Bayburtlu Zihnî ve Emin Hilmi Efendi'nin Şiirlerinde Trabzon'daki Yöneticiler (1855-1860)

Bayburtlu Zihnî ve Emin Hilmi Efendi, XIX. yüzyılın ortalarında Trabzon’da yaşamışlar ve memur olarak görev yapmışlardır. Bayburtlu Zihnî mesnevisi Sergüzeşt-nâme-i Zihnî’de, Emin Hilmi Efendi ise Dîvân’ında Trabzon’un o dönemki yöneticilerini, şehirdeki imar faaliyetlerini ve buradaki sosyo-ekonomik değişimleri konu etmişlerdir. Vali Mehmed Besim Paşa, Vali Ahmed İzzet Paşa ve defterdar Çukadar-zâde Câzim Bey; söz konusu eserlerde adı anılan yöneticilerdir. Bayburtlu Zihnî, Çukadar-zâde Câzim Bey’i ağır bir dille hicvetmektedir. Defterdarın özel hayatına dair gayriahlaki yaşam tarzı, rüşvet, yolsuzluk, görevi kötüye kullanma gibi suçlamalarda bulunulan bu hicviye 54 beyitten oluşmaktadır. Vali Ahmed İzzet Paşa ise Sergüzeşt-nâme-i Zihnî’de yönetimde etkisiz kalması yüzünden eleştirilmektedir. Emin Hilmi Efendi, Çukadar-zâde Câzim Bey’e sunduğu “Trabzon” redifli 18 beyitlik kasidesini; bir beytinde Vali Mehmed Besim Paşa’nın, bir beytinde ise defterdarın övgüsü olacak şekilde kaleme almıştır. Bu iki isim kasidede şehre yaptıkları hizmetlerle yüceltilmektedir. Çalışmada bahsi geçen şiirler incelenerek Trabzon’un o dönemdeki yöneticilerinden hareketle, şehrin genel görünümü çizilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

trabzon, valilik, defterdarlık, bayburtlu zihni, emin hilmi efendi

PDF

___

Akbayar, Nuri (1998), Sicill-i Osmani, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Akün, Ömer Faruk (1965), Şinasî'nin Fatin Tezkiresi Baskısındaki Yeni Biyografik Bilgiler, İstanbul.
Baba, Mustafa Okan (2009), Bayburtlu Zihnî, İstanbul: Heyamola Yayınları.
Demirayak Özsoy, Betül (1997), Sergüzeşt-nâme-i Zihnî (Bayburtlu Zihnî), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi SBE.
Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri (1950), Bayburtlu Zihnî- Bir Edebiyat Sosyolojisi Denemesi, İstanbul: Ülkü Basımevi.
İmamoğlu, Ahmet Hilmi (2009), Şair-i Mâhir Trabzonî Emin Hilmi Efendi, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanı, Ankara: Serander Yayınları.
Lowry, Heath W. Ve Emecen, Feridun (2012), “Trabzon”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 41, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 296-301.
Sakaoğlu, Saim (1988), Bayburtlu Zihnî, İstanbul.
Tekindağ, M. C. Şehabeddin (1979), “Trabzon”, MEB İslam Ansiklopedisi, C. 12/1, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 455-477.
Usta, Veysel (1999), Anabasis’ten Atatürk’e Seyahatnamelerde Trabzon, Serander Yayınları, Trabzon.
Yılmaz, Berk (2020), Trabzon İli Geleneksel Halk Bilgisi ve Etnografyası, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi SBE.