zaman, İstanbul: Tilki Kitap Yayınları
• Zaman, Ekrem Murat (2004), Zonguldak Kömür Havzasının İki Yüzyılı, Ankara: TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayınları
• url1: “İmtiyaz Alanları”, (5 Ocak 2021). http://taskomuru.net/tr/imtiyaz-alanlari/
• url2: “Ereğli HavzaiFahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun” (5 Ocak 2021). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.151.pdf
• url3: “Maden Terimleri Sözlüğü”, (28 Ocak 2022).https://www.etimaden.gov.tr/maden-terimleri-sozlugu
• url4: “Câble Guelik. Station Motrice. Salut de Zongouldak - Gelik Ocağı ile Üzülmez Ocağı arasında çalışan havai hat istasyonu” https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/196982
• url5: “Salut de Zongouldak. Carreau de la mine de Tschaï-Damar - Çaydamar Maden İşletmesi” (5 Mayıs 2022) https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/196983