KASTAMONU MİLLETVEKİLİ YUSUF KEMAL BEY’İN MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE AVRUPA EKSENLİ DIŞ POLİTİKA ÇALIŞMALARI

Yusuf Kemal Bey (Tengirşenk), Osmanlı Devleti’nin son döneminde yaşanan siyasi ve askeri olaylara şahit olmuş, ancak hiçbir zaman umudunu kaybetmemiş ve çöken devletin yerine yeni bir Türk Devlet kurulabileceğine inanmıştır. Son Osmanlı Meclis-i Mebusan’ına Kastamonu milletvekili olarak seçilmiş ve İstanbul’un işgali üzerine Ankara’ya gelerek Birinci Meclis’e katılmıştır. Yusuf Kemal Bey Birinci Meclis döneminde gerek milletvekili ve gerekse Hariciye Vekili olarak görev yaptığı sürede 36’sı gizli oturumlarda olmak üzere toplam 67 kez söz alarak konuşma yapmıştır. Bu konuşmaların çok büyük bir kısmı dış politikaya ait konuları kapsamaktadır. O, Milli Mücadele sırasında ve zaferden sonra, uluslararası siyasi anlaşmaların önemine, Türkiye’nin doğu sınırının emniyet altına alınmasına, milli davanın tüm dünyaya duyurulmasına ve tanıtılmasına önem vermiştir. Yusuf Kemal Bey, Ruslarla anlaşma zemininin hazırlanmasına çalışmış ve Heyet Başkanı olarak 16 Mart 1921 tarihli Moskova Antlaşmasını ve 20 Ekim 1921 tarihinde de Fransa ile Ankara Antlaşmasını imzalamıştır. Yusuf Kemal Bey, Yeni Türk Devleti’nin kurtuluş ve kuruluş döneminde Türk dış politikasının ana çerçevesini belirleyen antlaşmaları hazırlayan ve özellikle Avrupa devletleri ile birebir mücadele eden bir politikacıdır. O bu dönemde Mustafa Kemal Paşa’nın yanında yer alan en önemli politikacı ve bilim insanlarından biridir. Bu makalede, Yusuf Kemal Bey’in Birinci Mecliste dış politikaya yönelik yaptığı faaliyetler, dönemin meclis zabıt ceridelerinden yararlanılarak değerlendirilmiş ve özellikle Avrupa eksenli dış politika çalışmaları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Yusuf Kemal Bey, , Meclis-i Mebusan, , Hariciye Vekili, , Ankara Antlaşması, , Türkiye Büyük Millet Meclisi

PDF

___

Kaynakça:
Kitaplar:
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (2006), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
Çelik, Nermin ve Öncel, Öztan (2008), Hekim, Siyasetçi ve Diplomat Olarak Dr. Nihat Reşat Belge, Turkiye Klinikleri Med Ethics.
Çoker, Fahri (1994) Türk Parlamento Tarihi, Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem, 1919-1923, Birinci Dönem Milletvekillerinin Özgeçmişleri, Cilt 3, Ankara: TBMM Yayınları.
Gönlübol, Mehmet ve Sar, Cem (1990), Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
Jaeschke, Gotthard (1991), Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, (Çeviren: Cemal Köprülü), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
Kocatürk, Utkan (1999), Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
Kocatürk, Utkan (2005), Atatürk Çizgisinde Geçmişten Geleceğe, Atatürk ve Yakın Tarihimize İlişkin Görüşmeler, Araştırmalar, Belgeler, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
Sonyel, Salahi, R. (2003), Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
Soysal, İsmail (1989), Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları I, , Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
Sükan, Bige (1994), Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri 1919-1922, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Tansel, Selahattin (1991), Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt IV, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Tengirşek, Yusuf Kemal (1981), Vatan Hizmetinde, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Türkgeldi, Ali Fuat, (1948) Mondros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Ankara: Tük Devrim Tarihi Enstitüsü.
TBMM Arşivi, Birinci Dönem Milletvekilleri Muamelat Defteri.
TBMM Arşivi, Yusuf Kemal (Tengirşenk) Bey’in 266 nolu sicil dosyası.
Makaleler:
Akan, Erkin, “Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Londra Konferansı” Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl 16, Sayı 24, s252.
Kara, Bülent, “Savaşa Hazırlayan Barış Konferansı Londra Konferası”, Akademik Bakış Dergisi, Cilt 3, Sayı 5, 145.
Öztoprak, İzzet (Kasım 1955), “Londra Konferansı ve Türkiye Meselesinin Cereyan-ı Müzakeratı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 33, S.586.
Sonyel, Salahi R. (Mayıs 1976), "Malta'ya Sürgün Edilen Türk Aydınları", Toplumun Sesi, Sayı: 39, s.18.
TBMM Zabıt Cerideleri